WAQF, ECONOMY AND FINANCE IN THE OTTOMAN CIVILIZATION OF THE BALKANS

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 2, 129 - 148, 31.12.2017

Mehmet Bulut

https://doi.org/10.31679/adamakademi.378746

Cited By: 2

Öz

Although it has inherited the whole experience of the prevailing civilizations, every civilization has its own conception on human being and society. Again, every civilization builds an institutional structure according to the conception of this human being and society. This conception is manifested both in every aspects of daily life and in the institutional structure from military to economics, from culture to politics, and from literature to financial space. Taking into account their previous experiences the Ottoman civilization in the Balkans has also been institutionalized and developed according to its conception, worldviews and values adopted in order to reach the centered people of the country and the societ. It can be said that after the Ottomans moved from Anatolia to the Balkans, they built a Waqf Civilization in Europe. With the Ottoman Balkan conquests, the obvious effects of this waqf concept affected the supplying the needs of people and societies such as cultural, religious, social, economic, commercial and financial, in the Balkan geography. The Ottoman Empire, which included the Cash waqfs (Vakf-ı Nukud) for this understanding of the foundation and its conception, played a prominent role in the institutionalization of Islamic economics and finance from the early modern times to the present times.

Anahtar Kelimeler

Civilization, Ottoman, Balkan, Waqf, Cash Waqf

BALKANLARDAKİ OSMANLI MEDENİYETİNDE VAKIF, İKTİSAT VE FİNANS

Öz

Kendinden önceki hakim medeniyetin tüm tecrübe birikimini tevarüs etse de her medeniyetin kendine özgü bir insan ve toplum tasavvuru vardır. Yine her medeniyet bu insan ve toplum tasavvuruna göre kurumsal bir yapı inşa eder. Askeri alandan ekonomiye, kültürden siyasete, edebiyattan finansal alana kadar her alanda bu tasavvur hem gündelik hayatta ve hem de kurumsal yapıda kendini gösterir. Osmanlı medeniyeti Balkanlarda da kendinden önceki tecrübe birikimlerini dikkate alarak merkeze aldığı insan ve hedeflediği toplum yapısına ulaşabilmek için benimsenen dünya görüşü ve değerler sistemine göre bir kurumsallaşma ve gelişme göstermiştir. Osmanlıların Anadolu’dan Balkanlara geçtikten sonra Avrupa’da bir Vakıf Medeniyeti inşaa ettikleri söylenebilir. Osmanlı Balkan fetihleriyle birlikte Balkan coğrafyasındaki insan ve toplumların kültürel, dini, iktisadi, sosyal, ticari ve finansal ihtiyaçlarının karşılanmasında bu vakıf anlayışının belirgin etkilerinden söz edilebilir. Bu vakıf anlayışı ve tasavvuruna “Vakf-ı Nukud”u (para vakıfları) da dahil eden Osmanlılar erken modern dönemlerden günümüze kadar islam ekonomisi ve finansı alanındaki kurumsallaşmada belirgin bir rol oynamışlardır.

Anahtar Kelimeler

Medeniyet, Osmanlı, Balkan, Vakıf, Para Vakfı

Kaynakça

• Barkan, Ö.L. (1940), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu olarak, Vakıflar ve Temlikler: İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler” Vakıflar Dergisi, Sayı: 11: 279-386.
• Bulut, M. (2008), Osmanlılar’da Ekonominin Finansmanı Meselesine Yeniden Genel Bir Bakış, İslam Araştırmaları Dergisi, 18, 4: 447-452.
• (2009), Reconsideration of Economic Views of a Classical Empire and a Nation State during the Mercantilist Ages” American Journal of Economics and Sociology, (SSCI), Vol: 68, No. 3,791-828.
• (2012) “Osmanlı Ekonomi Politiğine Yeniden Bir Bakış” (Reconsideration of the Ottoman Political Economy) BİLİG Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 62: 63-96.
• (2015) “A Long Run Review on the Ottoman European Financial Institutions and Markets” Key Note, 2th International Islamic Economics and Finance Conference, IIEFC 2015, Istanbul, Turkey.
• Çizakca, M. (1999), İslam Dünyası’nda ve Batı’da İş Ortaklıkları Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• (2000), History of Philanthropic Foundations: The Islamic World From the Seventh Century to the Present, Bogazici Universitesi Yayınları, İstanbul.
• (2002), Latest Development in the Western Non-Profit Sector and the Implications for Islamic Awqaf, Islamic Economic Institutions and the Elimination of Poverty, The Islamic Foundation, Leicester, ss. 263-287.
• Divitçioğlu, Sencer (2010), Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Döndüren, Hamdi (2008), Osmanlı Tarihinde Bazı Faizsiz Kredi Uygulamaları ve Modern Türkiye’de Faizsiz Bankacılık Projeleri, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(1), ss. 1-24.
• Emecen, F.M. (1992), "I. Kosova Savaşı'nın Balkan Tarihi Bakımından Önemi", I. Kosova Zaferi'nin 600.Yıldönümü Sempozyumu (26 Nisan 1989), Ankara.
• Genç, Mehmet (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi. Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• İnalcık, H. (1973), The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600, (Çev. Norman Itzkowitz ve Colin Imber), Weidenfeld & Nicolson, Londra.
• (1993), “Türkler ve Balkanlar” Balkanlar, Haz.;İ.Soysal, Eren Yayınları, İstanbul, s. 9-32.
• (2000), "Âşıkpaşazâde Tarihi Nasıl Okunmalı? ", Çev. F. Unan, Söğüt'ten İstanbul'a: Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar, ed. O. Özel-M. Öz, Ankara 2000, s. 119-145.
• (2006), Vakıf Medeniyeti, Vakıflar Dergisi Özel Sayısı: Vakıf Medeniyeti.
• Karaman, Kıvanç ve Pamuk, Şevket (2002), Ottoman State Finances in European Perspective, 1500-1914, The Journal of Economic History, 70 (3), ss. 593-629.
• (2009), Devlet-i Aliyye- osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I, Klasik Dönem (1302-1606), Siyasal Kurumsal ve Ekonomik Yaklaşım, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul.
• Koehler, B. (2010), Early Islamic Charities as Catalysts of Institutional Innovation, Institute of Economic Affairs 2010, Blackwell Publishing, Oxford.
• Köprülü, F. (1942), Vakıf Müessesesinin Hukuki Mahyeti ve Tarihi Tekamülü, Vakıflar Dergisi, 2, ss. 1-35.
• (2005), İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi, Yayına Hazırlayan: O. Köprülü, Akçağ Basım Yay., Ankara.
• Kuran, T. (2003), The Islamic Commercial Crisis: Institutional Roots of Economic Under Development in the Middle East, The Journal of Economic History, 63, ss. 417-449.
• Mandeville, J. (1979), Usurious Piety: The Cash Waqf Controversy in the Ottoman Empire, International Journal of Middle East Studies, 10 (3), ss. 289-308.
• Ortaylı, İ. (1999, "Üçüncü Roma İmparatorluğu", Hürriyet Gazetesi (18 Ekim 1999), Osmanlı İlavesi.
• Özcan. T. (2003), Osmanlı Para Vakıfları, Kanuni Dönemi Üsküdar Örneği, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
• Öztürk, N. (1991), Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, Basılmamış Doktora Tezi.
• (1993), Tarihte ve Bugün Vakıflar Eliyle Aileye Götürülen Hizmetler, Sosyal Politikalar Çalışma Dergisi, 3, ss. 78-89.
• Pamuk, Ş. (2004), Institutional Change and the Longevity of the Ottoman Empire, 1500-1800, Journal of Interdisciplinary History, 35(2), ss. 225-247.
• (2010), Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Shatzmiller, M. (2001), Islamic Institutions and Property Rights: The Case of the “Public Good” Waqf, Journal of the Economic and Social History of the Orient, 44, ss. 44-74.
• Tabakoğlu, A. (2008), Türkiye İktisat Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul.
• Vryonis, S. 1970) "The Conditions and Cultural Significance of the Ottoman Conguest In The Balkans", Actes Du 11 e Congres International Des Etudes Du Sud-est Europeen (Athenes, 7-13 Mai 1970), Athenes.

• Yediyıldız, Bahaeddin (1982), Vakıf Müessesesinin XVIII. Asır Türk Toplamandaki Rolü, Vakıflar Dergisi, 14, ss. 1-27.
• Yüksel, H. (1990) Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Hayatında Vakıfların Rolü Üzerindeki Araştırma (1585-1683), Basılmamış Doktora Tezi.