Ahlâk-ı Alâi Bağlamında Günümüz Tüketim, Tasarruf ve Yatırım Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 323 - 348, 31.12.2022

Hasan Kınacı , Muhammed Emin Durmuş

Öz

İnsanoğlunun yaşam tarzı yaşadığı çağın gerekliliklerine göre şekillenmektedir. Günümüzde özellikle teknolojik gelişmelerin hızlanmasıyla birlikte yaşam tarzı eski dönemlere göre çok daha hızlı bir şekilde değişmektedir. Değişen yaşam tarzından iktisadi alışkanlıklarımız da etkilenmektedir. Bu çalışmada günümüzün iktisadi alışkanlıkları, 16. yüzyılda Osmanlı ulemasından olan Kınalızâde Ali Çelebi’nin meşhur kitabı Ahlâk-ı Alâi bağlamında değerlendirilmiştir. Değerlendirme yapılırken İlm-i Tedbir-i Menzil başlığı altında yer alan tüketim, tasarruf ve yatırımla ilgili ilkeler günümüzdeki tüketim, tasarruf ve yatırım alışkanlıklarıyla karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonucunda özellikle tüketim alışkanlıklarında belirgin farklılıklar görülmüştür. Tüketim alışkanlıkları zorunlu ve yaşamın devamı için gerekli olan harcamalardan sosyo-kültürel ve psikolojik amaçlarla tüketim alışkanlığına evrilmiş ve moda, lüks tüketim, toplumsal statü elde etme, stres atma gibi amaçlarla tüketimin yapılması tüketim alışkanlıklarında olmaması gereken israf ve gösterişi ön plana çıkarmıştır. Yatırım konusunda ise reel piyasalardan daha çok finansal piyasalardaki yatırım araçlarının tercih edildiği görülmektedir. Ahlâk-ı Alâi bağlamında ahlak, aile, eğitim, iktisat, devlet felsefesi, siyaset, yönetim, uluslararası ilişkiler gibi çalışmalar bulunmaktadır. Fakat incelenen bu çalışmalar Ahlâk-ı Alâi kitabındaki iktisadi ilkeleri yansıtmayla sınırlı kalmıştır. Çalışmamız Ahlâk-ı Alâi bağlamında günümüzün iktisadi alışkanlıklarını karşılaştırmak yönüyle özgün bir çalışma olarak literatüre katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ahlâk-ı Alâi, Kınalızâde, İlm-i Tedbir-i Menzil, Tüketim, Tasarruf, Yatırım

Kaynakça

• Acarlıoğlu, A. (2010). Ahlak-ı Alai’de Aile. https://www.proquest.com/docview/2606873209/abstract/AC72E168217D4CABPQ/1
• Akpınar, H. (2005). İlimler Tasnifinde Mûsikînin Yeri. İSTEM, 5, Art. 5.
• Alp, R. (2015). Toplumların Neden Bir Padişaha İhtiyaç Duyduğuna Dair Akılcı Bir Yaklaşım: Kınalızade Ali Efendi’nin Ahlak-ı Alai’sine Göre Osmanlı Merkeziyetçi Devlet Pradigmasının Teorik Çerçevesi. I. Türk İslam Siyasi Düşüncesi Kongresi, 135.
• Arnould, E. J., & Thompson, C. J. (2005). Consumer Culture Theory (CCT): Twenty Years of Research. Journal of Consumer Research, 31(4), 868-882. https://doi.org/10.1086/426626
• Arslan, H. (2014). Kınalızâde Ali efendi’de ahlâk-din ilişkisi. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(2), 49-65.
• Aytekin, A., & Yücel, Y. B. (2017). Yeni Ödeme Teknolojilerinin İş Hayatına Etkileri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(12), Art. 12.
• Başar, R., & Saraç, M. (2021). Global Altın Arz-Talebi ve Altın Piyasaları Üzerine Bir Değerlendirme. Electronic Journal of Social Sciences, 20(80).
• Beşer, A. H. (2014). Ahlakta İktisat: Ahlâk-ı Alâî’de İktisadi Meseleler. İş Ahlakı Dergisi, 7(1), 5-33.
• Boynukalın, Ertuğrul (2003). "Maâsıdü'ş-Şerîa". TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Coşkun, M., Aydın, N., & Başar, M. (2015). Finansal Yönetim. Detay Yayıncılık.
• Çağlar, Ü. (2007). Elektronik Para: Enformasyon Teknolojisindeki Gelişmeler ve Yeni Ödeme Sistemleri. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(17), Art. 17.
• Çağrıcı, M. (2011). "Tedbîrü’l-Menzil". TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Çetin, T. (2012). Yeni Kurumsal İktisat. Istanbul Journal of Sociological Studies, 45, Art. 45.
• Çetiner, E. M., Gürel, C. A., & Türkekul, F. (2022). Küreselleşen Dünyada Finansal Yönetim Alanında Dönüşümler Fırsatlar ve Tehditler. 55, 363-372.
• Çolak, Ö. F., & Öztürkler, H. (2012). Tasarrufun Belirleyicileri: Küresel Tasarruf Eğiliminde Değişim ve Türkiye’de Hanehalkı Tasarruf Eğiliminin Analizi. Bankacılar Dergisi, 82, 3-44.
• Dağ, M., & Çelik, M. (2018). Yatırım Teşvikleri Nedir? Kavram ve Kapsamı Üzerine Bir Değerlendirme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 863-875.
• Derya, H. (2017). Kurumsal İktisadın Katkıları Üzerine Değerlendirme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(63), Art. 63. https://doi.org/10.17755/esosder.322867
• DeVaney, S. A. (2015). Understanding the millennial generation. Journal of financial service professionals, 69(6).
• Di̇kmen, F. H. (2021). Türkiye’de Hanehalkı Tasarruf Eğilimi ve Portföy Tercihlerinin Analizi. Fiscaoeconomia, 5(3), Art. 3. https://doi.org/10.25295/fsecon.984279
• Ergün, H., & Esenkaya, A. (2022). Blockchain Teknolojisi ile Finansal Piyasalar da Yaşanan Gelişmeler Üzerine bir İnceleme. Karatay İslam İktisadı ve Finans Dergisi, 1(1), 77-98.
• Erkal, Mehmet (2013). "Zekât". TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Ersoy, E. (2017). Tüketicilerin Değişen Alışveriş Alışkanlıkları (Onlıne Alışveriş). İletişim Çalışmaları Dergisi, 3(1), Art. 1.
• Ghazanfar, S. M. (Ed.). (2016). Orta Çağ İslam İktisat Düşüncesi Batı İktisatındaki “Büyük Kayıp Halka”nın Telafisi (M. S. Akgönül, Çev.). Klasik Yayınları.
• Gökten, P. O. (2018). Karanlıkta Üretim: Yeniçağda Maliyetin Kapsamı. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20(4), 880-897.
• Hatipler, M. (2017). Postmodernizm, tüketim, popüler kültür ve medya. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 32-50.
• Hayta, A. B. (2008). Ailelerin Tasarruf ve Yatırım Eğilimlerinin İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(2), 345-358.
• ING. (2021). Türkiye’nin Tasarruf Eğilimleri Araştırması (Sy 2021, 4. Çeyrek; ss. 1-12). https://www.tasarrufegilimleri.com/Docs/2021_2_Ceyrek.pdf
• İşçi, M. (1997). Kınalızâde Ali Efendi’nin Siyaset ve Devlet Anlayışı. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2).
• Janssen, M. A., & Jager, W. (2001). Fashions, Habits And Changing Preferences: Simulation Of Psychological Factors Affecting Market Dynamics. Journal of Economic Psychology, 22(6), 745-772. https://doi.org/10.1016/S0167-4870(01)00063-0
• Kahraman, Ahmet (1989). "Ahlak-ı Alâi", TDV Ansiklopedisi, TDV Yayınları.
• Kalkınma Bakanlığı. (2019). On Birinci Kalkınma Planı Tüketim ve Tasarruf Eğilimleri.
• Kama, Ö. (2011). Yeni Kurumsal İktisat Okulunun Temelleri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), Art. 2.
• Karagöl, E. T., & Özcan, B. (2014). Sürdürülebilir Büyüme İçin Tasarruf.
• Karahan, Ö., & İpek, E. (2015). Türkiye’ye Yönelik Finansal Sermaye Akımlarının Tasarruf ve Yatırım Üzerine Etkisi. Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 181-206.
• Kınalızâde, A. Ç. (2014). Ahlak-ı Alai. Türk Tarih Kurumu.
• Leshem, D. (2016). Retrospectives: What Did the Ancient Greeks Mean by Oikonomia. Journal of Economic Perspectives, 30(1), 225-238. https://doi.org/10.1257/jep.30.1.225
• Loh, X.-M., Lee, V.-H., Tan, G. W.-H., Hew, J.-J., & Ooi, K.-B. (2022). Towards a Cashless Society: The Imminent Role of Wearable Technology. Journal of Computer Information Systems, 62(1), 39-49. https://doi.org/10.1080/08874417.2019.1688733
• McLeod, S. (2007). Maslow’s Hierarchy of Needs. Simply psychology, 1(1-18).
• Nar, M. Ş. (2015). Küreselleşmenin Tüketim Kültürü Üzerindeki Etkisi: Teknoloji Tüketimi. Journal of International Social Research, 8(37), 941-954.
• Ocak, H. (2013). İslam Ahlak Felsefesinde Et-Tedbiru’l -Menzil/Ev İdaresi Kavramı. https://docplayer.biz.tr/16724784-Islam-ahlak-felsefesinde-et-tedbiru-l-menzil-ev-idaresi-kavrami.html
• Oktay, A. S. (2005). Kınalızâde Ali Efendi ve Ahlâk-ı Alâ-i. İz Yayıncılık.
• Orman, Sabri (2010). İktisat, Tarih ve Toplum. Küre Yayınları.
• Orman, S. (Ed.). (2017). İlm-i Tedbir-i Menzil, Oikonomia ve İktisat. İçinde Aklî düşünce ve felsefenin doğu’dan doğuşu: Babil-Keldanî-Çin-Hint-İran-İbranî gelenekleri (2. baskı, ss. 410-458). İnsan Yayınları.
• Özlale, Ü., & Karakurt, A. (2012). Türkiye’de Tasarruf Açığının Nedenleri ve Kapatılması İçin Politika Önerileri. Bankacılar Dergisi, 83(2).
• Özlük, E., & Doğan, F. (2020). Kınalızâde’nin Ahlâk-ı Alâî’sinde Devlet, Adalet ve Uluslararası İlişkiler. https://doi.org/10.18491/beytulhikme.1548
• Özmen, A. (2017). Yönetim-Ahlak İlişkisi Bağlamında Ahlaklı Yönetim Arayışı: Kınalızade Ali Efendi’nin Ahlak-I Alai İsimli Eseri Çerçevesinde Bir Değerlendirme. Türk İdare Dergisi, 484, 251-269.
• Özturan, H. (2019). Fârâbî ve İbn Sînâ’da Amelî Felsefe: Bir Mukayese. Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi (Journal for the History of Islamic Philosophy and Sciences), 5(1), 1-36. https://doi.org/10.12658/Nazariyat.5.1.M0071
• Öztürk, N. (2019). Finansal Altın ve Yurtiçi Tasarruflar Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 3(7), 1-15.
• Peker, H. (2000). İbn Sina’nın Bilimler Sınıflaması. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(1), Art. 1.
• Polasik, M., Górka, J., Wilczewski, G., Kunkowski, J., Przenajkowska, K., & Tetkowska, N. (2013). Time Efficiency of Point-of-Sale Payment Methods: Empirical Results for Cash, Cards and Mobile Payments. 141, 306-320. https://doi.org/10.1007/978-3-642-40654-6_19
• Saklı, A. R. (2018). Kınalızade Ali Efendi’nin Ahlak-I Alai (Devlet Ve Aile Ahlakı) Adlı Eserinin İncelenmesi. Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 2(1), 147-152.
• Serçe, M. N. K. (2019). Kınalızâde Ali Efendi’nin Ahlâk-ı Alâî’sinde Ahlâk Ve Eğitim Anlayışı. https://www.proquest.com/docview/2499373863/abstract/4764AB58453D4D49PQ/1
• SPK (2022). Yatırım Yaparken Nelere Dikkat Etmeliyim? https://spk.gov.tr/data/61e34f9a1b41c61270320792/1Yatırım%20Yaparken%20Nelere%20Dikkat%20Etmeliyim.pdf
• Spithoven, A. (2019). Similarities and Dissimilarities between Original Institutional Economics and New Institutional Economics. Journal of Economic Issues, 53(2), 440-447. https://doi.org/10.1080/00213624.2019.1594532
• Şahin, M., & Barış, S. (2017). Finansal Okuryazarlık ve Tasarruf Davranışları: Kamu Çalışanları Üzerine Bir İnceleme. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), Art. 2.
• Şimşek, M. (2022). Fıkıh—İktisat İlişkisi. Fikriyat Gazetesi. https://www.fikriyat.com/yazarlar/murat-simsek/2022/04/07/fikih-iktisat-iliskisi
• Taştan, S., & Uralcan, G. Ş. (2019). Küresel Finansal Teknoloji Sektöründe Ortaya Çıkan Yeni Girişimlerin Ekonomik ve Teknolojik Belirleyicileri. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), Art. 1.
• TCMB. (2015). Tasarruf—Yatırım Dinamikleri ve Cari İşlemler Dengesi Gelişmeleri.
• Tolu, A. (2022, Ocak 24). Kur Korumalı Mevduatta Gözler Artık Maliye’de. Dünya Gazetesi. https://www.dunya.com/kose-yazisi/kur-korumali-mevduatta-gozler-artik-maliyede/646694
• TÜİK. (2021). Kurumsal Sektör Hesapları. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Guven-Endeksi-Mayis-2022-45805
• Uluyol, O. (2011a). Bir Finansman Kaynağı Olarak “Yastıkaltı Tasarruf” ların Ekonomik Sisteme Kazandırılması ve Tüketicilerin Bireylerin Yastıkaltı Eğilimlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(1), 257-272.
• Uluyol, O. (2011b). Türkiye’de Ailelerin Tasarruf Yapma Alışkanlıkları ve Tasarrufları Değerlendirme Yöntemleri Üzerine Bir Araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), Art. 35.
• Uslu, H. (2020). Yurti̇çi̇ Tasarruf-Yatirim Dengesi̇ni̇n Cari̇ İşlemler Dengesi̇ne Etki̇leri̇: Türki̇ye Ekonomi̇si̇ İçi̇n Dönemsel Karşilaştirmali Bi̇r Anali̇z. Journal of Financial Researches & Studies / Finansal Arastirmalar ve Calismalar Dergisi, 11(22), 315-343. https://doi.org/10.14784/marufacd.688366
• Ventura, K. (2003). Pazarlama Araştırmaları Kapsamında Yaşanan Teknoloji-Tabanlı Değişim. Ege Academic Review, 3(1), Art. 1.
• Yolcu, S. (2019). Kınalızâde Ali Çelebi’Nin Ahlâk-ı Alâî Çerçevesinde Devlet Felsefesi [Ph.D.]. https://www.proquest.com/docview/2634595996/abstract/9D193075787B463CPQ/1
• Yurtsever, A. E. (2021). Z Kuşağının Dijital Tüketim Kültürüne Adaptasyonu ve Dijital Kültürleşme. Dijital Pazarlamada Güncel Araştırmalar.