Türkiye'de Sektörel Dış Ticaretin Enflasyon Üzerindeki Etkisi: ARDL Yaklaşımı

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 279 - 300, 31.12.2023

Mustafa Çakır , Ensari Yücel

https://doi.org/10.31679/adamakademi.1361471

Öz

Açık ekonomilerde dış ticaret ve enflasyon arasındaki ilişki Keynesyen talep fonksiyonunda ihracattaki artışın yurtiçi gelirleri ve dolayısıyla toplam talebi artırıp fiyatların yükselmesine, ithalattaki artışın ise milli gelirin bir kısmının yurt dışına çıkmasına neden olarak toplam talebi azaltacağı ve enflasyonu düşüreceği şeklinde formüle edilmiştir. Türkiye'de dış ticaret ve enflasyon arasındaki ilişkiyi analiz eden geniş bir literatür olmasına rağmen, bildiğimiz kadarıyla bu çalışma iki değişken arasındaki ilişkiyi 1969q1-2022q4 dönemi için ARDL modelini kullanarak sektörel bazda inceleyen ilk çalışmadır. Yapılan analiz sonucunda kısa dönemde toplam ihracatın tüketici fiyatları üzerinde negatif ve anlamlı, toplam ithalatın ise pozitif ve anlamlı etki ettiği tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre sektörel ithalat ve ihracatların enflasyon üzerinde etkileri farklılık arz etmekte, bu etkiler kısa ve uzun dönemde de ayrışmaktadır. Özellikle, tekstil ürünleri ithalat ve ihracatlarının hem kısa hem de uzun dönemde yurtiçi fiyatlara pozitif ve anlamlı etki ettiği görülmüştür. Ayrıca üç sektör ithalatlarının da (elektrik, gaz ve su, ormancılık ve tomrukçuluk ve başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat) kısa ve uzun dönemde yurtiçi fiyatlara pozitif ve anlamlı etki ettiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dış ticaret, Enflasyon, ARDL Modeli, Zaman Serisi Modelleri, Türkiye

The Impact of Sectoral Foreign Trade on Inflation in Türkiye: ARDL Approach

Öz

The relationship between foreign trade and inflation is formulated in the Keynesian demand function as an increase in exports will increase domestic income and aggregate demand and raise prices in an open economy. In contrast, an increase in imports will cause a portion of national income to go abroad, thus reducing aggregate demand and lowering inflation. In this context, the dependence of Turkish exports on imports causes a significant portion of foreign trade revenues to leave the country through imports. Although extensive literature analyzes the relationship between foreign trade and inflation in Türkiye, to our knowledge, this is the first study to investigate the relationship between the two variables on a sectoral basis using the ARDL model over 1969q1-2022q4. The results show that total exports had a negative and significant impact on consumer prices in the short term, while total imports had a positive and significant impact. According to the findings, the effects of sectoral imports and exports on inflation differ, and these effects differ in the short and long term. It has been observed that imports and exports of textile products positively and significantly impact domestic prices in the short and long-term. In addition, it has been determined that imports of three sectors (electricity, gas and water, forestry and logging, and machinery and equipment not classified elsewhere) also positively and significantly impact domestic prices in the short and long term.

Anahtar Kelimeler

Foreign trade, Consumer prices, ARDL model, Time-Series Models, Türkiye

Kaynakça

• Aydoğan, E. (2004). 1980'den Günümüze Türkiye'de Enflasyon Serüveni. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 11(1), 91-110.
• Aytekin, İ., & Uçan, O. (2022). Döviz Kuru Enflasyon ve Diş Ticaret Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi: Türkiye Örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 460-475.
• Baylan, M., Günay, E., Karakuş, M., & Çelik, O. (2021). İhracat ve İthalatın Enflasyon Üzerindeki Etkilerine İlişkin Ampirik Bir Analiz: 1971-2019 Dönemi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 1662-1683.
• Cenger, H., & Çütcü, İ. (2018). İthalattaki değişimin genç işsizliğe etkisi: Türkiye ekonomisi üzerine ekonometrik bir uygulama. OPUS International Journal of Society Researches, 8(1), 485-503.
• Bayraktutan, Y., & Aslan, İ. (2003). Türkiye'de Döviz Kuru, İthalat ve Enflasyon İlişkisi: Ekonometrik Analiz (1980-2000). Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 89-104.
• Cooke, D. (2010). Openness and Inflation. Journal of Money, Credit and Banking, 42(2-3), 267-287.
• Erdemli, M., & Çelik, H. (2021). Dış Ticaret ve Enflasyon İlişkisi: NIC Ülkeleri İçin Ekonometrik Analiz. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 53-64.
• Evans, R. W. (2007). Is Openness Inflationary? Imperfect Competition and Monetary Market Power. Austin: Federal Reserve Bank of Dallas Globalization and Monetary Policy Institute Working Paper No. 1 .
• Eygü, H. (2018). Enflasyon, İşsizlik ve Dış Ticaret Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye Örneği (1990-2017). Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 96-112.
• Gedik, A. (2020). Türkiye de İthalat İhracat İle Enflasyon Arasında Nedensellik Analizi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi(19), 323-333.
• Ghosh, A. (2014). How do openness and exchange-rate regimes affect inflation? International Review of Economics and Finance, 190-202.
• Granger, C. W. J. (1988). Some recent development in a concept of causality. Journal of Econometrics, 39(1-2), 199-211. https://doi.org/10.1016/0304-4076(88)90045-0
• Güneş, Ş., & Konur, F. (2013). Türkiye Ekonomisinde Dışa Açıklık ve Enflasyon İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Analiz. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(2), 7-20.
• Gür, B. (2021). Ticari Dışa Açıklık ve Enflasyon İlişkisi: BRICS-T Ülkeleri İçin Romer Hipotezinin Sınanması. International Journal of Applied Economic and Finance Studies, 6(1), 35-45.
• Joshi, A. R., & Acharya, D. (2010). Inflation and Trade Openness: Empirical Investigation for India. The IUP Journal of Monetary Economics, 8(1&2), 113-127.
• Kim, M., & Beladi, H. (2005). Is free trade deflationary? Economics Letters(89), 343-349.
• Kızılgöl, Ö. A., & İpek, E. (2015). Türkiye’de Enflasyon ile Ticaret Açıklığı Arasındaki İlişki. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(4), 43-54.
• Lotfalipour, M. R., Montazeri, S., & Sedighi, S. (2013). Trade Openness and Inflation. Evidence from MENA Region Countries. Economic Insights – Trends and Challenges, 2(2), 1-11.
• Öz, S. (2007). Türkiye’nin dış ticaret açığı: Boyutu, yapısı ve nedenleri. TÜSİAD–Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu Bülteni REF Taslak Makale. https://ref.sabanciuniv.edu/tr
• Özkurt, İ. C. (2016). Türkiye'de Enflasyon Hedeflemesi Politikasını Etkileyen Etmenler; Ekonometrik Bir Analiz. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(35), 431-454.
• Özyıldız, T., Koçdemir, S. U., & Çütçü, İ. (2018). Ticari Dışa Açıklığın Enflasyon ve Büyüme İle İlişkisi: Yükselen Piyasa Ekonomilerinde Panel Veri Analizi Uygulaması. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 335-356.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., and Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289–326. https://doi.org/10.1002/jae.616
• Petek, A., & Çelik, A. (2017). Türkiye’de Enflasyon, Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi (1990-2015). Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(626), 69-87.
• Romer, D. (1991). Opennes and Inflation: Theory and Evidence. NBER (Cambridge) Working Paper Series, No. 3936, 1-39.
• Romer, D. (1993). Opennnes and Inflation: Theory and Evidence. The Quarterly Journal of Economics, 108(4), 869-903.
• Samimi, A. J., Ghaderi, S., Hosseinzadeh, R., & Nademi, Y. (2012). Openness and inflation: New empirical panel data evidence. Economics Letters(117), 573-577.
• Sepehrivand, A., & Azizi, J. (2016). The Effect Of Trade Openness On Inflatıon In D-8 Member Countrıes Wıth An Emphasıs On Romer Theory. Asian Journal of Economic Modelling, 4(4), 162-167.
• Seyidoğlu, H. (2013). Uluslararası İktisat Teori ve Politika. İstanbul: Güzem Yayıncılık.
• Şahin, D. (2018). Türkiye'de Dış Ticaret ve Enflasyon Arasındaki İlişkinin Analizi. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18), 125-146.
• Şimşek, D., & Hepaktan, C. E. (2019). Ticari Açıklık, İstihdam ve Enflasyon İlişkisi: Türkiye Örneği. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 316-336.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK-2023). Dış Ticaret İstatistikleri, https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul