DİNLEME/İZLEME KAZANIMLARI AÇISINDAN ORTAOKUL TÜRKÇE DERS KİTAPLARI

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 18 - 32, 26.06.2019

Kemalettin Deniz , Rasim Tarakcı , Efecan Karagöl

Öz

Türkçe
eğitiminin beceri alanlarından biri dinleme/izlemedir. Dinleme/izleme, ilk
kullanılan beceri olması bakımından diğer dil becerilerinden (konuşma, okuma,
yazma) farklıdır. Bu becerinin kazandırılması ve geliştirilmesi için 2018’de
hazırlanan Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda da kazanımlara yer verilmiştir. Kazanımlar
dikkate alınarak 2018-2019 eğitim-öğretim yılından itibaren okutulmak üzere ortaokul
Türkçe ders kitapları yazılmıştır. Bu araştırmanın amacı, 2018 Türkçe Dersi
Öğretim Programı’na göre Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanan 5, 6, 7 ve 8.
sınıf ders kitaplarını dinleme kazanımları açısından değerlendirmektir. Araştırmada
doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde içerik
analizi tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırmada hem kitapların kendi içinde
hem de kitaplar arasında dinleme/izleme kazanımlarının düzenli bir biçimde
kullanılmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Kitap yazarları, kazanımları en az 1 kere
kullandıktan sonra kazanımların dağılımında bir sistem gözetmemektedir. Ayrıca
incelenen kitaplar; özetleme, konu belirleme, başlık önerme, sözlü olmayan
mesajları saptama, örtülü anlam ve tutarlılığı sorgulama bakımlarından dinleme
kazanımları dâhilinde yeterli değildir. Bilinmeyen kelimelerin anlamını tahmin
etme, soruları cevaplama ve dinleme stratejilerini uygulama bakımlarından diğer
kazanımlara göre yeterlidir. Araştırmanın bulgu ve sonuçlarından hareketle kitap
yazarlarına birtakım öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dinleme, Kazanım, Türkçe Ders Kitabı, Beceri, Türkçe Dersi Öğretim Programı

Kaynakça

• Akgül, A., Demirer, N., Gürcan, E., Karadaş, D., Karahan, İ. ve Uysal, A. (2018). 7. sınıf ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı (1). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.Ayrancı, B. B. ve Durmuş, G. (2018). 2017 5. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan dinleme/izleme etkinliklerine eleştirel bir bakış. International Journal of Languages’ Education and Teaching. 6(2), s. 192-216. Ceylan, S., Duru, K., Erkek, G. ve Pastutmaz, M. (2018). 6. sınıf ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.Doğan, Y. (2013). Dinleme eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.Eser, E. (2017). Türkçe öğretmen adaylarının farklı metin türlerinde konu ve ana fikri belirleme yeterlilikleri. Turkish Studies, 12(4), s. 181-192. Eyüp, B., Stebler, Z. M. ve Yurt, U. S. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının özetleme stratejilerini kullanmadaki eğilimleri. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1), s. 22-30.Fidan, D. ve Gerçek, Ş. (2017). 2017 Türkçe Öğretim Programında ve ortaokul Türkçe 5. sınıf ders kitabında özetleme becerisi. O. N. Akfırat, D. F. Staub ve G. Yavaş (Ed.), Current debates in education içinde (s. 293-310). Londra: IJOPEC Publication.Göçer, A. (2008). İlköğretim Türkçe ders kitaplarının ölçme ve değerlendirme açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), s. 197-210.Haykır, A. H., Kaplan, H., Kıryar, A., Tarakcı, R. ve Üstün, E. (2018). 5. sınıf ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.Karadağ, Ö. (2012). Anlama becerileri açısından Türkçe dersi öğretim programı (6, 7, 8. Sınıflar)’na eleştirel bir bakış. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(1), s. 97-110.Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.Kemiksiz, Ö. (2017). Türkçe çalışma kitaplarındaki etkinliklerin okuduğu/dinlediği metni anlama ve çözümleme kazanımlarıyla örtüşme düzeyi. International Journal of Language Academy, 5(2), s. 285-302.Kır, T., Kırman, E. ve Yağız, S. (2018). 7. sınıf ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı (2). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.MEB ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği. (2012). 02.06.2018 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/09/20120912-2.htm sayfasından erişilmiştir.MEB Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). (2018). 02.06.2018 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=222 sayfasından erişilmiştir.Melanlıoğlu, D. (2013). Ortaokuldaki dinleme eğitiminin niteliğine ilişkin fenomografik bir araştırma. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1(1), s. 34-44.Mete, G., Karaaslan M., Kaya, Y., Ozan, Ş. ve Özdemir, D. (2018). 8. sınıf ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.Onan, B. (2013). Dil eğitiminin temel kavramları. Ankara: Nobel Yayıncılık.Yıldırım, A. (1999), Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23, s. 7-17.Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.