Öz
Öz
Yazınsal metinlerin çözümlemesinde
geçmişten günümüze farklı eleştiri yöntemleri kullanılmıştır. Her bir çözümleme
yönteminin kendine has özellikleri vardır. Bazı çözümleme yöntemleri yazarı
merkez alır, bazıları ise eser merkezlidir. Yazınsal metinlerin çözümlenmesinde
uygulanan eser merkezli yöntemlerden biri de göstergebilimdir. Göstergebilim edebiyat
çevrelerinde 1960’lardan sonra yaygınlaşmaya başlar. A.J. Greimas, Charles S.
Peirce, F. De Saussure ve V. Propp göstergebilimin öncülerinden sayılır.
Çalışmamızda A.J. Greimas’ın modeli kullanılmıştır. Göstergebilim, sadece edebiyatta değil, toplumbilim,
ruhbilim gibi pek çok alanlarda da karşımıza çıkar. Göstergebilim, çözümleme yöntemi olarak metni
esas alır, metin dışındaki unsurları çözümlemeye dahil etmez.
Bu çalışmada Mustafa Kutlu’nun Sır
adlı öyküsünü göstergebilimsel yöntemi uygulayarak çözümleye çalıştık. Öykü,
göstergebilimsel yöntemle, yüzeysel
yüzeyden başlayarak derin yüzeye doğru iki bölümde irdelenmiştir. Öykü, yüzeysel
düzeyin ilk bölümü olan anlatı düzeyinde üç kesite ayrılmıştır. Her kesitin eyleyenleri-oyuncuları
saptanarak, oyuncuların birbiriyle ilişkileri çözümlenip tablo halinde
sunulmuştur. Yüzeysel düzeyin ikinci bölümü olan söylem düzeyinde oyuncuların
betisel özellikleri ve izleksel rolleri incelenmiştir. Çözümlemenin ikinci ve
son düzeyi olan derin yüzeyde, öykünün
temelini oluşturan karşıtlıklar üzerinde durulmuştur. Derin yüzeyden elde
edilen çıkarımlara göre, kendi yaşam ilkelerine bağlı olan insanların huzurlu
bir yaşam sürdüğü, yaşam ilkelerinden her ne amaçla olursa olsun taviz
verenlerin çatışma yaşayıp huzursuz oldukları görülmüştür. Ayrıca öyküde insanlara
verilmek istenen görevin, kişinin yaşam tarzı, bilgisi ve kültürüyle denk
olmasının vurgulandığı anlaşılmıştır. Aksi durumda ise çatışmaların yaşandığı
gösterilmiştir. Öyküdeki çatışmalar göstergebilimsel dörtgenle de tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- KAYNAKÇA
- ERKMAN-AKERSON, Fatma (2005) Göstergebilime Giriş, Multılıngual Yayınları, İstanbul KIRAN, Ayşe(EZİLER)-Zeynel, Yazınsal Okuma Süreçleri, Seçkin Yayıncılık, 4.baskı İstanbul KOLCU, Ali İhsan (2015) Edebiyat Kuramları, Salkımsöğüt Yayınları, 4.baskı, Erzurum KUTLU, Mustafa (2019) Sır, Dergah Yayınları, 23.baskı, İstanbul. MORAN, Berna (2014) Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yayınları, 25.baskı, İstanbul ÖZTOKAT, Nedret Tanyolaç (2005) Yazınsal Metin Çözümlemesinde Kuramsal Yaklaşımlar, Multılıngual Yayınları, İstanbul RİFAT, Mehmet (2014) Göstergebilimin ABC’si, Say Yayınları, 4.baskı, İstanbul. SIĞIRCI. İlhami, (2017) Göstergebilim Uygulamaları, Seçkin Yayıncılık, 2.baskı, Ankara UÇAN, Hilmi (2016) Yazınsal Eleştiri ve Göstergebilim, İz Yayıncılık, 2.baskı İstanbul UÇAN, Hilmi (2016) Dilbilim, Göstergebilim ve Edebiyat Eğitimi, İz Yayıncılık, 2.baskı İstanbul
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Aralık 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 3 Sayı: 2 |
