TÜRKÇE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI KAZANIMLARINDA DİL İŞLEVLERİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 23 - 46, 30.06.0201

Elif Demir , Kemalettin Deniz

Öz

Dilin temel işlevi iletişimi sağlamaktır. İnsanlar, iletişimi çeşitli durumlardaki ihtiyaçlarını ve sosyal işlevlerini düzenlemek için gerçekleştirir. İletişimin eksiksiz bir şekilde sağlanması, dilin belli bir bağlamda ricada bulunma, mazeret bildirme, duyguları ifade etme, telafi etme ve benzeri pek çok farklı amaç doğrultusunda işlevsel kullanımıyla mümkündür. Dil eğitiminde amaç, bireylerin dinleme/izleme, konuşma, okuma ve yazma becerilerini geliştirerek en iyi şekilde iletişim kurmalarını sağlamaktır. Bu temel beceriler sosyal işlevlerin gerçekleştirilmesine yardımcı olmaktadır. Türkçe derslerinin temel dayanağı öğretim programıdır. Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) ile bireylerde oluşması hedeflenen bilgi, beceri, tutum, değer ve alışkanlıklar kazanımlar aracılığıyla öğrencilere verilmektedir. Bu çalışmada, Türkçe Dersi Öğretim Programı’ndaki (1-8. Sınıflar) 5, 6, 7 ve 8. sınıf dinleme/izleme, konuşma, okuma ve yazma kazanımlarını işlevsel dil eğitimi açısından incelemek amaçlanmaktadır. Bu amaçla, Program’daki kazanımlar, Avrupa Konseyi tarafından dil işlevlerine yönelik hazırlatılan Threshold, Waystage, Vantage ve Breakthrough listelerinin toplamından oluşan ve T-Serisi olarak adlandırılan işlev listelerine göre incelenmiştir. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemiyle yapılmış bir içerik çözümlemesidir. Program’daki dinleme/izleme, konuşma, okuma ve yazma becerilerine yönelik kazanımlar, T Serisi’ndeki dil işlevleri sınıflandırmalarına göre değerlendirilmiş ve elde edilen veriler, nitel içerik analizine tabi tutulmuştur. Araştırma sonucunda Türkçe Dersi Öğretim Programı’nın (2019) işlevsel dil eğitimine göre hazırlanmadığı ancak bazı kazanımların dil işlevlerini içerdiği tespit edilmiş; dil işlevlerini içeren kazanımlarda da tesadüfi olarak bu işlevlere yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dil İşlevleri, Türkçe Dersi Öğretim Programı, Kazanım, İşlev, Türkçe Eğitimi.

Kaynakça

• Akçataş, A. (2007). Türkiye Türkçesinde yapı, işlev ve anlam ilişkileri açısından cümle grupları ve cümle türleri üzerine bir deneme-1. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 55(1), 7-20.
• Aslan Demir, S. (2007). Türkiye Türkçesinde isteme anlam birimi: Dil bilgisel ve toplum dilbilimsel bir inceleme. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Altun- Alkan, H. ve Yaylı, D. (2019). Rica ediminin Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenler tarafından kullanımları. Folklor/Edebiyat, 25(99), 521-538.
• Arı, G. (2017). Türkçe Dersi Öğretim Programı’ndaki (ortaokul) okuma kazanımlarının değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(4), 685-703.
• Aysever, R. L. (2013). Bir söz edimi olarak yargı edimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(3), 111-146.
• Bayat, N. (2017). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde şikâyet ve özür edimine ilişkin görünümler. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (41), 1-16.
• Bayrak Cömert, Ö. (2017). 2017 Türkçe dersi öğretim programında yer alan ortaokul düzeyindeki (5, 6, 7 ve 8. sınıflar) konuşma becerisi kazanımlarına yönelik bir çalışma. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 1331-1344.
• Benzer, A. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde işlevsel dil bilgisi. Ankara: Pegem A.
• Benzer, A. (2008). Fiilde zaman görünüş kip/kiplik. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Blondell, J., Higgens, J. ve Middlemiss, N. (1982). Function in English. Oxford: Oxford University.
• CEFR (2018). Common Europen framework of reference for languages: Learning, teaching, assessment. Council of Europe. Çelik, M. (1999). Da’nın işlevleri. Dilbilim Araştırmaları, 10, 25-32.
• Çotuksöken, Y. (2011). Yapı ve işlevlerine göre Türkiye Türkçesi’nin ekleri. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Demir, C. ve Yapıcı, M. (2007). Ana dili olarak Türkçenin öğretimi ve sorunları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 177-192.
• Deniz, K. ve Çekici Y. E. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi açısından toplu taşıma araçlarında dil işlevleri. International Journal of Languages Education and Teaching (IJLET), 7(4), 24-36.
• Deniz, K. ve Çekici Y. E. (2019). Dil işlevleri açısından Türkçe öğreniyorum ders kitabı. Turkish Studies Educational Sciences, 14(6), 3043-3062. DOI: 10.29228/TurkishStudies.39410
• Deniz, K. ve Çekici, Y. E. (2019). Dil işlevleri açısından çocuklar için Türkçe (ÇİT) ders kitabı. Uluslararası Diller Kongresi bildirileri, 194-208.
• Deniz, K. ve Demir, E. (2019). İşlevlerine göre bağlaçları konu edinen araştırmalar. Millî Eğitim Dergisi, 48(1), 903-915.
• Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe öğretimi uygulamalı bir yaklaşım. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Eken, N. T. (2008). 4;0-6;0 yaş aralığında iletişimsel amaç kullanımı. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Göçer, A. (2008). Türkçe dil bilgisi öğretiminde çözümleme yönteminin kullanımı. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 101-120.
• Göçer, A. (2015). Türkçe dersi metin işleme sürecinde bağlam temelli sözcük öğretimi ve etkin sözcük dağarcığı oluşturmadaki işlevi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(1), 48-63.
• Gökmen, S. ve Çağlayan-Dilber, N. (2011). Türkçe derslerinde söz edimlerinin öğretimi üzerine bir değerlendirme. Dil Dergisi, 154. 44-60.
• Green, A. (2012). English profile studies: Language functions revisited: Theoretical and empirical bases for language construct definition across the ability range. Cambridge: UCLES/Cambridge University Press.
• Guntermann, G., Phillip, J. K. (1982). Functional- notional concepts: Adapting the foreign language textbook. U.S.A: The Center for Applied Linguistics Washington. Günay, D. (2007). Metin bilgisi. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Güneş, F. (2014). Türkçe öğretimi: Yaklaşımlar ve modeller (3. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Güzel, A. ve Karadağ, Ö. (2013). Anlatma becerileri açısından “Türkçe Dersi Öğretim Programı (6, 7, 8. Sınıflar)”na eleştirel bir bakış. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(1), 45-52.
• Helvacı, S. (2013). Eski Anadolu Türkçesinde soru cümlelerinin edimbilimsel işlevleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• İşcan, A. (2007). İşlevsel dil bilgisinin Türkçe öğretimindeki yeri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 1-11.
• Jacobson, R. (1960). Closing statement: Linguistics and poetics. In T. A. Sebeok (Ed.). Style in Language (pp. 350-377). Cambridge, MA: MIT Press.
• Karadağ, Ö. (2012). Anlama becerileri açısından Türkçe dersi öğretim programı (6, 7, 8. sınıflar)’na eleştirel bir bakış. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(1), 97-110.
• Karaşin, H. (2008). Bağlaç görevinde kullanılan ya’nın anlamsal işlevleri. U. Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(14), 215-227. Kılıç, V. (2002). Dilin işlevleri ve iletişim. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Kılıç, V. (2007). Dilin işlevleri: Metin eylem kuramı yaklaşımı. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 124-138.
• Kılınç, A. K. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde/öğreniminde istek (rica) söz edimi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
• Kıran, Z. ve Kıran, A. (2010). Dilbilime giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Laine, E. (1985). The notıonal-functıonal approach: Teachıng the real languageın ıts natural context. Master of Arts French, George Mason University, Virginia.
• Türkiye Maarif Vakfı (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi programı. İstanbul: Matsı̇s Matbaa Hı̇zm. San. Ve Tı̇c. Ltd. Ştı̇.
• Polat, Y. (2002). Yabancı dil olarak türkçe öğretiminde konuşma becerisinin geliştirilmesi ve edim sözler. Anadili Dil Kültürü ve Eğitim Dergisi, (26), 62-75.
• Polat, Y. (2010). Yabancı dil öğretiminde söz edimleri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Polat, Y. (2011). Yabancı dil öğretimi kitaplarında söz edimi öğretimi. Dil Dergisi, (153), 24-42.
• TDK (2011). Güncel Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uçan, H. (2008). Dilbilim, göstergebilim ve edebiyat eğitimi. Ankara: Hece Yayınları.
• Uslu, Z. (2005). Edimbilim ve yabancı dil öğretimine etkileri. Dil Dergisi, 127, 34-43.
• Van Ek, J. A. (1975). Systems development in adult language learning: the threshold level in a European Unit/credit system for modern language learning by sdults. Strasbourg: Council of Europe.
• Van Ek, J. A. ve J. L. M. Trim (1990a). Threshold 1990. Cambridge: Cambridge University Press.
• Van Ek, J. A. ve J. L. M. Trim (1990b). Waystage 1990. Cambridge: Cambridge University Press.
• Van Ek, J. A. ve J. L. M. Trim (2001). Vantage. Cambridge: Cambridge University Press.
• Vardar, B. (1982). Dilbilimin temel kavram ve ilkeleri. Ankara: TDK Yayınları.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Yalçın, A (2018). Son bilimsel gelişmeler ışığında Türkçenin öğretimi yöntemleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.