ADALET AĞAOĞLU’NUN ÖYKÜLERİNDEKİ KARŞI ÖZNELERİN ÇÖZÜMLENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 28, 30.06.2022

Muhammet Ali Bulut , Ali Pulat

Öz

Yazınsal metinler, okuyucuyu sanal bir dünyanın içine hapseder. Bu sanal dünyanın kişileri, olayları, uzamları ve zamanı kurgusal; dili de mecaz, alegori, imge gibi söz oyunlarıyla donanmıştır. Okuyucu, bu sanal dünyada yalnızdır; onu buradan çıkışa götürecek rehber metin çözümleme yöntemleridir. Sözce ve sözcelem bağlamında ortaya konulmuş her metin, anlam üretmektedir. Her metnin “anlam”ı oluşturma ve sunma yöntemi aynı değildir. Bazı metinlerin “anlam” kurgusu açıktır, o metni okuyan kişi anlamı hemen çözümler ve metindeki mesajı algılar. Bazı metinlerin de anlam kurgusu örtüktür, anlamı çözümleyip mesajı ortaya çıkarmak bir çaba gerektirir. Roman, öykü, masal gibi yazınsal metinler, ikinci grupta yer alan metinlerdir.
Yazınsal metin çözümlemelerinde tahlil, şerh gibi geleneksel yöntemler dışında göstergebilim, metin dilimsel çözümleme gibi yeni yöntemler kullanılmaktadır. Göstergebilimsel çözümleme yöntemi, Algirdas Julien Greimas tarafından 1970’li yıllarda Fransa’da dizgeselleştirilmiştir. Bu yöntem, ortaya çıktığı ülkenin sınırları aşarak tüm Dünyaya yayılmış ve ülkemizde de kullanılmaya başlanmıştır. Yazın alandaki göstergebilimsel çözümleme uygulamalarını incelediğimizde şöyle bir durumla karşılaştık. Roman, öykü, masal gibi anlatısal metinler, bu yöntemle çözümlenirken yöntemin gerektirdiği çözümleme aşamalarına uyularak çözümleme yapıldığı ancak metinle ilgili temel çıkarımların(iletinin) tamamen göstergebilimsel dörtgen üzeriden yapıldığını tespit ettik. Anlatısal metinlerde; karşı öznelerin (engelleyicilerin) önemli bir role sahip oldukları; metinlerdeki iletinin göstergebilimsel dörtgenle birlikte engelleyiciler üzerinden de verildiği savındayız. Alanyazında, engelleyiciler üzerinden bir çözümleme yapılmadığı; bu alana yeni bir bakış açısı katmak için engelleyiciler üzerinden bir çözümleme yapmak istedik. Sunulan makalenin amacı, anlatısal metinlerdeki mesaj veya mesajların engelleyiciler (karşı özneler) üzerinden verildiğini ortaya koymaktır. Bu hipotez için seçtiğimiz yazar Adalet Ağaoğlu’dur. Ağaoğlu’nun öykülerindeki engelleyicileri göstergebilimsel yöntemle çözümlemeyeceğiz.
Ağaoğlu’nun öykülerinde karşı öznelerin hem özne ile nesne arasında bir set oluşturmak hem de yazarın eleştirilerini yansıtmak gibi iki görev üstlendikleri görülmüştür. Ağaoğlu’nun öykülerinde karşı öznelerin yazarın eleştirileriyle aynileştiği; Ağaoğlu’nun eleştirilerini, bu karşı özneler üzerinden aktardığı tespit edilmiştir. Anlatısal metinlerdeki engelleyicilerin çözümlendiğinde anlatısal metni oluşturanların eserlerine örtük olarak yüklediği eleştirilerin de çözümleneceği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Adalet Ağaoğlu, Öykü, Göstergebilim, Çözümleme

Teşekkür

Çok Teşekkür Ederim

Kaynakça

• AĞAOĞLU, Adalet(2015). Sessizliğin İlk Sesi, Everest Yayınları, İstanbul.
• AĞAOĞLU, Adalet(2016). Yüksek Gerilim, Everest Yayınları, 2.baskı, İstanbul.
• AĞAOĞLU, Adalet(2016). Hadi Gidelim, Everest Yayınları, İstanbul.
• AĞAOĞLU, Adalet(2017). Hayatı Savunma Biçimleri, Everest Yayınları, İstanbul.
• ELYILDIRIM, Selma(2020) Antik Çağdan Günümüze Göstergebilim Kuramları, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• EZİLER KIRAN, Ayşe-KIRAN, Zeynel(2011). Yazınsal Okuma Süreçleri, Seçkin Yayıncılık, 4.baskı İstanbul.
• KALELİOĞLU, Murat(2020) Yazınsal Göstergebilim, Bir Kuram Bir Uygulama Anlam Üretim Süreçleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• KIRAN, Zeynel- EZİLER KIRAN, Ayşe (2018). Dilbilime Giriş. Seçkin Yayıncılık. Ankara
• GREİMAS, Algirdas Julien- COURTÈS Josep(1982)., Semiotics and Language: An Analytical Dictionary, Çeviren Larry Crist, Daniel Patte, James Lee, Edward McMahon II, Gary Phillips ve Michael Rengstorf, İndiana University Press, Bloomington.
• GÜNAY, V. Doğan (2007). Metin Bilgisi, 2.bsk Multılıngual, İstanbul.
• GÜNAY, V. Doğan(2018). Bir Yazınsal Göstergebilim Okuması Kuyucaklı Yusuf, Papatya Yayıncılık, İstanbul.
• GÜNAY, V. Doğan (2020). 21. Yüzyılda Göstergebilim, Papatya Yayıncılık, İstanbul.
• GüNDÜZ, Osman(2016). Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara.
• GÜNDÜZ, Osman-ŞİMŞEK Tacettin 2018). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, Yeni Türk Edebiyatı 2, Grafiker Yayınları, Ankara.
• KERİMOĞLU, Caner(2019). Genel Dilbilime Giriş, Pegem Akademi, 5.baskı, Ankara.
• MORAN, Berna (2014) Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yayınları, 25.baskı, İstanbul.
• RİFAT Mehmet (2002). Gösterge Eleştirisi. Tavanarası Yayıncılık.
• RİFAT, Mehmet(2014). Göstergebilimin ABC’si, Say Yayınları, 4.Baskı, İstanbul.
• RİFAT, Mehmet (2018b). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü. Alfa Yayınları. İstanbul.
• SIĞIRCI, İlhami(2017) Göstergebilim Uygulamaları, Metinleri, Görselleri, Sanat Yapıtlarını ve Olayları Okuma, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• UÇAN, Hilmi (2016 a). Yazınsal Eleştiri ve Göstergebilim. İz Yayıncılık, İstanbul.