BAŞLANGIÇ DÜZEYİ OKUYUCULARININ OKUMA MOTİVASYONU ÜZERİNDE AİLE OKUMA İNANÇLARININ ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 82 - 106, 30.06.2023

Seçkin Gök , Ergün Öztürk

Öz

Bu araştırma aile okuma inançlarının başlangıç düzeyi okuyucu (BDO)’ların okuma motivasyonuna etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada, nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırma ilişkisel tarama modeli çerçevesinde yürütülmüştür. Bu araştırmada seçkisiz örnekleme yöntemlerinden basit seçkisiz örnekleme yöntemi seçilmiştir. Araştırmanın örneklemini 282 ilkokul birinci sınıf öğrencisi ve onların ebeveynleri oluşturmuştur. Araştırmada ebeveynlerin okuma inançlarını belirlemek üzere Ebeveyn Okuma İnanç Ölçeği ve BDO’ların okuma motivasyonunu belirlemek üzere Başlangıç Düzeyi Okuyucuları Okuma Motivasyonu Ölçeği kullanılmıştır. Aile Okuma İnanç Ölçeği ilkokul birinci sınıf öğrencilerinin ebeveynlerine okulun ilk haftası uygulanmıştır. BDO’ları Okuma Motivasyonu Ölçeği ise aynı eğitim öğretim yılının ikinci dönemi öğrencilere uygulanmıştır. Bu araştırmada verilerin analizi için yüzde frekans analizi (betimsel istatistik), Pearson korelasyon testi ve çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Bu çalışmada ebeveyn okuma inançlarının düzeyinin ve BDO’ların okuma motivasyonu düzeyinin yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Aile okuma inançlarının tüm alt boyutları birlikte ele alındığında BDO’ların okuma motivasyonu arasında anlamlı bir ilişki olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ek olarak aile okuma inançlarının BDO’ların okuma motivasyonuna etkisinin olmadığı görülmüştür. Aile okuma inançları ölçeğinin alt boyutlarından sadece kaynaklar alt boyutunun BDO’ların okuma motivasyonuna etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okuma, Motivasyon, Okuma motivasyonu, Aile okuma inançları, Başlangıç düzeyi okuyucu

Kaynakça

• Ahmad, Z., Tariq, M., Chaudhry, M. S., & Ramzan, M. (2020). Parent's role in promoting reading habits among children: An empirical examination. Library Philosophy and Practice (e-journal), 3958, 1-21.
• Akyol, H. (2017). Türkçe ilkokuma yazma öğretimi. Pegem Akademi.
• Alper, S. İ. (2008). İlköğretimde zorbalık [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Aydoğan, Y. ve Çat, A. (2012). 5-6 yaş çocukların dil gelişimi ile annelerinin okuma alışkanlıkları arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. S. Sever (Ed.). III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (s. 879-886). Ankara Basımevi.
• Baker, L. ve Scher, D. (2002). Beginning readers’ motivation for reading in relation to parental beliefs and home reading experiences. Reading Psychology, 23(4), 239–269.
• Barber, A. T. ve Klauda, S. L. (2020). How reading motivation and engagement enable reading achievement: policy ımplications. Policy Insights from the Behavioral and Brain Sciences, 7(1), 27–34. https://doi.org/10.1177/2372732219893385
• Başar, M. (2013). Okuma yazma öğrenerek ilkokula başlayan çocukların karşılaştıkları sorunların değerlendirilmesi. EKEV Akademi Dergisi, 17(56), 275-294. https://dergipark.org.tr/en/pub/sosekev/issue/71255/1143959
• Bates, C. C., D'Agostino, J. V., Gambrell, L., & Xu, M. (2016). Reading Recovery: Exploring the effects on first-graders' reading motivation and achievement. Journal of Education for Students Placed at Risk (JESPAR), 21(1), 47-59.
• Bingham, G. E. (2007). Maternal literacy beliefs and the quality of mother-child book-reading interactions: assoications with children's early literacy development. Early Education and Development, 18(1), 23-49.
• Bradley, F. C. (2010). The impact of parental involvement on the reading achievement of fourth grade African American males in Tiderwater Region [Doctoral dissertation, Virginia Polytechnic Institute]. http://scholar. lib. vt. edu/theses/available/etd-04152010 165804/unresticted/Bradley-FCD2010. pdf.
• Brim, O. G. (1975). Childhood social indicators: Monitoring the ecology of development. Proceedings of the American Philosophical Society, 119(6), 413-418.
• Bronfenbrenner, U. (1977). Toward an experimental ecology of human development. American Psychologist, 32(7), 513-531. https://doi.org/10.14195/0870-4147-48-1.
• Büyüköztürk, Ş. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademi.
• Büyükuysal, M. Ç. ve Öz, İ. İ. (2016). Çoklu doğrusal bağıntı varlığında en küçük karelere alternatif yaklaşım: ridge regresyon. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6 (2), 110-114.
• Cambria, J. ve Guthrie, J. T. (2010). Motivating and engaging students in reading. The NERA Journal, 46 (1), 16-29.
• Can, A. (2022). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Pegem Akademi.
• Ciampa, K. (2010). The impact of a digital children's literature program on primary students' reading motivation (Publication No: MR62854) [Master’s thesis, Brock University]. ProQuest Dissertations & Theses Global. https://www.proquest.com/dissertations-theses/impact-digital-childrens-literature-program-on/docview/755483117/se-2?accountid=16595.
• Cloer, T. ve Dalton, S. R. (1999). Gender and grade differences in motivation to read. American reading forum yearbook online. https://www.fd.appstate.edu/arfonline/99_arfyearbook/pdf/14_cloerrevised_99.pdf.
• Curenton, S. ve Justice, L. (2008). Children’s preliteracy skills: ınfluence of mothers’ education and beliefs about shared-reading ınteractions. Early Education & Development, 19(2), 261–283.
• Çıngı, H. (1994). Örnekleme kuramı. Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Basımevi.
• Davis, H. S., Gonzalez, J. E., Pollard-Durodola, S., Saenz, L. M., Soares, D. A., Resendez, N. ve Hagan-Burke, S. (2016). Home literacy beliefs and practices among low-income Latino families. Early Child Development and Care, 186(7), 1152-1172.
• De Jong, P. F. ve Leseman, P. P. (2001). Lasting effects of home literacy on reading achievement in school. Journal of School Psychology, 39(5), 389-414.
• De Naeghel, J., Van Keer, H., Vansteenkiste, M. ve Rosseel, Y. (2012). The relation between elementary students’ recreational and academic reading motivation, reading frequency, engagement, and comprehension: A self-determination theory perspective. Journal of Educational Psychology, 104(4), 1006–1021. https://doi.org/10.1037/a0027800.
• DeBaryshe, B. D.(1995). Maternal belief systems: Linchpin in the home reading process. Journal of Applied Developmental Psychology, 16(1), 1-20. https://doi.org/10.1016/0193-3973(95)90013-6.
• DeBaryshe, B. D. ve Binder, J. C. (1994). Development of an instrument for measuring parental beliefs about reading aloud to young children. Perceptual and Motor Skills, 78(3), 1303-1311.
• Deitcher, D. B., Aram, D. ve Itzkovich, I., (2021). Alphabet books: Relations between aspects of parent-child shared reading, children’s motivation, and early literacy skills, Reading Psychology, 42(4), 388-410, https://doi.org/10.1080/02702711.2021.1888344.
• Duff, D., Tomblin, J. B. ve Catts, H. (2015). The influence of reading on vocabulary growth: A case for a Matthew effect. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 58(3), 853-864.
• Duke, N.K. ve Cartwright, K.B. (2021). The science of reading progresses: Communicating advances beyond the simple view of reading. Reading Research Quarterly, 56(1), 25-44. https://doi.org/10.1002/rrq.411.
• E. Krijnen, R. Van Steensel, M. Meeuwisse, ve S. Severiens. (2021) Measuring parental literacy beliefs in a socio-economically, linguistically and ethnically diverse sample. Early Education and Development 32(4), 608-635.
• Eminoğlu, N. ve Tanrıkulu, H. (2018). Okuma yazma öğrenerek ilkokula başlamış öğrencilerin karşılaştıkları sorunların öğretmen ve veli gözüyle değerlendirilmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 6(2), 56-69.
• Erbasan, Ö. ve Erbasan, Ü. (2020). Sınıf öğretmenlerinin ilk okuma yazma öğretimi sürecinde karşılaştığı sorunlar. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(1), 113-125.
• Gough, P. B. ve Tumner W. E. (1986). Decoding, reading, and reading disability. Remedial and Special Education, 7(1), 6-10.
• Gök, S. ve Yıldırım, K. (2022). Akıcı okuma. B. Doğan (ed.) Okuma öğretimi içinde (1.baskı, s.101-146). Eğiten Kitap.
• Guthrie, J. T. ve Klauda, S. L. (2016). Engagement and motivational processes in reading. P. Afflerbach (Ed.), Handbook of individual differences in reading: Reader, text, and context (s. 41–53). Routledge.
• Guthrie, J. T. ve Wigfield, A. (1999). How motivation fits into a science of reading. Scientific studies of reading, 3(3), 199-205.
• Guthrie, J. T., Wigfield, A. ve You, W. (2012). Instructional contexts for engagement and achievement in reading. S. J. Christenson, A. L. Reschly ve C. Wylie (Ed.), Handbook of research on student engagement içinde (s. 601–634). Springer.
• Guy-Evans, O. (2020). Bronfenbrenner's ecological systems theory. https://www. simplypsychology. org/Bronfenbrenner. html.
• Gündoğan, F. (2018). İlkokul birinci sınıfta çocuğu olan ebeveynlerin okuma inançlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Hart, B. ve Risley, T. (1995). Meaningful differences in the everyday experience of young American children. P. H. Brookes.
• Hoover, W. A. ve Gough, P. B. (1990). The simple view of reading. Reading and Writing, 2(2), 127-160.
• İflazoğlu Saban, A. ve Altınkamış, N. F. (2014). An investigation of literacy beliefs of pre-school children’s parents; Okul öncesi çağda çocuğu olan ebeveynlerin okuma inançlarının incelenmesi. Journal of Human Sciences, 11(1), 317–337. https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/2761.
• Kanonire, T., Lubenko, J. ve Kuzmina, Y. (2022). The effects of intrinsic and extrinsic reading motivation on reading performance in elementary school. Journal of Research in Childhood Education, 36(1), 1-13.
• Katrancı, M. (2015). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin kitap okuma motivasyonlarının incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(2), 49-62.
• Kılıç, Ş. (2018). Ebeveynlerin okuma yazmaya hazırlığa ilişkin uygulamaları ile çocukların sözcük-yazı farkındalığı becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Aksaray Üniversitesi.
• Kıvrak, Z. (2019). Öğretmenlerin gözünden ilkokul birinci sınıf öğrencilerinin okuma ve yazma süreçlerine aile katılımının etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Üniversitesi.
• Krijnen, E., Steensel, R. Van, Meeuwisse M. ve Severiens S. (2021). Measuring parental literacy beliefs in a socio-economically, linguistically and ethnically diverse sample, Early Education and Development, 32(4), 608- 635, https://doi.org/10.1080/10409289.2020.1785227.
• Laakso, M.L., Poikkeus, A.M., Eklund, K. ve Lyytinen, P. (2004). Interest in early shared reading: Its relation to later language and letter knowledge in children with and without risk for reading difficulties. First Language 24(3), 323-345. https://doi.org/10.1177/0142723704046041.
• Lutz, S. L., Guthrie, J. T. ve Davis, M. H. (2006). Scaffolding for engagement in elementary school reading instruction. The Journal of Educational Research, 100(1), 3–20.https://doi.org/10.3200/JOER.100.1.3-20.
• Marks, T. J. B. (2021). The missing link? Parent beliefs and behaviors towards early literacy (Publication No. 28317475) [Master’s thesis, The Florida State University]. ProQuest Dissertations & Theses Global. https://www.proquest.com/dissertations-theses/missing-link-parent-beliefs-behaviors-towards/docview/2544859631/se-2?accountid=16595.
• Matvichuk, T., (2015). The influence of parent expectations, the home literacy environment, and parent behavior on child reading interest [Graduate Project]. https://commons.emich.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1432&context=honors.
• McGeown, S. P., Osborne, C., Warhurst, A., Norgate, R. ve Duncan, L. G. (2016). Understanding children's reading activities: Reading motivation, skill and child characteristics as predictors. Journal of research in reading, 39(1), 109-125.
• Nehal, M. (2017). Parental involvement in the development of reading among grade R children in an Indiancommunity [Unpublished doctoral dissertation, University of KwaZulu-Natal]. Pietermaritzburg.
• Newland, L. A., Gapp, S. C., Jacobs, G. M., Reisetter, M. F., Syed, D. C. ve Chih-Hsiu Wu. (2011). Mothers' beliefs and involvement: Links with preschool literacy development. International Journal of Psychology: A Biopsychosocial Approach (9)24, 67-90.
• Okur, A. (2007). Serbest okuma etkinliğinin sözcük hazinesi ve kavram gelişimine etkisi: (MEB tarafından ilköğretim ii. kademe öğrencilerine önerilen 100 temel eser örneğinde) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Özdemir, S. ve Şerbetçi, H. N. (2018). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutumları (Bartın örneklemi). İlköğretim Online, 17(4), 2110-2123.
• Öztürk, E. ve Aydemir Z.İ. (2013). BDO’larının Okuma Motivasyonlarının Günlük Kitap Okuma Süreleri ve Ailenin Okuma Durumuna Göre Değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21 (3), 1105-1116.
• Öztürk, E. ve İleri, Z. (2011, Mayıs). BDO’ları okuma motivasyonu ölçeği öğretmen ve öğrenci formu geliştirme çalışması [Sözlü bildiri] 10.Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Öztürk, E. ve Uzunkol, E. (2015). İlköğreti̇m 4. sinif öğrenci̇leri̇ni̇n okuma strateji̇leri̇ üstbi̇li̇şsel farkindaliklari ve okuma moti̇vasyonlarinin değerlendi̇ri̇lmesi̇. Electronic Turkish Studies, 10(7), 803–814. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.8030
• Peixoto, C., Cadima, J. ve Leal, T. (2022). Mothers’ educational level and literacy beliefs: Associations with home literacy experiences. International Journal of Early Years Education, 30(2), 167-183.
• Perkins, D. N. (1986). Knowledge as design. Lawrence Erlbaum Associates Rowe, M. L. ve Casillas, A. (2010). Parental goals and talk with toddlers. Infant and Child Development, 20(5), 475-494. https://doi.org/10.1002/icd.709.
• Saban, A. İ. ve Altınkamış, N. F. (2014). Okul öncesi çağda çocuğu olan ebeveynlerin okuma inançlarının incelenmesi. Journal of Human Sciences, 11(1), 317-337.
• Schiefele, U., Schaffner, E., Möller, J. ve Wigfield, A. (2012). Dimensions of reading motivation and their relation to reading behavior and competence. Reading research quarterly, 47(4), 427-463.
• Schiefele, U., Stutz, F. ve Schaffner, E. (2016). Longitudinal relations between reading motivation and reading comprehension in the early elementary grades. Learning and Individual Differences, 51, 49-58.
• Seçim, E. S. (2022). Ev okuryazarlık ortamı ve ebeveyn okuma inançlarının çocukların okuma motivasyonları ile ilişkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Stanovich, K. E. (1986). Matthew effects in reading: Some consequences of individual reading and language development in preschool classrooms. Journal of Educational Psychology, 93(2), 243-250. https://doi.org/10.1177/0022057409189001-204
• Şimşek Ç. Ö., Bay, D. N. ve Alisinanoğlu, F. (2014). Ebeveyn Okuma İnanç Ölçeği’nin Türkçeye uyarlama çalışması. Electronic Turkish Studies, 9 (2), 1441-1458.
• Taboada Barber, A., Buehl, M. M., Kidd, J., Sturtevant, E., Richey, L. N. ve Beck, J. (2015). Reading engagement in social studies: Exploring the role of a social studies literacy intervention on reading comprehension, reading self-efficacy, and engagement in middle school students with different language backgrounds. Reading Psychology, 36, 31–85. https://doi.org/10.1080/02702 711.2013.815140.
• Taboada Barber, A., Tonks, S. M., Wigfield, A. ve Guthrie, J. T. (2009). Effects of motivational and cognitive variables on reading comprehension. Reading and Writing, 22, 85–106. https://doi.org/10.1007/s11145-008-9133-y
• Teng, W. (2014). Parental reading beliefs, home literacy practices, and children's development: Examination of a parental reading beliefs model in China (Publication No. 3671708) [Doctoral Dissertation, University of the Pacific]. ProQuest Dissertations & Theses Global. https://www.proquest.com/dissertations-theses/parental-reading-beliefs-home-literacy-practices/docview/1651251170/se-2?accountid=16595
• Teng, W., Hackett, R. K. ve Draheim, M. E. (2017, February). Associations between Chinese parents' reading beliefs, home literacy practices, children's reading interests and literacy development. In 2017 2nd International Conference on Humanities and Social Science (HSS 2017) (pp. 628-633). Atlantis Press. https://doi.org/10.2991/hss17.2017.109
• Turner, J. C. (1995). The influence of classroom contexts on young children's motivation for literacy. Reading Research Quarterly, 30(3), 410-441.
• Vygotsky, L. S. (1978). Mind and society: The development of higher mental processes. Harvard University Press.
• Wang, J. H. ve Guthire, T. J. (2004). Modeling the effect of intrinsic motivation, extrinsic motivation, amount of reading, and past reading achievement on text comprehension between U.S. and Chinese students. Reading Research Quarterly, 39 (2), 162-186.
• Weigel, D. J., Martin, S. S., & Bennett, K. K. (2005). Ecological influences of the home and the child-care center on preschool-age children’s literacy development. Reading Research Quarterly, 40(2), 204–233. https://doi.org/10.1598/RRQ.40.2.4
• Wigfield, A. ve Guthrie, J.T. (1997). Relations of children’s motivation for reading to the amount and breadth or their reading. Journal of Educational Psychology, 89(3), 420–432. https://doi.org/10.1037/0022-0663.89.3.420
• Wigfield, A., ve Guthrie, J. T. (2000). Engagement and motivation in reading. M. L. Kamil, P. B. Mosenthal, P. D. Pearson, R. Barr (Ed.), Handbook of reading research içinde (3. baskı, s. 403-422). Routledge.
• Yılmaz, C. (2016). Yatılı bölge ortaokul öğrencilerinin okuma motivasyonlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.