Kutanöz leishmaniasis hastalarının sağlık merkezine başvuru gecikmelerinde sağlık okuryazarlığı ve diğer faktörlerin etkisi

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 10 - 16, 23.04.2023

Burcu Beyazgül , İbrahim Koruk , Doğukan Karadağ , Rüstem Kuzan , Ahmet Gündüzalp

https://doi.org/10.30569/adiyamansaglik.1204173

Öz

Amaç: Çalışma Şanlıurfa’daki Kutanöz leishmaniasis vakalarının başvuru gecikmesini ve Sağlık Okuryazarlığı Değerlendirme Ölçeği puanlarının Kutanöz leishmaniasis hastalarındaki düzeyini değerlendirmek amacıyla yürütülmüştür.
Gereç ve Yöntem: Yapılan araştırma kesitsel tipte bir çalışmadır. Çalışmanın bağımlı değişkeni; Kutanöz leishmaniasis tedavisine yönelik başvuru gecikmesidir.
Bulgular: Tedavi merkezine başvuru gecikmesi sıklığı %20,0 olarak saptanmıştır. Katılımcıların ölçek puanları ile öğrenim durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönlü korelasyon saptanmıştır.
Sonuç: Hastaların tedavi için başvuru gecikmesi düzeyi yüksektir. Sağlık Okuryazarlığı Değerlendirme Ölçeği, eğitim durumuna paralel olarak sağlık okuryazarlığı düzeyini iyi bir şekilde göstermektedir ve Şanlıurfa bölgesi için sağlık okuryazarlığı düzeyini belirlemede önemli bir araçtır.

Anahtar Kelimeler

Kutanöz leishmaniasis, Sağlık Okuryazarlığı, Başvuru gecikmesi

The effect of health literacy and other factors on the delays in applying to the health center of cutaneous leishmaniasis patients

Öz

Aim: The study was conducted to evaluate the delay in application of cutaneous leishmaniasis cases and the level of Health Literacy Assessment Scale scores in cutaneous leishmaniasis patients in Şanlıurfa.
Materials and Methods: The study is a cross-sectional study. The dependent variable of the study is the delay in application for cutaneous leishmaniasis treatment.
Results: The prevalence of delayed application to the treatment center was 20.0%. A statistically significant and positive correlation was found between the scale scores of the participants and their educational status.
Conclusion: The level of delay in seeking treatment was high. The Health Literacy Assessment Scale provides a good indication of the level of health literacy in parallel with educational status and is an important tool for determining the level of health literacy in the Şanlıurfa region.

Anahtar Kelimeler

Cutaneous leishmaniasis, Health Literacy, Delay in application

Kaynakça

• Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Zoonotik ve Vektörel Hastalıklar Şark Çıbanı. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/zoonotik-vektorel-hastaliklar-db/zoonotik-hastaliklar/3-Sark-cibani/7-Sunumlar/Sark_cibani_sunum_okul_sagligi.pdf. 13 Kasım 2022’de erişildi.
• World Health Organization. Leishmaniasis. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/leishmaniasis Updated January 2022. Accessed November 13, 2022.
• Murray HW, Berman JD, Davies CR, Saravia NG. Advances in leishmaniasis. Lancet. 2005;366(9496):1561-1577.
• Gürel MS, Yeşilova Y, Olgen MK, Ozbel Y. Türkiye'de Kutanöz Leishmaniasisin Durumu [Cutaneous leishmaniasis in Turkey]. Turkiye Parazitol Derg. 2012;36(2):121-129.
• Yanik M, Gurel MS, Simsek Z, Kati M. The psychological impact of cutaneous leishmaniasis. Clin Exp Dermatol. 2004;29(5):464-467.
• Beyazgül B, Koruk İ, Kuzan R, Allahverdi Ş. Şark çıbanı vakalarında bilgi ve farkındalık düzeyini artırmaya yönelik müdahale çalışması: Şanlıurfa örneği. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2022; 15(2): 188-195.
• Fernando SD, Siriwardana HV, Guneratne KA, Rajapaksa LC. Some sociological aspects of cutaneous leishmaniasis in patients attending a tertiary referral centre in Colombo, Sri Lanka. Int Health. 2010;2(1):69-74.
• Yalçın Balçık P, Taşkaya S, Şahin B. Sağlık Okur-Yazarlığı. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2014;13(4): 321-326.
• Nutbeam D, Muscat DM. Health Promotion Glossary 2021 [published correction appears in Health Promot Int. 2021 May 12]. Health Promot Int. 2021;36(6):1578-1598.
• Kuzan R. Sağlık okuryazarlığı değerlendirme ölçeği geliştirme çalışması [Uzmanlık Tezi]. Şanlıurfa, Türkiye: Harran Üniversitesi; 2021.
• Gomes A, Martines RB, Kanamura CT, et al. American cutaneous leishmaniasis: In situ immune response of patients with recent and late lesions. Parasite Immunol. 2017;39(4):10.1111/pim.12423.
• Garapati P, Pal B, Siddiqui NA, et al. Knowledge, stigma, health seeking behaviour and its determinants among patients with post kalaazar dermal leishmaniasis, Bihar, India. PLoS One. 2018;13(9):e0203407.
• Koruk İ, Beyazgül B, Allahverdi Ş, Kuzan R, Gökçeoğlu S. The State of Disease-Related Awareness Regarding Cutaneous Leishmaniasis Cases in Sanliurfa, Delay Level in Treatment and Reasons for Delay. Saudi Journal of Medicine (SJM), 2020; 5(9): 292-299.
• Basher A, Nath P, Nabi SG, et al. A Study on Health Seeking Behaviors of Patients of Post-Kala-Azar Dermal Leishmaniasis. Biomed Res Int. 2015; 2015:314543.
• Beyazgül B, Koruk İ, Allahverdi Ş, Kuzan R. Psychosocıal And Socıodemographıc Factors That Affect Delays In Seekıng Treatment For Cutaneous Leıshmanıasıs In Sanlıurfa. Ponte Academic Journal. 2020;76(9).
• Eker Y. Tip 2 diabetes mellituslu hastalarda sağlık okuryazarlığı düzeyinin tedaviye uyum ile ilişkisi [Master tezi]. Kırklareli, Türkiye: Kırklareli Üniversitesi. 2021
• Ilgaz A. Bir Aile Sağlığı Merkezi’ne Kayıtlı Bireylerde Sağlık Okuryazarlığı Seviyesi ve İlişkili Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2021; 8(2): 151-159.
• Soylar P, Ulaş Kadıoğlu B. Yetişkin Bireylerin Sağlık Okuryazarlığı ve Obeziteyle İlişkili Bazı Davranışlarının İncelenmesi. Sakarya Tıp Dergisi. 2020; 10(2): 270-276.
• Liu YB, Liu L, Li YF, Chen YL. Relationship between Health Literacy, Health-Related Behaviors and Health Status: A Survey of Elderly Chinese. Int J Environ Res Public Health. 2015;12(8):9714-9725.
• Rheault H, Coyer F, Jones L, Bonner A. Health literacy in Indigenous people with chronic disease living in remote Australia [published correction appears in BMC Health Serv Res. 2019 Aug 14;19(1):566]. BMC Health Serv Res. 2019;19(1):523.
• Esen İ, Demirci H, Güçlü M, Esen S, Şimşek E. The Relationship Between Health Literacy, Diabetic Control, and Disease-Specific Complications in Patients with Type 1 Diabetes Mellitus. Southern Clinics of Istanbul Eurasia. 2018;29(3):151-156.
• Akagündüz G. Astımlı bireylerde sağlık okuryazarlığı ve astım kontrolü [Master tezi]. Aydın, Türkiye: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2022.
• Lor M, Koleck TA, Bakken S, Yoon S, Dunn Navarra AM. Association Between Health Literacy and Medication Adherence Among Hispanics with Hypertension [published correction appears in J Racial Ethn Health Disparities. 2019 Apr 29;:]. J Racial Ethn Health Disparities. 2019;6(3):517-524.