Çine in Historical Perspective from Ottoman to Republic

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 121 - 140, 28.06.2024

Uğur Avcı

https://doi.org/10.30803/adusobed.1484723

Öz

Çine, situated at the boundary between two major sanjaks, Menteşe and Aydın, serves as the entrance to Büyük Menderes and is a gate of Menteşe Sanjak. The development of Çine, a minor provincial city that existed during the Ottoman Period, continued into the 20th century. As a result of the lodges and zawiyas situated within the city, it has emerged as a significant hub for education in the region. Post-Balkan Wars migration to Anatolia was met with the establishment of new settlements to accommodate the immigrants.
It remained in the Italian occupation zone throughout the War of Independence, not the Greeks. As a consequence of the Italians’ moderate approach to regional affairs, the area became a sanctuary for Turkish troops and local inhabitants. Therefore, the present study centers on the evolution and revolution that Çine underwent. From a minor Ottoman city, it ascended to become a significant center, where the initial seeds of the Kuva-yı Milliye (National Forces) were deposited in Western Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Çine District, War of Independence National Forces

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Tarihsel Perspektifte Çine

Öz

Aydın ve Menteşe gibi iki büyük sancağın sınır bölgesinde yer alan Çine, Menteşe Sancağı’nın Büyük Menderes’e açılan bir kapısı niteliğindedir. Osmanlı Dönemi’nde küçük bir taşra şehri olan Çine, 20. yüzyıla kadar gelişim göstermiştir. Şehirde bulunan tekke ve zaviyeler ile bölgenin önemli bir eğitim yuvası haline gelmiş; Balkan Savaşları sonrasında Anadolu’ya göçen halka kucak açmış, muhacirler için yeni yerleşim yerleri kurulmuştur. Milli Mücadele Dönemi’nde ise Yunanlılar karşısında İtalyan işgal bölgesinde kalmıştır. İtalyanların bölgede uyguladığı ılımlı politikadan dolayı Türk askerleri ve bölge halkı için “sığınılacak bir liman” özelliği taşımıştır. Böylelikle bu çalışmada, küçük bir Osmanlı şehrinden, Batı Anadolu’da Kuva-yı Milliye’nin ilk tohumlarının atıldığı önemli bir şehir konumuna yükselen Çine’nin yaşadığı değişim ve dönüşüme odaklanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Çine Kazası, Milli Mücadele, Kuva-yı Milliye

Kaynakça

• Akbulut, O. N. (2008). Evliye Çelebiye Göre Güneybatı Anadolu (Aydın, Denizli, Muğla). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Muğla.
• Aker, M. Ş. (1937). “İstiklâl Harbinde 57. Tümen ve Aydın Millî Cidali”. 105 Sayılı Askerî Mecmua’nın Tarih Kısmı, Y. 11, S. 46 (1 Haziran 1937), Askeri İstanbul Matbaası, İstanbul.
• Akın, H. (1968). Aydınoğulları Tarihi Hakkında Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Avcı, U. (2017). XIX. Yüzyılda Çine Kazası’nın Demografik Yapısı. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
• Aydınel, S. (1993). Güneybatı Anadolu’da Kuvâ-yı Milliye Harekâtı. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Barkan, Ö. L. (2020). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler”. İstilâ Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri [Nüfus ve İskân Meselelerine Dair Toplu Çalışmalar], Haz. Yahya Kemal Taştan, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 147-337.
• Başaran, M. (2012). “Kurtuluş Savaşı Yıllarında Mustafa Kemal Paşa ve Aydın Kuva-yı Milliyesi, Kurtuluş Savaşında Atatürk’ün Aydın’a İlişkin Yazışmaları (Nutuk, Söylev ve Demeçler Kapsamında)”. Tarihsel Süreçte
• Aydın, Ed. Günver Güneş, Aydın Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın, 257-276.
• Başaran, M. (2019). “Kuva-yı Milliye’de İki Efe (Yörük Ali Efe ve Demirci Mehmet Efe)”. Batı Anadolu Eşkıyalık Tarihi, Ed. Olcay Pullukçuoğlu Yapucu, Cihan Özgün, Ali Özçelik, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir, 263-276.
• Başaran, M. (2007). “Milli Mücadele’de Sivil Temelli Direniş Çine Heyet-i Milliyesi”. Milli Mücadele’de Aydın Sancağı ve Yörük Ali Efe, Ed. Günver Güneş, Mehmet Başaran, Aydın Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın, 125-135.
• Başaran, M. (2006). Milli Mücadele’de Çine Heyet-i Milliyesi (1919-1920). Mor Ajans, İstanbul.
• Başaran, M., Sarıbey Haykıran, A. ve Özçelik, A. (2018). Atçalı Kel Mehmed Efe, Batı Anadolu’da Eşkıyalık ve Zeybeklik. Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Bayar, C. (1997). Ben de Yazdım, Milli Mücadeleye Giriş. C. 7, Sabah Kitapları, İstanbul.
• Baykara, T. (1988). Anadolu’nun Tarihî Coğrafyasına Giriş I, Anadolu’nun İdarî Taksimatı. Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Budak, L. (2018). XIX. Yüzyıl Ortalarında Çine Kazası. Aydın Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın.
• Çelebi, M. (2013). “Menteşe Sancağında İtalyanlar”. Milli Mücadele’de Menteşe Sancağı ve Yörük Ali Efe, Ed.
• Günver Güneş, Pia Yayınları, İstanbul, 147-175.
• Çelebi, M. (2009). “Milli Mücadele’de Çine’de İtalyanlar”. Çine Kuvayı Milliye Müzesi Açılışı ve “Kurtuluş Savaşı ve Çine” Panelleri, Ed. Günver Güneş, Arif A. Uyguç, Çine Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın, 53-63.
• Elmacı, M. E. (2009). “57. Tümen’in Çine’ye Çekilmesi Kararı ve Sonraki Olaylar”. Çine Kuvayı Milliye Müzesi Açılışı ve “Kurtuluş Savaşı ve Çine” Panelleri, Ed. Günver Güneş, Çine Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın, 39-49.
• Emecen, F. (1991). “Aydın”. C. 4, DİA, İstanbul, 235-237.
• Emecen, F. (2003). İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası. Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Erdoğru, M. A. ve Değerli, A. (2020). Balat ve Çine Vakıfları. Palet Yayınları, Konya.
• Eroğlu, Z. (2011). Muğla Tarihi. Muğla Belediyesi Kültür Yayınları, Muğla.
• Ertaş, M. Y. ve Kılıçaslan, H. (2017). “Rodos’un Fetih Günlüğü Kanuni Sultan Süleyman’ın Rodos Seferi Rûznâmesi”. Akademik İncelemeler Dergisi, C. 12, S. 1, 1-36.
• Gökbel, A. (1964). Milli Mücadelede Aydın. Coşkun Matbaası, Aydın.
• Gökbel, A. ve Şölen, H. (1936). Aydın İli Tarihi, Ahmed İhsan Basımevi, İstanbul.
• Güneş, G. (2009). “Yunan İşgali’nin Yarattığı Sorunları İncelemek Amacıyla Uluslar Arası Tahkik Heyeti’nin Aydın Sancağı’na Gelişi ve Faaliyetleri”. Çine Kuvayı Milliye Müzesi Açılışı ve “Kurtuluş Savaşı ve Çine” Panelleri, Ed. Günver Güneş, Arif A. Uyguç, Çine Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın, 85-135.
• Güneş, G. (2007). “Yunanistan’ın Aydın’ı İşgali ve İşgalin Bölgede Yarattığı Tahribat”. Milli Mücadele’de Aydın Sancağı ve Yörük Ali Efe, Ed. Günver Güneş, Mehmet Başaran, Aydın Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın 2007, 207-257.
• Güneş, M. (2007). “Milli Mücadele’de Koçarlı”. Milli Mücadelede Menderesin Öte Yakası Koçarlı Cephesi ve Önderleri, Ed. Mehmet Başaran, Üç-er Ofset, İstanbul, 35-49.
• Halaçoğlu, Y. (2009). Anadolu’da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453-1650). C. I-V, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Halaçoğlu, Y. (2014). XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlı Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Baskı. Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Haykıran, K. R. (2019a). Aydınoğulları Tarihi Üzerine Yazılar. Kriter Yayınları, İstanbul.
• HAYKIRAN, K. R. (2019b). “Aydın’da Bir Ahîlik Merkezi Olarak Eski Çine ve Ahmed Gazi Külliyesi”. YeniFikir, Y. 10, S. 22 (Temmuz), 45-54.
• Haytoğlu, E. (2007). “Milli Mücadele’de Denizli’nin Aydın Kuva-yı Milliyesi ile İlişkiler”. Milli Mücadele’de Aydın Sancağı ve Yörük Ali Efe, Ed. Günver Güneş, Mehmet Başaran, Aydın Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın, 177-205.
• Karpat, K. H. (2010). Osmanlı Nüfusu, 1830-1914. Çev. Bahar Tırnakçı, Timaş Yayınları, İstanbul. KARAL, E. Z. (1997). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
• METE, M. (2004). “Menteşe”. C. 29, DİA, Ankara, 150-152.
• Önen, N. ve Reyhan, C. (2011). Mülkten Ülkeye, Türkiye’de Taşra İdaresinin Dönüşümü (1839-1929). İletişim Yayınları, İstanbul.
• Özdemir, A. U. (2021). Demirci Mehmet Efe ve Denizli Faciası Hakkında Bir Tartışma. Akıl Fikir Yayınları, İstanbul.
• Özkurt, F. (2013). “Yörük Ali Efe’nin Muğla’daki Faaliyetleri”. Milli Mücadele’de Menteşe Sancağı ve Yörük Ali Efe, Ed. Günver Güneş, Pia Yayınları, İstanbul, 55-85.
• Özkurt, F. (2019). Yörük Ali Efe, Milli Mücadele’nin Gizli Kahramanı. Kronik Yayınları, İstanbul.
• Pullukçuoğlu Yapucu, O. (2007). Modernleşme Sürecinde Bir Sancak: Aydın. Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Ressamoğlu, E. L. (1952). Ege Rehberi Aydın İli. İhsan Gümüşayak Matbaası, İzmir.
• Türkeş, Ü. (2013). “Milli Aydın Alayı ve Yörük Ali Efe”. Milli Mücadele’de Menteşe Sancağı ve Yörük Ali Efe, Ed. Günver Güneş, Pia Yayınları, İstanbul, 23-34.
• Uluçay, M. Ç. (1944). XVII. Asırda Saruhan’da Eşkıyalık ve Halk Hareketleri. C.H.P. Manisa Halevi Yayınları, İstanbul.
• Uyguç, A. A. (2013). “Kurtuluş Savaşı ve Çine-Muğla İlişkileri”. Milli Mücadele’de Menteşe Sancağı ve Yörük Ali Efe, Ed. Günver Güneş, Pia Yayınları, İstanbul, 35-54.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1999). Büyük Osmanlı Tarihi. C. 2, Türk Tarih Kurumu, Ankara. Wittek, P. (1986). Menteşe Beyliği 13-15 inci Asırda Garbî Küçük Asya Tarihine Ait Tetkik. Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Yiğit, A. (2009). XVI. Yüzyıl Menteşe Livası Vakıfları (338 Numaralı Mufassal Evkâf Defteri H. 970/M. 1562). Barış Platin Kitabevi, Ankara.