Determination of the Yield and Some Quality Features of Different Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Varieties in Muğla-Dalaman Conditions

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 2, 255 - 263, 30.12.2023

Özay Yorulmaz , Osman Erekul , Yakup Onur Koca

https://doi.org/10.25308/aduziraat.1355038

Öz

Determination of yield components, grain yield and some quality characteristics of different bread wheat varieties in Muğla Dalaman ecological conditions. Kayra, Ziyabey-98, Cumhuriyet-75, Kılınç, Adana-99, Ceyhan-99, Kaynarca and Toros-1003 bread wheat cultivars were used as plant material in this study, which was carried out with 3 replications according to the randomized block design in 2022 winter production season. Nitrogen fertilization was applied in total of 160 kg of pure nitrogen per hectare. In the study, significant differences were determined between bread wheat varieties in terms of the characteristics except starch ratio. The average plant height of the cultivars was between 88.2 – 118.4 cm, the average number of ears per square meter was between 414 – 606, the average number of grains per ear was between 35.6 – 45.2, the average of 1000 grain weight was between 41.8 – 53.2 g, the average grain yield was between 6160 – 8650 kg/ha, average hectoliter weight was between 75.8 – 81.2 kg/hl, average protein ratio was between 13.87 – 16.8%, average starch ratio was between 65.7 – 71.5%, average crude ash ratio was between 1.59 – 1.72% and the average crude fiber ratio was between 4.53 – 5.78%. Among the varieties, the Kaynarca variety attracted attention with its high yield and having the highest values in all other quality criteria, except for the raw ash ratio. Summarised Kaynarca variety can be successfully grown in our region as both an efficient yield and high quality variety.

Anahtar Kelimeler

Bread wheat, yield, quality, Dalaman

Muğla-Dalaman Koşullarında Farklı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Verim ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Öz

Farklı ekmeklik buğday çeşitlerinin Muğla Dalaman ekolojik koşullarında verim öğeleri, tane verimi ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. 2022 kışlık üretim sezonunda tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yapılan bu çalışmada bitkisel materyal olarak Kayra, Ziyabey-98, Cumhuriyet-75, Kılınç, Adana-99, Ceyhan-99, Kaynarca ve Toros-1003 ekmeklik buğday çeşitleri kullanılmıştır. Azotlu gübreleme taban ve iki üst gübreleme olarak uygulanmış, dekarda toplam 16 kg saf azot kullanılmıştır. Araştırmada nişasta oranı hariç incelenen özellikler bakımından ekmeklik buğday çeşitleri arasında önemli farklılıklar tespit edilmiştir. Çeşitlerin ortalama bitki boyu 88,2 – 118,4 cm, ortalama metrekaredeki başak sayısı 414 – 606 adet, ortalama başaktaki tane sayısı 35,6 – 45,2 adet, ortalama bin tane ağırlığı 41,8 – 53,2 g, ortalama tane verimi 616 – 865 kg/da, ortalama hektolitre ağırlığı 75,8 – 81,2 kg/hl, ortalama protein oranı %13,87 – 16,8, ortalama nişasta oranı %65,7 – 71,5, ortalama ham kül oranı %1,59 – 1,72 ve ortalama ham lif oranı ise %4,53 – 5,78 arasında değişim göstermiştir. Çeşitlerden Kaynarca çeşidi ham kül oranı hariç diğer tüm kalite kriterlerinde en yüksek değerlere sahip olması ve yüksek verimli olmasıyla dikkat çekmiştir. Bu bakımdan Kaynarca çeşidinin hem verimli hem de kaliteli bir çeşit olarak bölge ekolojik koşullarında başarıyla yetiştirilebileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday, verim, kalite, Dalaman

Teşekkür

Bu çalışma Özay YORULMAZ ın lisansüstü tezinden türetilmiştir.

Kaynakça

• Aksu T (2017) Farklı Azot ve Çiftlik Gübre Dozlarının Ekmeklik Buğdayda (Triticum aestivum L.) Verim, Kalite ve Antioksidan Aktivitesi Üzerine Etkisi Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Aydın.
• Aktaş B, Eren H (2014) Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Tane Verimi Stabilitesi ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 23(2):69–76.
• Albayrak Ö, Kızılgeçi F, Yıldırım M, Akıncı C (2020) Farklı Çevrelerde Yetiştirilen Yazlık Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Tane Verimi ve Kalite Özellikleri Yönünden İncelenmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 35(2):167–174.
• Artık N (2009) Türk Gıda Kodeksi Buğday Unu Tebliği, TSE Buğday Unu Standardı, Kodeks Buğday Unu Standardı ve Buğday Unu Kalitesine Etkili Faktörler. Standart Ekonomik ve Teknik Dergi, 48(568):39–45.
• Bilgiçli N, Soylu S (2016) Buğday ve Un Kalitesinin Sektörel Açıdan Değerlendirilmesi. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 5(2):58–67.
• Bulut S (2012) Ekmeklik Buğdayda Kalite. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 28(5):441–446.
• Çağlar Ö, Öztürk A, Bulut S (2006). Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Erzurum Ovası Koşullarına Adaptasyonu. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 37(1):1–7.
• Çekiç C, Savaşlı E, Dayıoğlu R, Önder O, Karaduman Y, Avcıoğlu R (2008) Ekmeklik Buğdayda (Triticum aestivum L.) Ekim Zamanı ve Sıklığı ile Kalite Kriterleri Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, 2-5 Haziran, Konya, Türkiye.
• Doğan Y, Kendal E (2013) Diyarbakır Koşullarında Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Tane Verimi ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 23(3):199–208.
• Erekul O, Köhn W (2006) Effect of Weather and Soil Conditions on Yield Components and Bread‐Making Quality of Winter Wheat (Triticum aestivum L.) and Winter Triticale (Triticosecale Wittm.) Varieties in North‐East Germany.Journal of Agronomy and Crop Science, 192(6):452–464.
• Erekul, O, Götz KP, Gürbüz T (2012) Effect of Supplemental Irrigatıon on Yield and Breadmaking Quality of Wheat (Triticum aestivum L.) Varieties Under the Mediterranean Climatşical Conditions. Turkish Journal of Field Crops, 17(1):78–86.
• Erekul O, Öncan F, Erkul A. Yava İ, Şengün B, Koca YO (2005) İleri Ekmeklik Buğday Hatlarında Verim ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, Eylül 5-9,Antalya, Türkiye.
• Erekul O, Yiğit A, Koca YO, Ellmer F, Weib K (2016) Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Kalite Potansiyelleri ve Beslenme Fizyolojisi Açısından Önemi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25 (Özel Sayı-1), 31–36.
• Ergene E, Bingöl EB (2019) Diyet Lif İçeriği Yüksek Bazı Gıdalar ve Beslenme Üzerindeki Etkileri. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(1):70–78.
• Erkul A (2006) Sulamalı Koşullarda İleri Ekmeklik Buğday Hatlarının Tane Verimi ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(1):27–32.
• Egesel CÖ, Kahrıman F, Tayyar Ş, Baytekin H (2009) Ekmeklik Buğdayda Un Kalite Özellikleri ile Dane Veriminin Karşılıklı Etkileşimleri ve Uygun Çeşit Seçimi. Anadolu Tarım Bilim Dergisi, 24(2):76–83.
• Gençtan T, Balkan A (2006) Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde Ana Sap ve Fertil Kardeşlerin Bitki Tane Verimi ve Verim Öğeleri Yönünden Karşılaştırılması. Tarım Bilimleri Dergisi, 13 (1):17–21.
• Gül H, Dizlek H (2008) Kepekli Ekmek Üretiminde Karşılaşılan Sorunlar. Türkiye 10. Gıda Kongresi, Mayıs 21-23, Erzurum, Türkiye.
• Güngör H, Çakır MF, Dumlupınar Z (2022) İleri Ekmeklik Buğday Hatlarının Verim, Verim Unsuru ve Kalite Özellikleri Bakımından Değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (35):123–127.
• Kan M, Küçükçongar M, Morgounov A, Keser M, Özdemir F, Mumınjanov H, Qualset CO (2017) Türkiye’de Yerel Buğday Popülasyonlarının Durumu ve Yerel Buğday Üreten Üreticilerin Üretim Kararlarında Etkili Olan Faktörlerin Belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34 (2):54–64.
• Karaman M, Kendal E, Aktaş H, Tekdal S, Altıkat A (2012) Kalite Parametreleri Yönünden Yerli ve Yabancı Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 5(2):29–32.
• Kendal E (2013) Yazlık Bazı Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Diyarbakır Koşullarında Verim ve Kalite Yönünden Değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi. 16(3), 16-24.
• Kılıç H, Kendal E, Aktaş H, Tekdal S (2014) İleri Kademe Ekmeklik Buğday Hatlarının Farklı Çevrelerde Tane Verimi ve Bazı Kalite Özellikleri Yönünden Değerlendirilmesi. Journal of the Institute of Science and Technology, 4(4):87–95.
• Koca YO, Dere Ş, Erekul O (2011) İleri Ekmeklik Buğday Hatlarında Tane Verimi ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakultesi Dergisi, 8(2):15 – 22
• Koç A, Akgün İ (2019) Sahil Kuşağında ICARDA-CIMMYT Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Verim ve Bazı Kalite Özellikleri Yönünden Karşılaştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 23 (1):157–162.
• Kurt Polat PÖ, Aydoğan Çitçi E, Yağdı K (2015) Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.)’da Tane Verimi ile Bazı Verim Ögeleri Arasındaki İlişkilerin Saptanması. Tarım Bilimleri Dergisi, 21 (3):355–362.
• Mut Z, Aydın N, Özcan H, Bayramoğlu HO (2005) Orta Karadeniz Bölgesinde Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Verim ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Gazi Osman Paşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2):85–93.
• Mut Z, Erbaş Köse ÖD, Akay H (2017) Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Tane Verimi ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 32 (1):85–95.
• Mutlu A, Timuçin T (2020) Türkiye’de Yetiştirilen Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Yarı Kurak İklim Koşullarında Kalite Özellikleri ile Verim ve Verim Unsurlarının İncelenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (19):344–353.
• Naneli İ (2022) Farklı Lokasyonlarda Bazı Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Verim ve Kalitesinin Belirlenmesi. Icontech International Journal of Surveys, Engineering, Technology, 6(3):47–58.
• Naneli İ, Sakin MA, Kıral AS (2015) Tokat-Kazova Şartlarında Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32(1):91–103.
• Öncan Sümer F, Erekul O, Koca YO (2010) Farklı Buğday Çeşitlerinde Bitki Sıklığı ve Azot Dozlarının Verim, Verim Öğeleri ve Ekmeklik Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 20 (2):28–44.
• Özdemir ZÖ, Kayı Z (2019) Buğdayın Biyoetanol Üretimindeki Önemi. Bülent Ecevit Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8(2):725–730
• Sönmez F, Ülker M, Yılmaz N, Ege H, Bürün B, Apak R (1999) Tir Buğdayında Tane Verimi ile Bazı Verim Öğeleri Arasındaki İlişkiler. Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 23:45–52.
• Şahin M, Akçacık Göçmen A, Aydoğan S, Hamzaoğlu S, Demir B, Özdemir F (2016) Ekmeklik Buğday, Buğday Unu ve Kepek Protein Oranlarının Karşılaştırılması. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 5(1):22–27.
• Şahin M, Akçacık Göçmen A, Aydoğan S, Özer E (2013) Ekmeklik Buğday Tane Boyutunun Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 23(2):1–8.
• Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü [TTSM] 2022. Milli Çeşit Listesi. https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/TTSM [Erişim tarihi: 18/03/2023]
• Toprak Mahsulleri Ofisi [TMO] (2022). 2022 dönemi alım baremi. http://tmo.gov.tr/ [Erişim tarihi: 13/03/2023]
• Ulucan İ, Atak M (2020) Ekim Sıklığının Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde (Triticum aestivum L.) Verim ve Bazı Kalite Özelliklerine Etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 30(4):788–800.
• Yağdı K (2004) Bursa Koşullarında Geliştirilen Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Hatlarının Bazı Kalite Özelliklerinin Araştırılması. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(1):11–23.
• Yaraşır N (2018) Farklı Dozlarda Sıvı Biyogaz Atıklarının Buğday (Triticum aestivum L.) Bitkisinde Verim ve Kalite Üzerine Etkisi Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Aydın.
• Yıldız CF (2023) Güney Marmara Ekolojik Koşullarında Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Verim ve Kalite Parametrelerinin Belirlenmesi Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Bursa.
• Yıldız S, Pazarcık Y, Taşkıran E, Deniz A, Bayezit N (2013) Buğday Üreticilerinin Yönetsel, Üretimsel, İktisadi ve Pazarlama Problemleri Üzerine Kars İlinde Bir Araştırma. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi,1(12):73–95.
• Yiğit A (2015) Türkiye'de Yaygın Olarak Yetiştirilen Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Protein, Aminoasit Dağılımı ve Antioksidan Aktivitelerinin Belirlenmesi Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Zeybek A, Özkan İ, Tan E (2005) Farklı Ekim Sıklığı ve Azot Dozlarının Ziyabey-98 Ekmeklik Buğday Çeşidinde Verim ve Verim Komponentleri Üzerine Etkisi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, Eylül 5-9,Antalya, Türkiye.
• Zeybek A, Tan E, Ayrancı Y (2003) Muğla – Dalaman Havzası Sulu Koşullarına Uyumlu Yüksek Verimli Buğday Çeşitlerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar. Türkiye V. Tarla Bitkileri Kongresi, Ekim 13-17, Diyarbakır,Türkiye