THE HISTORICAL GEOGRAPY OF ŞÜREGEL IN THE MIDDLE-AGE

Yıl 2012, , 159 - 173, 01.06.2012

Mehmet Özmenli

https://doi.org/10.14520/adyusbd.220

Öz

One of the oldest residential areas located in the region of Erzurum-Kars in Eastern Anatolia, Şüregel has been cultural and trade center of high importance in the region throughout history. It was, therefore, a place of struggle for any state which sought sovereignity over the area. It is evident that any political organization that emerged in an area with appropriate climatic conditions, fertile lands and abundant water sources has a high chance of development. In other words, geographical factors affect, either positively or adversely, historical events. Şüregel area of Kars and Anı city located in this area couldnt establish strong kingdoms due to the lack of a political in spite of exploiting the advantages of geography in terms of cultural aspects positively. Constructed at the juction of the roads that connect Anatolia from the east to west and partly from the north to the South, Şüregel, which remained under the sovereignity of many different states throughout history, was an important residential area with its socio-economic and cultural characteristics and gained a form of its own. In this study, the focus is on the socio-cultural, economic and political characteristics of Şüregal during the Milde-Age.

Anahtar Kelimeler

A Bridge of Silk Road, Şüregel, Elegez, Koklat Mountain.

ORTAÇAĞ’DA ŞÜREGEL’İN TARİHİ COĞRAFYASI

Öz

Doğu Anadolu’nun Erzurum-Kars bölümü içinde yer alan en eski yerleşim yerlerinden olan Şüregel, tarih boyunca bölgenin en önemli kültür ve ticaret merkezi olmuştur. Şüregel, Ortaçağ tarihi boyunca bu özelliğini korumuş ve egemen olmak isteyen birçok devletin mücadele alanı haline gelmiştir. İklimi elverişli, toprakları verimli, akarsuları bol bir coğrafi sahada kurulan herhangi bir siyasi teşekkülün gelişme ihtimali yüksektir. Başka bir deyişle coğrafi faktörler olumlu ya da olumsuz yönden tarihi olayları etkilemektedir. Kars’ın Şüregel bölümü ve bu alanın içinde kalan Anı şehri de coğrafyanın verdiği avantajları ticari, kültürel açılardan olumlu yönde değerlendirirken siyasi bütünlük oluşturamaması nedeniyle güçlü krallıklar kuramamıştır. Anadolu’yu doğuyu batıya, kısmen de kuzeyi güneye bağlayan yolların kavşağında kurulan ve yerleşme tarihi boyunca farklı devletlerin hâkimiyetinde kalan Şüregel, sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleriyle önemli bir yerleşim merkezi olmuş ve kendine özgü bir form kazanmıştır. Bu çalışmada ortaçağ boyunca Şüregel’in coğrafyasının sosyo-kültürel, ekonomik ve siyasi özellikleri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İpek Yolu Köprüsü, Şüregel, Arpaçay, Elegez Dağı, Koklat Dağı.

Kaynakça

• Adontz, N. (1938) Histoire ancienne de l’Armenie, Brüksel.
• Aknerli, G. (2007) Okçu Milletin Tarihi, Çev. Hrand D. Andreasyan, Yedi Tepe Yayıncılık, İstanbul.
• Barthold, V.V.(1997) “Ebu Said”, İ.A, c.IV, Eskişehir: 45.
• Belli, O. (1982) “Urartular” Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, I. İstanbul: 184.
• Belli, O. (1977) Uratular Çağında Van Bölgesi Yol Şebekesi, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Budagov, B.E. -Geybullayev, G.E. (1998) Ermenistan’da Azerbaycan Menşeli Toponimlerin İzahlı Lüğeti, Bakı.
• (Çev. H. Türk, M. Tan, F. Söğüt, R. Kocabıyık, Basılmamış lisans bitirme tezi, Atatürk Ünv. Erzurum, ) Brunhes, J. (1925) La Geographic Humaine, Paris.
• Ceylan, A. (2001) Sarıkamış, A.Ü, Fen-Edebiyat Yayınları, Erzurum.
• Çiğdem, S. (1996) Eski Anadolu’nun Geçim Kaynakları ve Yaşama Biçimi, (Basılmamış Doktora Tezi) Erzurum.
• Çilingiroğlu, A. (1980) “Diauehi’de Bir Urartu Kalesi: Umudum Tepe (Kalortepe)” An Ar VIII: 191-193.
• Demircioğlu, H. (1993) Roma Tarihi, Menşelerden Akdeniz Havzasında Hâkimiyet Kurulması, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Demirkent, I. (2001) “İstanbul”, İ.A., c.23, TDV, İstanbul:205.
• Dinçol, A. (1980) “Hititler” Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, c.I, Görsel Yayınları, İstanbul: 18–120.
• Ebu’l-Fida (1842) Taqvimü’l-Buldan, Paris.
• El Mesudi (1965) Haz. Yusuf Esad Dağır, Mürucü’z-Zeheb ve Meadinü’l-Cevher, C. I, Beyrut.
• Erzen, A. (1992) Doğu Anadolu ve Urartular, TTK Basımevi, Ankara.
• Eslen, N. (2005) Tarih Boyu Savaş Stratejisi, Truva Yayınları, İstanbul.
• Ghazar Pa’rpec’i (1985) History of Armenians trans. Robert Bedrosian, New York.
• Grousset, R. (2005) Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, Aras Yayınları, Ankara,.
• Günel, K. (1994) Coğrafya’nın Siyasal Gücü, İ.Ü Basımevi, İstanbul.
• Hartill, L.R. (1978) İnsanlar Böyledir, Çev. ,C.Kevenk, Ankara.
• İbn el-Esir (1987) El- Kamil fi’t Tarih, X, Çev.,A.Özaydın, Bahar yayınları, İstanbul.
• İzbırak, R. (1984) Türkiye, M.E. G.S. Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• Sümer, F. (1984) Karakoyunlular, C. I, TTK, Ankara.
• Ketin, İ. (1983) Türkiye Jeolojisine Genel Bir Bakış, İ.T.Ü Yayınları, İstanbul.
• Kınal, F. (1991) Eski Anadolu Tarihi, TTK basımevi, Ankara.
• Kırzıoğlu, M. F. (1953) Kars Tarihi, Işıl Matbaası, İstanbul.
• Klaviyo (1975) Timur Devrinde Semerkanda Seyahat, Çev. Ö.R. Doğrul, Nakışlar Yay., İstanbul
• Koşay H.Z., Turfan, K. (1959) “Erzurum Karaz kazısı Raporu” Belleten say. 23/91, Ankara, s.351.
• Köprülü, M. F. (1943) “Anadolu Selçukluları Tarihinin Yerli Kaynakları”, TTK, Belleten, VII, Ankara: 459
• Ksenophon (1961). The Anabasis, trans. C.L. Brownson, Cambridge.
• Kurkjian (1958) A History of Armenia, Armenian General Benevolent Union of America.
• Lanning, M. L. (1996) The Millitary 100, A Ranking of the Most Influential Millitay Leaders of al Time, Washington.
• Mehmetov, İ. (2009) Türk Kafkası’nda Siyasi ve Etnik Yapı, İstanbul.
• Memiş, E. (1990) Tarihi Coğrafyaya Giriş, S.Ü Yayınları, Konya.
• Memiş, E. (1989) Eskiçağ Türkiye Tarihi, S.Ü Yayınları, Konya.
• Memiş, E. (1987) “İskitlerin Tarihi” , S.Ü.E.F. yayını, Konya: 21-34.
• Memiş, E. (1986) “Anadolu’nun Eski Şark ve Garp Dünyaları Arasındaki yeri”, Selçuk Dergisi, Konya
• Müneccimbaşı (2000) Camiu’d-Düvel, I, Yay. Ali Öngül, İzmir.
• Özergin, M. (1915) “Anadolu Selçuklu Kervansarayları” , İÜEF, TD, XV/20: 141–170.
• Pa’rpec’i, G. (1985) History of Armenians, trans. Robert Bedrosian, New York.
• Ramsay, W. M. (1960) Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Çev. M. Pektaş, İstanbul.
• Rubruck, W. (1990) The mission of Friar William of Rubruck: his journey to the court of the Great Khan Möngke,
• –1255, trans. by Peter Jackson; introduction, notes and Appendices by Peter Jackson with David
• Morgan, London, (http://rbedrosian.com/phaint.htm, 05.06.2007)
• Saraçoğlu, H. (1989) Doğu Anadolu Bölgesi, İstanbul.
• Sevin, V. (1989) “Urartular’a ait Dünyanın En Eski Karayolu”, AnAr XI: 47- 64.
• Sevin, V. (1979) Urartu Hükümdarlığının Tarihsel ve Kültürel Gelişimi, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Smbat S. (2005) Cronicle, trans. Robert Bedrosian, New Jersey, (http://rbedrosian.com/phaint.htm, 05.06.2007)