GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE ADIYAMAN ULU CAMİSİ

Yıl 2016, Sayı: 24, 1224 - 1268, 29.12.2016

Alper Altın

Öz

Dulkadir Döneminde Alaüddevle Bozkurt Bey tarafından yapılan eski cami çeşitli sebeplerden dolayı 19. yüzyılda yıkılmış ve yeni bir planda, farklı üslupta yeniden inşa edilmiştir. Yapı, Adıyaman’ın en eski camisi olduğundan dolayı Ulu Cami olarak adlandırılmıştır. Mabedin adı birkaç belgede Alaüddevle Camisi şeklinde de geçmektedir. Camide 1832-1902 tarihleri arasında yazılmış sekiz adet kitabe bulunmaktadır. Kitabelerde ilk caminin planı hakkında herhangi bir bilgi mevcut değildir. Günümüzdeki camide merkezi kubbeli plan tercih edilmiştir. Bu makalede yapının ilk banisi ve yapım tarihi hakkındaki bazı yanlışlıklar düzeltilmek istenmiştir. Aynı zamanda kitabelerin okunmasındaki birkaç eksiklik giderilmeye çalışılmıştır. Detaylı bir şekilde incelenen yapının planı üç boyutlu çıkarılmış ve diğer Osmanlı camileri ile karşılaştırılmıştır.

Kaynakça

• Altın, A. (2015). Gaziantep Türk-İslam mimarisi (Eyyubiler'den Cumhuriyet'e). Yayınlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Altınöz, İ. (2000). “Gaziantep Alaüddevle Camisi ve Vakfiyesi.” Osmanlı döneminde gaziantep sempozyumu (22 Ekim 1999), Gaziantep. 317-324.
• Arifi Paşa (2011). Elbistan ve Maraş’ta Dulkadir oğulları hükümeti. Ed., Yaşar Alparslan ve Serdar Yakar, Kahramanmaraş.
• Arslan, M. (2010). “Adıyaman ulu camii’nin ahşap kapı kanatları.”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (5), Adıyaman, 15-40.
• Bayhan, A. A. (2007) “Yeni Okunan Kitabeleriyle Adıyaman Ulu Camii’nin Tarihi Serüveni.” Sanat tarihi araştırmaları prof.dr. haşim karpuz’a armağan, Ed. M. Denktaş ve O. Eravşar, Konya, 19-92.
• Bayhan, A. A. ve Salman, F. (2010). Adıyaman yüzey araştırması (2000-2004). Adıyaman.
• Bayhan, A. A. ve Salman, F. ve Bayraktar, M.S. (2003). “Adıyaman İli ve İlçeleri Yüzey Araştırması-2001.” 20. araştırma sonuçları toplantısı (27-31 Mayıs 2002), 1, Ankara, 81-98.
• Bayhan, A. A. ve Salman, F. (2005). “Adıyaman İli ve İlçelerinde Yüzey Araştırması-2003” 22. araştırma sonuçları toplantısı (24-28 Mayıs 2004), 1, Ankara, 139-152.
• Cezar, M. (1977). Anadolu öncesi türklerde şehir ve mimarlık. İstanbul.
• Çam, N. (2012). “Ulu Cami.” TDVİA, (42), İstanbul, 80-81.
• Dalyan, M. G. (2010). Başlangıcından 1570 yılına kadar adıyaman tarihi. Ankara.
• Darkot, B. (1987). “Hısn Mansur.” MEBİA, V (I): İstanbul, 454-455.
• Eyice, S. (1995). “Empire.” TDVİA, (11), İstanbul, 159-163.
• Freely, J. (2013). Türkiye uygarlıklar rehberi. Çev., Tuncay Birkan, Güral Koca, Aslı Biçen, V, İstanbul.
• Günay, R. (2002). Mimar sinan ve eserleri. İstanbul.
• Gündoğdu, H. (1986). Dulkadir beyliği mimarisi. Ankara.
• Gündoğdu, H. (2007). "Osmanlı Mimarisinin Gelişim Süreci İçerisinde Kahire Hadım Süleyman Paşa Camii’nin Yeri", Erzurum güzel sanatlar enstitüsü dergisi, 19, Erzurum, 117-139.
• Halaçoğlu, Y. (1988). “Adıyaman.” TDVİA, (1), İstanbul, 377-378.
• Işık, A. (1998). Malatya 1830-1919. İstanbul.
• Kılavuz, B. N. (2005). Güneydoğu anadolu bölgesi minareleri. Yayınlanmamış doktora tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Kuruyazıcı, H. (1997). “Adıyaman.” Eczacıbaşı sanat ansiklopedisi, (I), İstanbul, 20-21.
• Öztuna, Y. (2005). Devletler ve hanedanlar Türkiye tarihi. II, Ankara.
• Öztürk, S. (2006). Osmanlı salnamelerinde adıyaman 1236-1325/1869-1908. İstanbul.
• Sevin, V. (2003). Anadolu arkeolojisi. İstanbul.
• Sucu, M. (1987). Adıyaman ili ve ilçeleri. Gaziantep.
• Taşdemir, M. (1999). XVI. yüzyılda adıyaman (Behisni, Hısn-ı Mansur, Gerger, Kahta) sosyal ve iktisadi tarihi. Ankara.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü (1983). Türkiye'de vakıf abideler ve eski eserler. (I), Ankara.
• Yinanç, R. (1989.) Dulkadir beyliği. Ankara.
• http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/deprem-bilgileri/tarihsel-depremler/