BİRİNCİ TBMM DÖNEMİNDE MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN MECLİSİ AÇIŞ KONUŞMALARINDA “MİLLİ İRADE” KAVRAMINA YAKLAŞIMI

Yıl 2019, Sayı: 31, 709 - 738, 26.03.2019

Fuat Uçar

https://doi.org/10.14520/adyusbd.530602

Öz

Milli irade kavramı demokrasilerin en temel
ilkelerinden birisidir. Mustafa Kemal Paşa, Milli Mücadele’nin başından
itibaren milli egemenlik ilkesini benimsemiş ve uygulama çabası içerisinde
olmuştur.
Milli Mücadele yıllarında, Müdafa-i Hukuk Cemiyetleri’nin ve kongrelerin
oluşturulması sürecinde ifade ettiği ve dayandığı en büyük unsur ve temel
prensip “milli irade” kavramı olmuştur. Milli Mücadele’nin devam ettiği Birinci Meclis döneminde
(1920-1923) Meclis’in açılmasıyla milli irade ve milli egemenlik düşüncesi
etkin hale gelmiştir.  Mustafa Kemal
Paşa, her yasama döneminde yapmış olduğu Meclis’i açış konuşmalarında, diğer
konuların yanında milli irade üzerinde önemle durmuştur. Özellikle milli irade
kavramına yönelik değerlendirmeleri daha sonraki dönemlerde gerçekleşecek
uygulamalar hakkında fikir vermektedir. Mustafa Kemal Paşa’nın Milli
Mücadele’nin zor şartlarında gerek faaliyetleriyle gerekse Meclis’teki
konuşmalarıyla milli irade kavramı üzerinde önemle durması, milli iradenin
benimsenmesinde ve milli egemenlik ilkesinin yerleşmesinde önemli bir dayanak
oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Milli İrade, Millet Meclisi, Mustafa Kemal

MUSTAFA KEMAL PASHA’S ATTİTUDE TO “NATIONAL WILL “IN ASSEMBLY OPENING SPEECHES IN FIRST TBMM PERIOD

Öz

The
concept of national will is one of the most basic principles of democracies.
Mustafa Kemal Pasha adopted the principle of national sovereignty from the
beginning of the National Struggle and tried to implement it. During the years
of the National Struggle, the main factor and the fundamental principle on
which he insisted in the process of establishing countrywide resistance organizations and congresses was the concept of “national will”. In
the first chamber period (1920-1923) when the National Struggle continued, the
idea of national will and national sovereignty became effective with the
opening of Assembly. Mustafa Kemal Pasha emphasized national will as well as other
issues in Assembly opening speeches which he did in every legislative session.
In particular, his judgements of the concept of national will give an idea
about the practices that took place in later periods. The fact that Mustafa
Kemal Pasha emphasized on the concept of national will both with his activities
and his speeches in the Assembly during the difficult conditions of the
National Struggle established an important basis for the adoption of the
national will and the principle of national sovereignty.

Anahtar Kelimeler

National Will, National Assembly, Mustafa Kemal

Kaynakça

• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre:1, C.1, İctima: 2, Tarih: 24.4.1336 (1920).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre:1, C.2, İctima: 99, Tarih: 12.7.1336 (1920).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre:1, C.3, İctima: 48, Tarih: 14.8.1336 (1920).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre:1, C.5, İctima: 99, Tarih: 18.XI.1336 (1920).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre:1, C.9, İctima: 1, Tarih: 1.3.1337 (1921).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre:1, C.18, İctima: 1, Tarih: 1.3.1338 (1922).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre:1, C.28, İctima: 1, Tarih: 1.3.1339 (1923).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: II, C.7/1, İctima: 19, Tarih: 23.3.1340 (1924).
• Akandere, O. (2002). “Millî Mücadelenin Başlarında Mustafa Kemal Paşada Sine-i Millet Düşüncesi ile Askerlikten İstifası Öncesi ve Sonrası Kendisine Gösterilen Bağlılıklar”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (11), 248-309.
• Akandere, O. (2005). Atatürk’ün Seçim Yolu ile Üstlendiği Vazifeler, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi
• Akadere, O. ve Polat, H. A. (2011). Damat Ferit Paşa Hükümetlerinin Millî Mücadele Karşıtı Politikaları, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• Akandere, O. ve Semiz, Y. (2018). Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Eğitim Yayınevi, Konya.
• Akşin, S. (2010a), İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele-I: Mutlakıyete Dönüş 1918-1919, 3. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Akşin, S. (2010b), İç Savaş ve Sevr’de Ölüm, 3. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Ata, Feridun. (2008). “Atatürk’ün Millî Hâkimiyet Anlayışı ve Bunun Yansımaları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 81-88.
• Atatürk, M. K. (2015). Nutuk, (ed.) Nejat Bayramoğlu - Kurtuluş Güran, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni Açış Konuşmaları. (1987). TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara.
• Bayar, C. (1986). Başvekilim Adnan Menderes, (der.) İsmet Bozdağ, Tercüman Gazetesi, İstanbul.
• Çağlayan, Kaya Tuncer, “Atatürk ve Milli İrade”, http://www.kirmizilar.com/tr/index.php/tartisma/item/303-ataturk-ve-milli-irade, Erişim tarihi: 11.2.2019.
• Dayı, E. (2010). “Atatürk’ün TBMM’nin Açılış Konuşmalarında İç Güvenlik Konularına Yaklaşımı”, Altıncı Uluslararası Atatürk Kongresi, Cilt: II, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1497-1535.
• Demirel, A. (2009). Birinci Meclis’te Muhalefet, 5. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Demirel, T. (2017). Adalet Partisi İdeoloji ve Politika, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Erdenir, E.H. Burak. “Mustafa Kemal Atatürk ve J.J. Rousseau’nun Düşüncelerinin Karşılaştırılması”, http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-40/mustafa-kemal-ataturk-ve-j-jrousseaunun-dusuncelerinin-karsilastirilmasi, Erişim tarihi: 13.2.2019.
• Gawrych, G. W. (2014). Genç Atatürk, (çev.) Gül Çağlalı Güven, Doğan Kitap, İstanbul.
• Gökbilgin, M. T.. (2011a), Milli Mücadele Başlarken: Mondros Mütarekesi’nden Büyük Millet Meclisi’nin Açılmasına, Cilt: I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Gökbilgin, M. T. (2011b). Milli Mücadele Başlarken: Mondros Mütarekesi’nden Büyük Millet Meclisi’nin Açılmasına, Cilt: II, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Güneş, İ. (2009). Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı (1920-1923), 3. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• https://www.youtube.com/watch?v=4NOLb7jitNo, Erişim tarihi: 21.2.2019.
• Karatepe, Ş. (2017). Darbeler ve Anayasalar, Binyıl Yayınevi, Ankara.
• Kınross, L. (2010). Atatürk Bir Milletin Yeniden Doğuşu, (çev.) Necdet Sander, 22. Basım, Altın Kitaplar, İstanbul.
• Kodaman, Bayram, “Mustafa Kemal’in Milli Mücadele Stratejisi: Yeni Devletin İnşası ve Kültür Çoğunluğu”, https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=1955, Erişim tarihi: 13.2.2019.
• Lewıs, B. (2007). Modern Türkiye’nin Doğuşu, (çev.) Metin Kıratlı, 10. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Mango, Andrew (2000). Atatürk, (çev.) Füsun Doruker, Yeni Bin Yıl Sabah Kitapları, İstanbul.
• Özbudun, E. (2008). 1921 Anayasası, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• Özdemir, H. (2010). “Amasya Genelgesinden Bugün Güç Almak”, Altıncı Uluslar arası Atatürk Kongresi, Cilt: I, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• Selek, S. (2010). Anadolu İhtilali, Cilt: I, Kastaş Yayınevi, İstanbul.
• Sevinç, M. ve Demirkent, D. (2017) Kuruluşun İhmal Edilmiş İstisnası 1921 Anayasası ve Tutanakları, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Shaw, S.J. ve Shaw, E. K. (1994). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Cilt: II, e Yayınları, İstanbul.
• Soysal, İ. (2000). Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945), Cilt: I, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Şenel, Alâeddin, (2004), Siyasal Düşünceler Tarihi, 11. Kısaltılmış Baskı, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.Tanör, B. (1992). Türkiye’de Yerel Kongre İktidarları (1918-1920), Afa Yayınları, İstanbul.
• Tunaya, T. Z. (2016). Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1876-1938): Kanun-ı Esasi ve Meşrutiyet Dönemi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, 4. Baskı, İstanbul.
• Turan, R. (1995). “Milli İrade ve Amasya Mülakatı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XI (31), 287-293.