ÖĞRETMEN ALGILARINA GÖRE SOSYAL ADALET LİDERLİĞİNİN ÖRGÜTSEL SİNİZM ÜZERİNDEKİ ROLÜ

Yıl 2023, Sayı: 43, 91 - 124, 19.04.2023

Merve Gürel Gökhan Kahveci

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1229425

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin sosyal adalet liderliği davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeyi arasındaki ilişkiyi belirlemektir. İlişkisel tarama modelinde tasarlanan bu araştırmanın evrenini 2021- 2022 eğitim-öğretim yılında Rize il merkezi ve ilçelerinde görev yapmakta olan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise evrenden tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilen Rize il merkez ve ilçelerinde bulunan ilkokul ve ortaokullarda görev yapmakta olan 316 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Sosyal Adalet Liderliği Ölçeği-Öğretmen Formu ve Örgütsel Sinizm Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen verilere göre öğretmen görüşlerine göre okul müdürlerinin sosyal adalet liderliği davranış ve tutumlarının "çoğunlukla katılıyorum" düzeyinde; öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeylerinin "katılmıyorum" düzeyinde olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin sosyal adalet liderliği stili ile öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeyleri arasında negatif yönde orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Ayrıca sosyal adalet liderliğinin alt boyutları olan destek, eleştirel bilinç ve katılımın örgütsel sinizmin anlamlı yordayıcısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, okul Yöneticisi, sosyal adalet liderliği, örgütsel sinizm.

THE ROLE OF SOCIAL JUSTICE LEADERSHIP ON ORGANIZATIONAL CYNICISM ACCORDING TO TEACHER PERCEPTIONS

Öz

The aim of this research is to Decipher the relationship between the social justice leadership behaviors of school administrators and the organizational cynicism level of teachers according to teachers' opinions. The universe of this research, which was designed in the relational screening model, consists of teachers working in the city center and districts of Rize in the 2021- 2022 academic year. The sample of the research consists of 316 teachers working in primary and secondary schools located in the city center and districts of Rize, selected by random sampling method from the universe. The Social Justice Leadership Scale-Teacher Form and the Organizational Cynicism Scale were used as data collection tools in the research. According to the data obtained from the research, it was determined that the arithmetic mean of school principals' social justice leadership behaviors and attitudes was 3.93 and the arithmetic mean of teachers' perceptions of organizational cynicism was 2.07. According to the opinions of teachers, it has been found that there is a significant relationship between the social justice leadership style of school administrators and the organizational cynicism levels of teachers in a negative way at a moderate level Decisively. In addition, it has been concluded that support, critical consciousness and participation, which are the sub-dimensions of social justice leadership, are significant predictors of organizational cynicism.

Anahtar Kelimeler

Teacher, school administrator, social justice leadership, organizational cynicism

Kaynakça

• Abraham, R. (2000). Organizational cynicism: bases and consequences. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 126(3), 269-292.
• Afat N. ve Arslan, N. (2019). Öğretmenlerin informal iletişim düzeyleri ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi. İZÜ Eğitim Dergisi, 1(2), 218-249.
• Arslan, A. (2019). Sosyal Adalet Liderliği ve Etik İklim Arasındaki İlişkiye Yönelik Öğretmen Görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Arslan, E. T. (2012). Süleyman Demirel Üniversitesi iktisadi ve idari bilimler fakültesi akademik personelinin genel ve örgütsel sinizm düzeyi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(1), 12-27.
• Avey, J. B., Wernsing, T. S. ve Palanski, M. E. (2012). Exploring the process of ethical leadership: The mediating role of employee voice and psychological ownership. Journal of Business Ethics, 107, 21-34.
• Balay, R., Kaya, A. ve Cülha, A. (2013). Örgüt kültürü ve örgütsel sinizm ilişkisi. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(2), 123-144.
• Baumgartner, H. ve Homburg, C. (1996). Applications of structural equation modeling in marketing and consumer research: A review. International Journal of Research in Marketing, 13(2), 139-161.
• Bozkurt, B. (2018). Sosyal Adalet Liderli ile Yöneticiye Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Börü, N. (2019). İlkokullarda sosyal adaletin gelişimine yönelik uygulamaların ve okul müdürlerinin liderlik davranışlarının değerlendirilmesi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 10(20) , 132-164.
• Brandes, P, Dharwadkar, R. ve Dean, J. W., (1999), Does organizational cynicism matter? employee and supervisor perspectives on work outcomes. Eastern Academy of Management Proceedings, 150-153.
• Büyükgöze, H., Şayir, G., Gülcemal, E. ve Kubilay, S. (2018). Sosyal adalet liderliği ile öğrenci bağlılığı ilişkisinin lise öğrencilerinin görüşlerine göre incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(47), 932-961.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, E. A., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (22. Baskı). Pegem Akademi, Ankara.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with amos: basic concepts, applications, and programming (2nd ed.). Taylor and Francis Group, New York.
• Cihangiroğlu, N. ve Yılmaz, A. (2010). Çalışanların örgütsel adalet algısının örgütler için önemi. Selçuk Üniversite Dijital Arşiv Sistemi, 10(19), 194-213.
• Çavuşoğlu, S. ve Palamutçuoğlu, B. T. (2017). İş tatmininin sanal kaytarma üzerindeki etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 430-44.
• Çevik, A. ve Can N. (2020). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık ve örgütsel sinizm davranışlarının yordayıcısı olarak okul yöneticilerinin makamsal güç kaynakları. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 13-30.
• Çillik, A. (2019). Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılık Düzeyleri Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Dean, J. W., Brandes, P. ve Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. The Academy of Management Review, 23(2), 341–352.
• Doğangün, Ş. (2020). İş Görenlerde Örgütsel Adalet Algısı ve Örgütsel Adaletin İş Motivasyonu Üzerindeki Etkisi: İstanbul’da Bir Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Efeoğlu, E. ve İplik, E. (2011). Algılanan Örgütsel Adaletin Örgütsel Sinizm Üzerindeki Etkilerini Belirlemeye Yönelik İlaç Sektöründe Bir Uygulama. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 343-360.
• Field, A. (2013). Discovering statistics using IBM SPSS statistics. Sage.
• Furman, G. (2012). Social justice leadership as praxis: Developing capacities through preparation programs. Educational Administration Quarterly, 48(2), 191-229.
• Gedik, A. ve Üstüner, M. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeylerine algıladıkları müdür yönetim tarzının etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 37, 53-68.
• Gewirtz, S. (1998). Conceptualizing social justice in education: Mapping the territory. Journal of Education Policy, 13, 469-484.
• Gewirtz, S. ve Cribb, A. (2002). Plural conceptions of social justice: implications forpolicy sociology. Journal Of Education Policy, 17(5), 499-509.
• Gören, Ç. S. (2019). Sosyal Adalet Liderliği, Okul Yaşam Kalitesi ve Okula Aidiyet Duygusu İlişkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Güler, Ö. (2021). Öğretmenlerin Sosyal Adalet Liderliği İle Öğrenci Motivasyonu Arasındaki İlişkiler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Hytten, K. ve Bettez, S. C. (2011). Understanding education for social justice. The Journal of Educational Foundations, 25(1/2), 7-25.
• Kahveci, G. ve Demirtaş, Z. (2015). İlkokul, ortaokul ve lise öğretmenlerinin örgütsel sinizm algılarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(52), 69-85.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma Görevlilerinin Örgütsel Destek Algıları İle Örgütsel Sinizm Tutumları Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Kalağan, G. ve Güzeller, C. O. (2010). Öğretmenlerin Örgütsel Sinizm Düzeylerinin İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 83-97.
• Karacaoğlu, K. ve İnce, F. (2012). Brandes, Dharwadkar ve Dean’in (1999) örgütsel sinizm ölçeği türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması: kayseri organize sanayi bölgesi örneği. Business and Economics Research Journal, 3(3), 77-92.
• Kılıç, S. ve Toker, K. (2020). Örgütsel adalet ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Yaşar University, 15(58), 288-303.
• Kline, R.B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. The Guilford Press, New York.
• Kondakçı, Y., Kurtay, M. Z., Oldaç, Y. İ. Ve Şenay, H. H. (2016). Türkiye’de okul müdürlerinin sosyal adalet rolleri. Eğitim yönetimi araştırmaları içinde (ss. 353-361). Ankara: Pegem Akademi.
• Köybaşı, F. ve Uğurlu, C. T. (2017). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile örgütsel sinizm düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 1-14.
• Myers, R.H .(1990). Classical and modern regression with applications. Duxbury Press
• Nartgün, Ş. S. ve Kartal, V. (2013). Öğretmenlerin örgütsel sinizm ve örgütsel sessizlik hakkındaki görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 47-67.
• Nemr, M. A. A. ve Liu, Y. (2021). The impact of ethical leadership on organizational citizenship behaviors: Moderating role of organizational cynicism. Cogent Business & Management, 8(1), 1865860.
• Özdemir, M. (2017). Sosyal adalet liderliği, okula yönelik tutum ve okul bağlılığı arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 42(191), 267-281.
• Özdemir, M. ve Kütküt, B. (2015). Sosyal adalet liderliği ölçeği’nin (SALÖ) geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. 16(3), 201-218.
• Özdemir, M. ve Pektaş, V. (2017). Sosyal adalet liderliği ve okul akademik iyimserliği ilişkisinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 18(2). 576-601.
• Özgan, H., Külekçi, E. ve Özkan, M. (2012). Öğretim elemanlarının örgütsel sinizm ile örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 4(1), 196-205.
• Sunal, O. (2011). Sosyal Politika: Sosyal adalet açısından kuramsal bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi. 66(3), 283-305.
• Şamdan, T. ve Atanur-Baskan, G. (2019). Öğretmenlerin algılarına göre örgütsel adalet ve örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 17-40.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Seçkin Yayınevi.
• Tabachnick, B.G. ve Fidell, L.S.(2013). Using multivariate statistics. 6th Edn., Pearson Education, Boston.
• Theoharis, G. (2007). Social justice educational leaders and resistance: Toward a theory of social justice leadership. Educational administration quarterly, 43(2), 221-258.
• Theoharis, G. (2008). Woven in deeply: Identity and leadership of urban social justice principals. Education and Urban Society, 41(1), 3-25.
• Tomul, E. (2009). İlköğretim okullarındaki sosyal adalet uygulamalarına ilişkin yönetici görüşleri. Eğitim ve Bilim, 34(152),126-137.
• Torrance, D. ve Forde, C. (2015). To what extent can headteachers be held to account in the practice of social justice leadership? Journal of Educational Leadership. Policy and Practice, 30(1), 81-93.
• Töremen, F. ve Tan, Ç. (2010). Eğitim örgütlerinde adalet: Kavramsal bir çözümleme. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 58-70.
• Ural, A. (2012). Türk asıllı göçmenlerin Hollanda’daki temel eğitim uygulamalarına yönelik ayrımcılık algıları. Eğitim ve Bilim, 37(165), 262-274.
• Yıldırım, E. (2021). Okul Müdürlerinin Sosyal Adalet Liderliğinin Öğretmen Motivasyonuna Etkisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Yıldız, K. (2013). Örgütsel bağlılık ile örgütsel sinizm ve örgütsel muhalefet arasındaki ilişki. Elektronic Turkish Studies, 8(6), 853-879.