KOMMAGENE KRALLIĞI’NDAKİ DİPLOMATİK EVLİLİKLERİN HELLENİSTİK KÜLTÜR YAYILIMINA ETKİLERİ

Yıl 2023, Sayı: 44, 262 - 281, 31.08.2023

Ercüment Yıldırım , Meltem Temizkan

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1227967

Öz

Antik dönemde, Kommagene olarak sınırlandırılan bölge, Geç Hitit döneminde Kummuh Krallığı olarak adlandırılmaktaydı. Kummuh Krallığı, MÖ. 711 yılında Asur hâkimiyeti alanına girmiştir. Asur egemenliği sonrasında önce Persler, devamında Hellenistik kültür bölgeye hakim olmuştur. Hellenistik dönem krallığı olan Kommagene MÖ 163/162 yılından sonra bağımsızlığını kazanmıştır. Zamanla siyasi ve askeri açıdan yayılan Kommagene dönemin büyük krallıkları ile müttefiklikler oluşturarak varlığını güçlendirmeye çalışmıştır. Özellikle Kral I. Mithridates Kallinikos’un, Seleukos Krallığı ile kurmuş olduğu evlilik bağıyla Kommagene krallığı Anadolu’nun güneydoğusunda siyasi gücünü artırmıştır. Kommagene Kralı I. Antiokhos Theos’un faaliyetleri de Hellenistik kültürün geniş halk kitleleri tarafından kabulünü hızlandırmıştır. Roma ve Parth krallıklarının bölge üzerinde egemen olmasıyla birlikte, Kommagene Krallığı, iki büyük güç arasında siyasi denge kurabilmek için kraliyet aileleri arasında evlilik bağları kurmaya çalışmıştır. Bu çalışmada Kommagene Krallığı’nın Helenistik kültüre geçiş sürecinde diplomatik evliliklerin etkisini antik ve modern literatür üzerinden açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kummuh, Kommagene, I. Mithridates Kallinikos.

THE EFFECTS OF DIPLOMATIC MARRIAGES IN THE KINGDOM OF COMMAGENE ON THE SPREAD OF HELLENISTIC CULTURE IN THE REGION

Öz

The region, which was limited as Commagene in ancient times, was called Kummuh Kingdom in the Late Hittite period. The Kummuh Kingdom, came under the Assyrian domination In BC 711. After the Assyrian domination, first the Persians and then the Hellenistic culture dominated the region. Commagene, the kingdom of the Hellenistic period, gained its independence after 163/162 BC. Commagene, which spread politically and militarily over time, tried to strengthen its existence by forming alliances with the great kingdoms of the period. Especially with the marriage bond that King Mithridates Kallinikos established with the Seleucid Kingdom, the Kingdom of Commagene increased its political power in the southeast of Anatolia. The activities of Antiochus I Theos, King of Commagene, also accelerated the acceptance of Hellenistic culture by large masses of people. With the dominance of the Roman and Parthian kingdoms over the region, the Kingdom of Commagene tried to establish marriage ties between the royal families in order to establish a political balance between the two great powers. In this study, the effect of diplomatic marriages in the transition process of the Kingdom of Commagene to Hellenistic culture was tried to be explained through ancient and modern literature.

Anahtar Kelimeler

Kummuh, Kommagene, I. Mithridates Kallinikos.

Kaynakça

• Akkuş Mutlu, S. (2015). “Kummuh Ülkesi’nin Asur Devleti Açısından Önemi”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 2(7): 96-109.
• Arrianus. Anabasis, Arrian. Çev., Peter A. Brunt. I-II. The Loeb Classical Library, 1976-1983.
• Arslan, M. (2007). Romanın Büyük Düşmanı Mithradates VI Eupator. İstanbul: Odin Yayıncılık.
• Başgelen, N. (1998). Tanrılar Dağı Nemrut. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Blaylock, S. (2009). Tille Höyük 3.1, The Iron Age: Introduction, Stratification and Architecture, The British Institute at Ankara Monograph. 41, London: The British Institue at Ankara.
• Blömer, M.-Winter, E. (2011). Kommagene: Toros ve Fırat Arasındaki Tanrılar Ülkesi. İstanbul: Homer Kitabevi.
• Brijder, H. A. G. (2014). Nemrud Dağı: Recent Archaeological Research and Conservation Activities in The Tomb Sanctuary on Mount Nemrud, Berlin/Boston: De Gruyter.
• Bryce, T. (2012). The World of the Neo-Hittite Kingdoms, A Political and Military History. Oxford: Oxford University Press.
• Cumont, F. (1903). The Mysteries of Mithra. Chicago: The Open Court Publishing Company.
• Cohen, G. M. (2006). The Hellenistic Settlements in Syria, the Red Sea Basin, and North Africa. California: University of California Press.
• Dabrowa, E. (2018). “Arsacid Dynastic Marriages”. Electrum, 25: 73-83. Dalyan, M. G. (2020). Doğu ile Batı Arasında Bir Krallık. İstanbul: Kitabevi Yayınları. Diodorus Siculus. Bibliotheke Historike. Diodorus of Sicily. Çev., Charles H. Oldfather, Vol. I-VI. Çev., Charles L. Sherman, Vol. VII. Çev., C. Bradford Welles, Vol. VIII. Çev., Russel M. Geer, Vol. IX-X; Çev., Francis R. Walton. Vol. XI-XII. The Loeb Classical Library, 1933-2004.
• Doğan-Alparslan, M. (2009). Geç-Hitit Devletleri-Hititolojiye Giriş. Haz., Metin Alparslan, İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü.
• Dörner, F. K. (1990). Nemrud Dağı’nın Zirvesinde Tanrıların Tahtları. Çev., Ülkü Vural. Ankara: TTK Yayınları.
• Iustinus, Epitome of the Philippic History of Pompeius Trogus. With an English translation by J. C. Yardley, Atlanta, GA 1994. İnan, F. (2017, Mayıs). Mithra’nın Anadolu İle Etkileşimi. 1. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu, Ed. Osman Kubilay Gül-Celal Can Çakmakçı, Antalya.
• İznik, E. (1999). Anadolu’da Mithra Kültü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Facella, M. (2022). Commagene. A Companion To The Hellenistic and Roman Near East. Ed. Ted Kaizer, Wiley Blackwell, 223-239. Frye, R. N. (1975). Mitra in Iranian History. Mithraic Studies. Ed. J. R. Hinnels, Manchester: Manchester University Press, 62-67. Grayson, A. K. (1975). Assyrian and Babylonian Chronicles, Locust Valley, N. Y.
• Hawkins, J. D. (1982). “The Neo-Hittite States in Syria and Anatolia”. CAH, III(1): 372-375.
• Hawkins, J. D. (1988). “ Kuzi-Tešub and The Great Kings of Karkamıš ”. Anatolian Studies, Vol. 38: 104-108.
• Hawkins, J. D. (2000). Corpus of Luwian Hierogriphic Inscriptions I-III, Berlin, New York: De Gruyter.
• Kaya, M. A. (2019). Türkiye’nin Eskiçağ Tarihi-III-Hellenistik Dönem. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Kurt, M. (2010). “Tabal Ülkesi’nin Politik ve İdari Yapısı”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23: 127-136.
• Macurdy, G. H.-Forrer, L. (1993). Two Studies on Women in Antiquity. Ares Publishing.
• Magie, D. (1950). Roman Rule in Asia Minor to The End of The Third Century After Christ I-II. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
• OGIS: Orientis Graeci Inscriptiones Selectae (W. Dittenberger).
• Özçiriş, M. (2019). MÖ Birinci Binyılda Kommagene. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Roller, D. W. (1998). The Building Program of Herod the Great. California: University of California Press.
• Salman, B. (2012). “Kommagene ve Suriye Bölgesi Mozaiklerinde Yerel Özellikler ve Yabancı Etkiler: Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”. JMR 5: 187-200.
• Sampson, G. C. (2008). The Defeat of Rome Crassus, Carrhae and the Invasion of the East. Barnsley: Pen Sword Military. SEG: Supplementum Epigraphicum Graecum Sherwin White, S.- Kuhrt, A. (1993). From Samarkhand to Sardis: A New Approach to The Seleucid Empire. Berkeley-Los Angeles: University of California Press.
• Strabon. Geographika. The Geography of Strabo. Çev., Horace L. Jones I-VIII. The Loeb Classical Library, 1917- 1932.
• Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası, XII-XIII-XIV. Çev., Adnan Pekman. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2000.
• Strootman, R. (2016). The Heroic Company of My Forebears: The Ancestor Galleries of Antiochos I of Kommagene at Nemrut Dağı and the Role of Royal Women in the Transmission of Hellenistic Kingship. Seleucid Royal Women Creation, Representaton and Distortion of Hellenistic Queenship in the Seleukid Empire, Ed. Altay Coşkun-Alex McAuley, Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 209-230.
• Strootman, R. (2020). Hellenism and Persianism in Iran: Culture and Empire After Alexander The Great. Samuel Jordan Center for Persian Studies and Culture, No. 7, Irvine: University of California, 201-227.
• Strootman, R. (2021). “Orontid kingship in its Hellenistic context: The Seleucid connections of Antiochos I of Commagene”, Common Dwelling Place of all the Gods: Commagene in its Local, Regional and Global Hellenistic Context. Oriens et Occidens 34, Eds. M. Blömer, S. Riedel, M. J. Versluys, E. Winter, Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 295-317.
• Taşdöner Özcan, K. (2015). “Hellenistik Dönemin Küçük Bir Krallığı: Kommagene”. TOD, 13: 97-118.
• Tekin, O. (2019). Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş, 13. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Temizkan, M. (2022). Seleukos Kraliçelerinin Siyasi ve Kamusal Alandaki Faaliyetleri. Yayınlanmamış doktora tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Versluys, M. J. (2017). Visual Style and Constructing Identity in the Hellenistic World: Nemrut Dağ and Commagene under Antiochos I. Ed. Susan E. Alcock, vd., The Netherlands, Universiteit Leiden: Cambridge University Press.
• Yıldırım, E. (2013). “Antikçağda Evliliklerle Kurulan Müttefikler: I. Antiokhos”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 1: 247-268.
• Yıldırım, N. (2010). “Anadolu’da Bulunan Yeni Asurca Belgeler”. Tarih Araştırmaları Dergisi, 29(48): 119-135.
• Sullivan, R. D. (1990). Near Eastern Royalty and Rome 100-30 BC. Toronto: University of Toronto Press.
• Wagner, J. (2012). Geç Hellenistik Kommagene Krallığı’nın Tarihi. Fırat Kıyısında Tanrı Krallar, Kommagene’de Yeni Kazılar ve Araştırmalar. Ed.: J. Wagner, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Winter, E. (2019). “Kommagene: Seleukoslar, Parthlar ve Romalılar Arasında”. Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Anadolu-Krallar, İmparatorlar, Kent Devletleri, Ed. Oğuz Tekin, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 166-195.