KIR-KENT NÜFUSUNUN EĞİTİM GÖSTERGELERİ ARACILIĞIYLA İLLERDE YAŞAM ENDEKSİNİN YORUMLANMASI: AFYONKARAHİSAR ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Sayı: 47, 575 - 609, 28.08.2024

İlteriş Yıldırım

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1493841

Öz

Çağdaş toplumların önemli gündemlerinden biri toplumsal kalkınmadır. Toplumsal kalkınma çok boyutlu bir hedef olarak ekonomi, kültür, eğitim vb. birçok alandaki gelişmeleri kapsamaktadır. Türkiye’de ilk defa 2015 yılında TÜİK tarafından oluşturulan illerde yaşam endeksi verilerinde illerin belirli bir takım kriterlere göre sıralandığı bilinmektedir. Bunun dışında başta eğitim olmak üzere belirli bir takım alanlarda örneğin sınav sonuçlarına göre benzer sıralamaların yapıldığına da şahit olunmaktadır. Bu tür sıralandırmalar ya da derecelendirmelerden hareketle her bir il için bir takım değerlendirmelerin de yapılmakta olduğu hatta bu değerlendirmelerin yerel veya ulusal medya organlarına yansıdığı görülmektedir. Bu çerçevede bazı illerin üst sıralarda yer alması bazılarının da alt sıralarda yer alması nedeniyle başarı ve başarısızlık tespitlerinin yapıldığını da gözlemek mümkündür. Çalışma yöntem olarak, TÜİK’in verilerine dayalı istatistik analizine ve konuyu kırsal kalkınma sorunuyla ilişkilendiren niteliksel değerlendirmelere dayanmaktadır. Bu çalışmada özellikle eğitim endeksi başta olmak üzere çeşitli kriterlere göre oluşturulan endekslerin değerlendirilmesinde illerin kır ve kent nüfus oranlarının dikkate alınmasının gerekliliği vurgulanmakta, özellikle Afyonkarahisar İli’nin çevresine göre nispi olarak yüksek olan kırsal nüfus oranının il düzeyinde sıralamalara negatif yönlü yansıdığı üzerinde durulmakta ve sonuç olarak Türkiye’de benzer durumlar açısından kırsal kalkınmanın önemine vurgu yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

illerde Yaşam Endeksi, Kır Kent Nüfus Oranı, Eğitim Endeksi, Afyonkarahisar, Kırsal kalkınma

INTERPRETATION OF LIFE INDEX IN PROVINCES THROUGH EDUCATION INDICATORS OF RURALURBAN POPULATION: AFYONKARAHİSAR EXAMPLE

Öz

One of the important agendas of contemporary societies is social development. Social development as a multidimensional goal includes economy, culture, education, etc. It covers developments in many fields. It is known that in the provincial life index data created by TÜİK for the first time in Turkey in 2015, the provinces are ranked according to certain criteria. Based on such rankings or ratings, it is seen that some evaluations are made for each province and these evaluations are even reflected in local or national media organs. In this context, it is possible to observe that success and failure determinations are made because some provinces are in the top ranks and some are in the lower ranks. In this study, it is emphasized that the necessity of taking into account the rural and urban population rates of the provinces in the evaluation of the indices created according to various criteria, especially the education index, and it is emphasized that the rural population rate of Afyonkarahisar Province, which is relatively higher than its surroundings, reflects negatively on the rankings at the provincial level and as a result. The importance of rural development is emphasized in terms of similar situations in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Life in Provinces Index, Education Index, Rural-Urban Population Ratio, Afyonkarahisar, Rural Development

Kaynakça

• Chang, H. ve Grabel, I. (2016). Kalkınma Yeniden Alternatif İktisat Politikaları Elkitabı. Çev. Emre Özçelik. 2. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2000). Kırsal Kalkınma Özel İhtisas Komisyon Raporu. Ankara.
• Doğan Haber Ajansı, (2021). “5 öğrencinin hayatını kaybettiği servis kazası duruşmasına devam edildi.” (Çevrimiçi) https://www.dha.com.tr/gundem/5-ogrencinin-hayatini-kaybettigi-servis-kazasi-durusmasina-devam-edildi-2162829 Erişim Tarihi: 29 Mayıs 2024.
• Doğan, A. (2010). Kırsal Kalkınma Yaklaşımlar ve Türkiye Deneyimi. Ankara: Palme Yayıncılık.
• Duverger, M. (2014). Siyaset Sosyolojisi. Çev. Şirin Tekeli. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Eğribel, İ. E. (2012). “Doğu-Batı Farklılığının ve Eşitsiz Dengesinin Biçim Değiştirmesi: Batılılaşma Yerine Küreselleşmenin İkamesi.” Türkiye’de Modernleşme Batılılaşma yerine Küreselleşmenin İkamesi. Ed. E. Eğribel, U. Özcan. İstanbul: Doğu Kitabevi, s. 51-60.
• Erbaş, H. (2018). “Giriş: Gelişme Sorunsalı: Unut(tur)ulan Ancak Terk Etmeyen ve Kanayan Yara.”, Türkiye’de Gelişme/Kalkınma Yazınından Bir Seçki. Der. Hayriye Erbaş Ankara: Palme Yayınevi, s. 2-25.
• Ereş, F. (2021). Toplumsal Kalkınma. 2. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Geray, C. (1968). “Toplum Kalkınmasının Ekonomik ve Sosyal Yönleri.” Journal of Social Policy Conferences. 0 (19). 155-166. 05.10.2023 tarihinde Dergipark veritabanından alınmıştır.
• Hürriyet Gazetesi, (2021). “Afyonkarahisar'da 5 öğrenci hayatını kaybetmişti... İlçe milli eğitim ile okul müdürü görevden alındı.” (Çevrimiçi) https://www.hurriyet.com.tr/gundem/afyonkarahisarda-5-ogrenci-hayatini-kaybetmisti-ilce-milli-egitim-ile-okul-muduru-gorevden-alindi-41919738 Erişim Tarihi: 29 Mayıs 2024.
• Kanun No. 6360, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi (06.12.2012), Erişim Tarihi: 02 Temmuz 2024.
• Karadağ, Y. ve Sungur, O. (2021). Tarım, Hayvancılık ve Kırsal Kalkınma. İstanbul: Paradigma Akademi.
• Keyder, Ç. (1979). Emperyalizm-Azgelişmişlik ve Türkiye. İstanbul: Birikim Yayınevi.
• Kurtkan Bilgiseven, A. (1992). Eğitim Sosyolojisi. Genişletilmiş 5. Baskı. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Küçükkurt, S. (2022). “Kırsaldaki Öğrenciler”, Kocatepe Gazetesi, 08.08.2022, (Çevrimiçi) https://www.kocatepegazetesi.com/kirsaldaki-ogrenciler/ Erişim Tarihi: 26 Nisan 2024.
• Önür, H. (2018). “Sosyal Gelişme Açısından Sındırgı: İmkân ve Sınırlılıklar.” Sındırgı Araştırmaları Sempozyumu: Güncel Araştırmalar Işığında Sındırgı (Bildiriler Kitabı), Haz. Ferhat Arslan vd. 05-07 Ekim 2017, s. 167-176.
• Scott, J.C. (2022). Devlet Gibi Görmek. Çev. Ozan Karakaş. 2. Baskı. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• T.C. Afyonkarahisar Valiliği, (t.y.). Afyonkarahisar. (Çevrimci) http://www.afyonkarahisar.gov.tr/kurumlar/afyonkarahisar.gov.tr/Dosyalar/afyonkarahisar-turkce-ingilizce-tanitim.pdf Erişim Tarihi: 28 Mayıs 2024.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2018). Kırsal Kalkınma Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara.
• Toffler, A. (2008). Üçüncü Dalga. Çev. Selim Yeniçeri. İstanbul: Koridor Yayıncılık.
• Trthaber, (2013). “ÖSYM İl başarı sıralarını artık açıklamayacak.” (Çevrimiçi) https://www.trthaber.com/haber/egitim/osym-il-basari-siralarini-artik-aciklamayacak-91716.html Erişim Tarihi: 06 Mayıs 2024.
• Turhan, Y. (2020). “Kalkınma Kavramının Tarihsel Süreci ve Etimolojik Analizi.” Uluslararası İktisadi Ve İdari İncelemeler Dergisi (29), 149-164. 29.05.2024 tarihinde Dergipark veritabanından alınmıştır.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2016). İllerde Yaşam Endeksi Hakkında Genel Açıklamalar, (Çevrimiçi) https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Illerde-Yasam-Endeksi-2015-24561 Erişim Tarihi: 27 Mayıs 2024.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2016). İllerde Yaşam Endeksi İl Sıralamaları ve Endeks Değerleri, 2015 (Çevrimiçi) https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=illerde%20ya%C5%9Fam%20endeksi Erişim Tarihi: 27 Mayıs 2024.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2023). Haber Bülteni, Kent-Kır Nüfus İstatistikleri, 2022 (Çevrimiçi) https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Kent-Kir-Nufus-Istatistikleri-2022-49755 Erişim Tarihi: 26 Mayıs 2024.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2024). İl ve Cinsiyete Göre İl/İlçe Merkezi, Belde/Köy Nüfusu ve Nüfus Yoğunluğu, 2007-2023 (Çevrimiçi) https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1 Erişim Tarihi: 27 Mayıs 2024.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2024). Yıllara ve cinsiyete göre il/ilçe merkezleri ve belde/köyler nüfusu, 1927-2023 (Çevrimiçi) https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1 Erişim Tarihi: 26 Mayıs 2024.
• Tütengil, C.O. (1980). Az Gelişmenin Sosyolojisi. 3. Baskı. İstanbul: Ülken Yayınları.
• Tütengil, C.O. (1969). Türkiye’de Köy Sorunu. İstanbul: Kitaş Yayınları.
• Uras, G. (2012). Büyüme, kalkınma, gelişme, Milliyet Gazetesi, 10.09.2012.
• Yenigün Gazetesi (2024). “Afyon'un kaymağını yabancılar yiyor: Topraklar birer birer satılıyor!” (Çevrimiçi) https://www.gazeteyenigun.com.tr/haber/20334857/afyonun-kaymagini-yabancilar-yiyor-topraklar-birer-birer-satiliyor Erişim Tarihi: 06 Temmuz 2024.
• Yıldırım, İ. (2023). “Gelişme, Kalkınma ve Azgelişmişlik Bağlamında Türkiye’de Göç Olgusu.” Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar XXVII. Ed. Abdurrahman Çalık. Konya: Eğitim Yayınevi.