AYÇİÇEKLERDE YENİ BİR ZARARLI, YAPRAK GALERİSİNEĞİ [Liriomyza trifolii (Burgess) (Diptera: Agromyzidae)]

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 20 - 27, 31.12.2023

Naim Öztürk , Serap Toker Demiray , Hasan Sungur Civelek

Öz

Bu çalışma; 2022 yılında Adana ili Çukurova ilçesindeki ayçiçeği bitkilerinde gözlem amaçlı olarak yürütülmüştür. Yapılan gözlemlerde, Yaprak galerisineği [Liriomyza trifolii (Burgess) (Diptera: Agromyzidae)]’nin ayçiçeğindeki varlığı ile beslenme ve zarar şeklinin tespiti amaçlanmıştır.
Çalışma sonucunda; Türkiye’de yıllardır birçok konukçuda kaydı bilinen, fakat bugüne kadar konukçu düzeyinde ayçiçeğinde kaydı bildirilmeyen L. trifolii’nin, Adana ili ayçiçeklerinde zararlı olduğu belirlenmiştir. Çalışma, Türkiye’de L. trifolii’nin ayçiçeğinde konukçu olarak ilk kayıt niteliğindedir. Çalışma süresince yapılan gözlemlerde, L. trifolii larvalarının ayçiçeğinin gövde ve çiçek tablasında zarar yapmadığı, sadece yapraklarında galeri açarak beslendiği belirlenmiştir. L. trifolii larvalarının ayçiçeği yaprak epidermisinde birden çok beyaz renkli, düzensiz, uzun galeriler açtıkları ve genellikle galeri sonunda pupa oldukları görülmüştür. Ayrıca, açılan galeri yoğunluğuna bağlı olarak da yapraklarda nekroze alanlar (ölü doku) oluştuğu, bu durumun ayçiçeği bitkilerinde gelişme geriliğine, küçük çiçek tablası oluşumuna ve dolayısıyla verim kaybına neden olduğu gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ayçiçeği, Yaprak galerisineği, Liriomyza trifolii, Adana, Türkiye

Kaynakça

• Akbulut, N., Zümreoğlu S., 1992. İzmir ve çevresinde karanfil ve kasımpatı seralarında zarar yapan Yaprak galeri sineği, Liriomyza trifolii (Burgess) (Diptera: Agromyzidae)’nin yayılış, bulaşma ve yoğunluklarının araştırılması. Türkiye II. Entomoloji Kongresi Bildirileri, 28-31 Ocak 1992, Adana, 549-557.
• Akbulut, N., Zümreoğlu S., 1997. İzmir ilinde Gerbera seralarında Yaprak galerisineği, Liriomyza trifolii (Burgess)’nin mücadelesinde kitlesel yakalama olanakları üzerinde araştırmalar. Türkiye III. Entomoloji Kong. Bild., 24-28 Eylül 1996, Ankara, 366-370.
• Anonim, 1984. Fiches Informations OEPP sur les Organismes de Quarantine EPPO data Sheets on Quarantine Organisms. Eppo Bulletine, 14 (1): 29-37.
• Anonim, 2008. Sebze Hastalık ve Zararlıları (Editör; M. Aydemir). Zirai Mücadele Teknik Talimatları, T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı, Ankara, Cilt: 3, 344 s.
• Anonim, 2015. Liriomyza trifolii (Burgess). Plant pests of the Middle East (Diptera: Agromyzidae). Web page: http://www.agri.huji.ac.il/mepests/pest/Liriomyza_trifolii/
• Anonim, 2019a. Ürün Masaları Ayçiçeği Bülteni (Dünya ayçiçeği piyasaları). Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM) Tarım Havzaları Daire Başkanlığı, Web sayfası; https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/
• Anonim, 2019b. Tarım Ürünleri Piyasaları (Ayçiçeği). Strateji Geliştirme Başkanlığı, TEPGE. Web sayfası; https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/
• Anonim, 2022. Common sunflowers. Web: https://en.wikipedia.org/wiki/Common_sunflower
• Anonim, 2023. Agromyzidae of the world (Liriomyza trifolii). Web page: https://agromyzidae.linnaeus.naturalis.nl/linnaeus_ng/app/views/species/nsr_taxon.php?id
• Arısoy, N., Gencer L., 2022. Chalcidoid parasitoids of Chromatomyia horticola (Goureau) (Diptera: Agromyzidae) on field sunflower in Turkey. ISPEC Tarım Bilimleri Dergisi, 6 (1): 131-135.
• Aslan, M.M., Yavuksuz Ç., Akyol B., 2004. Kahramanmaraş ili ve çevresinde ayçiçeği (Helianthus Annus L.) üretim alanlarında saptanan zararlı ve faydalı böcek türleri. Türkiye I. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, 8-10 Eylül 2004, Samsun, 255 s.
• Baker, J., 2022. American Serpentine Leafminer (Liriomyza trifolii). Web page: https://content.ces.ncsu.edu/american-serpentine-leafminer
• Burgess, R., Ridland P., Pirtle E., 2020. Contingency plan american serpentine Leafminer (Liriomyza trifolii). Hort Innovation, Plant Health Australia Limited (Version 1), 124 pp. https://www.planthealthaustralia.com.au/wp-content/uploads/2021/08/Liriomyza-trifolii/
• Capinera, J.L., 2020. American serpentine Leafminer (Liriomyza trifolii) (Burgess) (Diptera; Agromyzidae). Featured Creatures, Entomology & Nematology, UF/IFAS University of Florida. Web: https://entnemdept.ufl.edu/creatures/veg/leaf/a_serpentine_leafminer.htm
• Civelek, H.S., Önder F., 1997. Bitki hastalık etmenlerinin taşınmasında Galeri sineklerinin (Diptera: Agromyzidae) rolü üzerinde bir inceleme. Türkiye Entomoloji Dergisi, 21 (3): 233-241.
• Civelek, H.S., Dursun O., Eskin A., Taç G., 2008. Türkiye Agromyzidae (Diptera) faunası üzerinde bir inceleme ve tür listesi. Anadolu Ünv. Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9 (1): 1-16.
• Civelek, H.S., Cikman E., Dursun O., 2009. Revised checklist of Turkish Agromyzidae (Diptera) fauna of Turkey. Turkish Journal of Zoology, 33 (3): 349-358.
• EPPO, 2023. Liriomyza trifolii (LIRITR), Hosts. EPPO Global Database. Web page: https://gd.eppo.int/taxon/LIRITR/hosts
• Göçmen, H., Keçeci M., 2001. Yaprak galeri sineği, Liriomyza trifolii (Burgess) (Diptera; Agromyzidae) nin bazı biyolojik özellikleri üzerine sıcaklık ve nemin etkisi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 14 (1): 53-56.
• Kaya, N., Hıncal P., 1991. Ege Bölgesi’nde baklagillerde bulunan, Liriomyza trifolii (Burges) ve Phytomyza horticola Goureau (Diptera: Agromyzidae)’ya ait survey çalışmaları. Türk. entomol. derg., 15 (4): 241-246.
• Kaya, K., Sertkaya E., 2014. Hatay ili ayçiçeği üretim alanlarında bulunan böcek faunasının ve bunların popülasyon yoğunluklarının belirlenmesi. Türkiye Ent. Bülteni, 4 (4): 231-240.
• Kaya, Y., 2022. Ayçiçeği Tarımı. Web sayfası: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/ttae/ (Erişim tarihi: 03.01.2023), 2 s.
• Keularts, J.L.W., Lindquist R.K., 1987. Liriomyza trifolii (Burgess) infestations and yields of greenhouse tomato. Bulletin SROP 10 (2): 74–77.
• Minkenberg, O.P.J.M., 1988. Disperal of Liriomyza trifolii. EPPO Bulletine, 18: 173-182.
• Parrella, M.P., Lindquist R.K., 1983. Research on biology and control of leafminers (Diptera; Agromyzidae) in the genus Liriomyza Mik. Proceedings of the 10th International Congress of Plant Protection, Brighton, 1983, Vol.: 3, p. 1117.
• Parrella M.P., Jones V.P., Youngman R.R., Lebeck L.M., 1985. Effect of leaf mining and leaf stippling of Liriomyza spp. on photosynthetic rates of chrysanthemum. Annals of the Entomological Society of America, 78: 90-93.
• Polat, M., Özer M., 1980. Samsun ve çevre illeri ayçiçeklerinde (Helianthus annuus L.) zarar yapan böcek türlerinin saptanması üzerinde araştırmalar. A.Ü. Ziraat Fak. Diploma Sonrası Yüksek Okulu İhtisas Tez Özetleri, Cilt 1, A.Ü. Basımevi, Ankara, 87-112.
• Spencer, K.A., 1990. Host Specialization in the World Agromyzidae (Diptera). Series Entomologica (Kluwer Academic Publishers, Dordrecht), 45: 444 pp.
• Tan, Ş., 2007. Ayçiçeği Tarımı. Trakya Tarımsal Araşt. Enstitüsü Çiftçi Broşürü, No: 136, 8 s. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/etae/Belgeler/EgitimBrosur/
• Özder, N., 1998. Tekirdağ ili ve çevresinde ayçiçeği üretim alanlarında görülen zararlı ve faydalı böcekler üzerinde araştırmalar. Türkiye Entomoloji Dergisi, 22 (3): 207-216.
• Ulubilir, A., Yabaş C., Yiğit A., 1996. İçel'de örtüaltında yetiştirilen sebzelerde zararlı Yaprak galerisineği, Liriomyza trifolii (Agromyzidae)'nin mücadelesinde sarı yapışkan tuzaklarla kitlesel tuzaklamanın etkisi. Bitki Koruma Bülteni, 36 (3-4): 143-150.
• Uygun, N., Polatöz Z., Başpınar H., 1995. Doğu Akdeniz Bölgesi Agromyzidae (Diptera) familyası türleri üzerinde faunistik çalışmalar. Türk. entomol. derg., 19 (2): 123-136.
• Yalçınkaya, E., 2010. Çukurova Bölgesi ayçiçeği (Helianthus annus L.) üretim alanlarında görülen zararlı ve yararlı türlerin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 43 s.
• Zeki, H., Öneş Y., 1993. Orta Anadolu Bölgesi ayçiçeği (Helianthus annuus L.) ekim alanlarında görülen zararlı ve faydalı böcekler üzerinde faunistik çalışmalar. Bitki Koruma Bülteni, 33 (3-4): 119-145.