SAVUNMACI-SALDIRGAN REALİZM AYRIMINDA TÜRK DIŞ POLİTİKASI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 143 - 167, 27.06.2020

Orhan Battır

Öz

Bu çalışmada, geleneksel Türk dış politikasının temel anlayışı ve karakteri ile son dönem dış politika yaklaşımlarının savunmacı realizm ve saldırgan realizm teorileri üzerinden karşılaştırması yapılmıştır. Realizm teorisi içinde ele alınan savunmacı realist anlayış daha çok statükoyu korumayı amaç edinmiş ve devletlerin kendi güvenliklerini sağlamalarının öncelikli hedef olduğunu savunmuştur. Diğer taraftan saldırgan realizm anlayışı bir güç arayışı içine girerken aynı zamanda statükoyu değiştirmeyi amaçlamıştır. Bu çerçevede değerlendirildiğinde 2000’li yıllara kadar Türkiye’nin izlediği dış politikanın daha çok savunmacı bir anlayışla yürütüldüğü görülmektedir. Fakat son dönemde çoğu alanda savunmacı eğilim devam ederken, özellikle ulusal güvenlik tehdidi içeren bazı alanlarda ise saldırgan bir pozisyona kaydığını söylemek mümkündür. Bu çalışmada son dönemde izlenen Türk dış politikasının savunmacı mı - saldırgan mı, yoksa bir dengede mi olduğu konusu irdelenmiş; dış politikayı etkileyen bölgesel ya da küresel gelişmeler ve bu gelişmelerin doğrudan ya da dolaylı aktörü/tarafı durumundaki ülkeler karşısında Türkiye’nin nasıl bir dış politikayla süreçleri yönettiği örneklerle incelenmiştir. Türkiye’nin savunmacı-saldırgan realizm ayrımında dış politikasının analizi yapılırken TSK’nın sınır ötesi operasyonlarının sonuçlarından da faydalanılmıştır. Çalışmada, genel olarak son dönemde Türk dış politikasında yaşanan değişim ve dönüşümlere değinilmiş, neorealizm teorisi içinde ortaya çıkan savunmacı ve saldırgan realist teoriler çerçevesinde değerlendirmelere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dış Politikada Değişim, Savunmacı Realizm, Saldırgan Realizm, Türk Dış Politikası

Kaynakça

• Akıllı, E. (2012). Türk Dış Politikasının Zemininde Arap Baharı, Ortadoğu Analiz, 4 (37), s. 39-45.
• Alkan, N. (2012). İmtiyazlı Ortaklık Krizi, İçinde Çakmak, Haydar (Edt.), Türk Dış Politikasında 41 kriz, Ankara: Kripto Yayınevi.
• Arı, T. (2007). Irak, İran, ABD ve Petrol, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Ateş, D. (2008). Gerçekçilik Anarşi ve Uluslararası ilişkiler, Uluslararası Hukuk ve Politika Dergisi, 4(15), s. 39-60.
• Ateş, D. (2009). 2002- 2008 döneminde Türkiye’nin Güç Arayışı, Uluslararası Hukuk ve Politika Dergisi, 5(17), s. 23-53.
• Açıkmeşe, S. Akgül (2008). Avrupa Birliği’nde Koşullu Genişleme. İçinde Akçay, Belgin (Edt.), Avrupa Birliği’nin Güncel Sorunları ve Gelişmeler, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Aydın, M. (2007). Türkiye’nin Avrasya Macerası, Ankara: Nobel Yayınevi.
• Aydın, N. (2011). Küresel Güç Oyunları, İstanbul: Paraf Yayınları.
• Battır, O. (2019). Arap Baharı Sonrası Türkiye’nin Değişen Ortadoğu Algısı (191-206). İçinde Orhan Battır ve M. Cüneyt Özşahin (Edt.), Arap Baharı Sonrası Ortadoğu; Kuram ve Siyaset, Ankara: Nobel Yayın.
• BBC NEWS (2013). Mavi Marmara: İsrail, Türkiye'den Özür Diledi, 29.01.2020 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler/2013/03/130322_israil_turkiye_ozur, erişildi.
• Çakmak, H. (2012). One Minute Krizi. İçinde Haydar Çakmak (Edt.), Türk Dış Politikasında 41 Kriz, Ankara: Kripto Yayınevi.
• Çelebi, Ö. (2012). 1 Mart Tezkeresi Krizi. İçinde Haydar Çakmak (Edt.), Türk Dış Politikasında 41 Kriz, Ankara: Kripto Yayınevi.
• Duba, Gülay U. (2012). Annan Planı Krizi. İçinde Haydar Çakmak (Edt.), Türk Dış Politikasında 41 kriz, Ankara: Kripto Yayınevi.
• DW (Deutsche Welle) (2018). AB'de Türkiye için "B planı" arayışı, 28.02.2020 tarihinde https://www.dw.com/tr/abde-türkiye-için-b-planı-arayışı/a-42228950 erişildi.
• Ege, A. (2008). Türk Dış Politikasında 1990’lı Yıllar: Soğuk Savaş Sonrası Dönüşüm ve İstikrar, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 24(1), s. 321-335.
• Elman, C. (2007). Realism, (s. 11-20). İçinde Martin Griffiths (Edt.), International Relations Theory for the Twenty- first Century, London: Routledge Press.
• Erol, M. (2019). Batı Basınında Barış Pınarı Harekatı, SETA Analiz, Sayı: 297.
• Gilpin, R. (1981). War and Change in World Politics, New York: Cambridge Universty Press.
• Gökçe, M. (2011). Yukarı Karabağ Sorunu ve Türkiye-Ermenistan İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, terature and History of Turkish or Turkic, 6(1), s. 1139-1154.
• Gözen, R. (2006). Türk Dış Politikasında Vizyon ve Revizyon. İçinde Zeynep Dağı (Edt.), Doğu’dan Batı’ya Dış Politika AK Partili Yıllar, Ankara: Orion Yayınevi.
• İnat, K. ve Duran, B. (2006). AKP Dış Politikası: Teori ve Uygulama. İçinde Zeynep Dağı (Edt.), Doğu’dan Batı’ya AK Partili Yıllar, Ankara: Orion Yayınevi.
• İnat, K. ve Caner, M. (2018). Suriye Savaşı ve ABD’nin gölgesinde Türkiye-İran İlişkileri, İçinde Kemal İnat vd (Edt), Kuruluşundan Bugüne AK Parti: Dış Polita, İstanbul: SETA Yayınları.
• Kaliber, A. (2005). Türkiye’de Güvenlikleştirilmiş Bir Alan Olarak Dış Politikayı Yeniden Düşünmek: Kıbrıs Örneği, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 2(7), s. 31-60.
• Kambur, E. Tuğçe (2012). 2002’den Arap Baharına Türkiye Suriye İlişkileri, İçinde Barış Adıbelli (Edt), Arap Baharı ve Suriye, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Karadeli, C. (2012). Türkiye-Yunanistan Ege krizi. İçinde Haydar Çakmak (Edt.), Türk Dış Politikasında 41 kriz. Ankara: Kripto Yayınevi.
• Karğın, Ş. (2010). Ege Adaları’nın Hukuksal Statüsü ve Ege Sorunları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler ABD.İstanbul.
• Matiç, U. (2019). Suriye’de Arap Baharı’nın Etkileri. İçinde M. Cüneyt Özşahin ve Orhan Battır (Edt.), Arap Baharı Sonrası Ortadoğu: Bölgesel Dönüşüm ve Reaksiyonlar, İstanbul: Hiper Yayın.
• Mearsheimer, J. (2001). The Tragedy of Great Power Politics, New York and London: WW Norton & Company.
• Mumcu, C. (2012). Suriye Krizi. İçinde Haydar Çakmak (Edt.), Türk Dış Politikasında 41 kriz, Ankara: Kripto Yayınevi.
• Özdal, H., Özertem, H. Selim ve diğerleri (2013). Türkiye-Rusya İlişkileri: Rekabetten Çok Yönlü İşbirliğine, USAK Avrasya Araştırmalar Merkezi, Rapor No: 13-06.
• Öymen, O. (2012). Uçurumun Kenarında Dış Politika, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Turan, K. (2012). Körfez (Irak) Krizi (1990-1991). İçinde Haydar Çakmak (Edt), Türk Dış Politikasında 41 Kriz, Ankara: Kripto Yayınevi.
• Usul, A. Resul (2006). Helsinki’den Müzakerelere Türkiye-AB ilişkileri. İçinde Zeynep Dağı (Edt.), Doğu’dan Batı’ya Dış Politika AK Partili Yıllar, Ankara: Orion Yayınevi.
• Waltz, Kenneth N. (2000). The Structural Realism after the Cold War, International Security, 25(1), s. 5-41.
• Yiğittepe, L. (2019). Arap Baharı ve Sonrasında İsrail ve Filistin’de Yaşanan Gelişmeler ve Bölgeye Yansımaları. İçinde M. Cüneyt Özşahin ve Orhan Battır (Edt.), Arap Baharı Sonrası Ortadoğu: Bölgesel Dönüşüm ve Reaksiyonlar, İstanbul: Hiper Yayın.
• Yiğittepe, L. (2017). NATO: Güvenlik Politikaları ve Terörle Mücadele Stratejileri, İstanbul: Cinius Yayınları.