AHİ ŞECERENAMELERİ VE EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİNDE YER ALAN ESNAF MESLEK LİSTELERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: FÜTÜVVET, AHİLİK ve İKTİSADİ HAYAT ÖZEL SAYISI, 34 - 53, 21.12.2021

Muzaffer Aydemir

Öz

Türk işletme ve yönetim tarihi çalışmalarına olan ilgi gittikçe artmaktadır. Bu kapsamda, Ahilik öncelikle ele alınması gereken stratejik bir örgütsel yapıdır. Ahilik hakkında yapılan çalışmalarda birinci el belgelerin kullanılması önem arz etmektedir. Ahi şecerenameleri, Ahilik çalışmalarında incelenmesi gereken ilk sıradaki belgelerdendir. Ahi belgelerinin yanında dönemin esnafları ve mesleki yapılar hakkında bilgi edinebileceğimiz diğer tarihi kaynak da seyahatnamelerdir. Yapılan bu çalışma ile Ahi şecerenameleri ve Evliya Çelebi seyahatnamesinde yer alan esnaf ve meslekler arasındaki benzerlik ve farklılıkların belirlenmesi amaçlanmıştır. Evliya Çelebi seyahatnamesinde 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olan İstanbul’da 2139 esnaf ve meslek olmasına karşılık bazı Ahi şecerenamelerinin sonunda ortalama 80 meslek bulunmaktadır. Her iki tarihi kaynakta yer alan esnaf ve meslekler karşılaştırıldığında çarpıcı sonuçlara ulaşılmıştır. Ahi şecerenameleri ve Evliya Çelebi seyahatnamesinde tüm özellikleri ile aynı olan esnaf sayısı 18, şecerenamelerdeki esnaf pirlerinden farklı tarihi şahsiyet, liderlere sahip esnaf sayısı 28’dir. Evliya Çelebi seyahatnamesinde olup herhangi bir şecerenamede olan esnaf ve meslek sayısı 15’tir. Tüm bunlardan farklı olarak Ahi şecerenamelerinde bulunmasına karşın Evliya Çelebi seyahatnamesinde 9 esnaf ve meslek bulunmamaktadır. İmparatorluğun başkentinde iki binden fazla esnaf ve meslek bulunmasına karşın 9 adet esnaf sadece Ahi şecerenamelerinde yer almaktadır. Ahilik konusunda yapılacak çalışmalarda birinci el tarihi belgelerin incelenmesi Türk işletme ve yönetim tarihi çalışmalarına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahi, şecerename, seyahatname

A RESEARCH ON THE LIST OF PROFESSIONALS LISTED IN AKHI GENEALOGIES AND THE TRAVELOGUE OF EVLIYA CELEBI

Öz

The scholarly interest in Turkish business and management history studies has been increased. Akhism is a strategic organizational structure that must be addressed first in this setting. It is critical to do Ahism research using primary sources and the genealogy of the Akhi is one of the first example of such documents. In addition to the Akhi documents, the other historical source from which we can obtain information about the tradesmen and professional structures of the period is the travelogue. The purpose of this research is to ascertain the parallels and differences between the traders and professions described in the Akhi genealogy and Evliya Çelebi's travelogue. In Evliya Çelebi's travelogue, there are 2139 tradesmen and professions in Istanbul, which was the capital of the Ottoman Empire in the 17th century, but there are almost 80 professions in some of the Akhi genealogies. When the tradespeople and professions in both historical sources were examined, remarkable results emerged. In the Akhi genealogy and Evliya Çelebi's travelogue, there are 18 businessmen with all their qualities, and 28 tradesmen with distinct historical figures and leaders than the masters in the genealogies. There are fifteen common tradespeople and professions in any genealogy and in Evliya Çelebi's travelogue. On the other hand, there are nine professions in Akhi genealogies that are not listed in Evliya Çelebi's travelogue. Although there were more than two thousand tradesmen and professions in the capital of the empire, only nine of them are included in the Akhi genealogy. Examining primary source materials in the Akhism studies will contribute to the study of Turkish business and management history.

Anahtar Kelimeler

Akhi, genealogy, travelogue

Kaynakça

• Akkaya, S. (2016). Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Kent İmgeleri ve Günümüz Kent Markası Tasarımına Etkisi (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydemir, M. (2015). Ahilik örgütsel yapısı ve davranış şekillerinin kurumsal yaklaşım esaslarına göre incelenmesi: Tokat Ahi şecerenamesi üzerine bir araştırma. III. Örgütsel Davranış Kongresi, Tokat, Türkiye.
• Aykut, A. S. (2004). Ebû Abdullah Mulhaııııuırı.el İbn Batûta Tanci İbn Battuta seyahatnamesi, I cilt Çeviri, İnceleme ve Notlar. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Ayverdi, İ. (2010). Asırlar boyu tarihi seyri içinde misalli Büyük Türkçe Sözlük, Seçil Ofset.
• Bayar, M. (2005). Arşiv vesikalarına göre Bolvadin’de Ahilik teşkilatı ve bir Ahi şecerenamesinin tanıtımı. G.Ü I. Ahilik araştırmaları sempozyumu. Kırşehir, Türkiye.
• Dankoff. R. and Kim. S. (2011). An Ottoman traveller selections from the book of travels of Evliya Çelebi. London. Eland Publishing Limited.
• Devellioğlu, F. (2013). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Kitabevi Yayınları Ankara.
• Demirbulak, A. (2016). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nde İstanbul camileri. İstanbul Journal of Social Sciences, 14, 25-47.
• Ekinci, Y. (2011). Ahilik, Sisten Ofset Yayıncılık, Ankara.
• Erduran, Z. (2006), Evliya Çelebi Seyahatname’sine Göre İstanbul’da Esnaf, Zanaat ve Ticaret (Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
• Ertaş, M. Y. ve Eğnim, K. (2011), Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde hastalıklar. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü dergisi, 10, 83-108.
• Gemici, N. (2011). Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi ışığında çok kültürlü ve dinli hayatın merkezinde İstanbul, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, 24, 181-208.
• Gölpınarlı, A. (2011). İslam ve Türk illerinde fütüvvet teşkilatı, Akademik Yayınları, İstanbul.
• Gül, M. (2006). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nde başkasına ait söz ve düşünce aktarımı (Doktora Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bölümler Enstitüsü.
• Hacıgökmen, M. (2007). Ahî şecere-nâmelerinin tarihî temeli ve yazılış sebepleri. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, 23(23), 107-114.
• Kahraman. S. A. ve Yücel. D. (2008). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi: İstanbul 1. cilt 2. kitap. Yapı Kredi Yayınları.
• Kahraman, S. A. (2013). İlk Savaş Muhabirimiz Evliya Çelebi (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalı. Kıl, M. T. (2015). Evliya Çelebi ve Seyahatname ile ilgili Türkçe bir bibliyografya denemesi. İnsan ve toplum bilimleri araştırmaları dergisi, 4(1), 245-282.
• Köksal, (2008). Ahi Evran ve Ahilik, Kırşehir Valiliği Yayınları, Kırşehir.
• Köksal, F., Kurtoğlu, O., Karaköse, H. Ve Şendöşeyici Ö (2008). Kırşehir Müzesi’ndeki Ahilik belgeleri, Ahi şecerenameleri, beratlar, vakfiyeler. SFN Yayıncılık.
• Köksal, F. (2015), Ana kaynaklarıyla Türk Ahiliği Ahilik fütüvvet yazıları. Doğu Kütüphanesi.
• Kurucu, İ. (2013). Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Anlatıcılar ve Anlatıcı Olarak Evliya, Çelebi (Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Leontiç, M. (2013). Evliya Çelebi’nin “Seyahatname”sinde Makedon şehirleri ve onların tasviri. Bal-tam Türklük Bilgisi, 19, 83-93.
• Özgan, M. (2018). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’ndeki (1. Cilt) Meslek Adları Üzerine Bir Dil İncelemesi (Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Salan, E. (2013). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nin Biçim Bilgisi Özellikleri (Doktora Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Seyyar, M. (2014), Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nde Osmanlı Hanedanı (Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümü Anabilim Dalı.
• Taştan, Y. K. (2011). Seyyah-ı âlem Evliyâ Çelebi’nin dünyaya bakışı. Karadeniz araştırmaları, 28, 165-175.
• Tökel, D. A. (2004). İbn-i Batuta seyahatnamesi ve Evliya Çelebi seyahatnamesinin İstanbul bölümüne göre Ahiler ve Ahilik, I. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu, Kırşehir, Türkiye.
• Öztürk, N. (2015). Ahilik teşkilatı ve günümüz ekonomisi, çalışma hayatı ve iş ahlakı açısından değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 1-12.
• Yerasimos, M. (2019). Evliyâ Çelebi Seyahatnamesinde yemek kültürü yorumlar ve sistematik dizin, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.