Comments and Evaluations Made on Balkan Wars and Balkans in Session Minutes of the Assembly (1920-1938)

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 1, 78 - 87, 31.12.2014

Yaşar Özüçetin , Eda Kup

Öz

“Eastern Question”, aims of which began to vary and propaganda and tools of which got stronger as of XIX and XX centuries and which was said to be a movement with a humanistic approach and imperialist aspect of which was kept hidden, took its place within a plan and policy. Nationalization process, which began to appear parallel to the said plan and policy, affected Balkans during XIX. and XX. Centuries; and with Balkan Wars, this process got clear in the way of fighting against and separating into parts; and after World War I, a new period and structure was formed. Policies applied by the Western states also went on in the war of existence that was need to be fight, constituting a phase of the foundation of the New Turkish State. As a result of the unjust occupations and resistance and legitimization efforts made against them leaded by Mustafa Kemal Pasha, on 23 April 1920, Friday, the highest decisive authority of the country was assembled which was Grand National Assembly, "being constituted for purposes of saving the uncertain authority of caliphate and sultanate from foreign forces and repulsing the aggressions.” Inclusion of all speeches and behaviors made during the assembly activities in the Minutes Gazettes is important as they give information about political conditions of the time; it was stated that “… Now the weather changed in the Balkans, and with an understanding that was brought with so many types of experiences and pains suffered through centuries, Balkan unity of interest and sense of brotherhood began to appear.” “In the past, one used to say that Balkans belonged to Balkans’ people. Now, thanks to our friends' same loyalty to the ideals they mention, it turned to, all Balkans belong to all Balkans’ people” and it was indicated that friendship, neutrality, conciliation and arbitration agreements made, turning into “sincere agreements convention”, made land borders in Balkans a protected area against any invasion. In the Assembly, present and future was determined by analyzing the past also; on this basis, Balkan Wars, which would be remembered in the next processes with the analyses made and perceptions loaded on them, were subject to certain comments and evaluations in context of Balkan Pact and the Balkan Wars.

Anahtar Kelimeler

Grand National Assembly of Turkey, Assembly Session Minutes, Balkan

Balkan Savaşları ve Balkanların Meclis Celse Zabıtlarında Tâbi Tutulduğu Mütalâa ve Değerlendirmeler (1920-1938)

Öz

XIX. ve XX. yüzyıl ile birlikte hedefleri çeşitlilik göstermeye başlayan, propaganda ve araçları güçlenen “Şark Meselesi”, hümanist bir zihniyetle hareket edildiği söylenilen, emperyalist yönünün gizli tutulduğu, bir plan ve politika içerisinde yerini almıştır. Adı geçen plan ve politikaya paralel, kendisini belli eden uluslaşma süreci, XIX. ve XX. yüzyıl boyunca Balkanları etkisi altında tutmuş, bu süreç Balkan savaşları ile birbirlerine karşıt olma ve parçalara ayrılma şeklinde billurlaşmış, I. Dünya Savaşı sonrası ise yeni bir dönem ve yapı ortaya çıkmıştır. Yeni Türk Devletinin kuruluşunun bir safhasını oluşturan, maruz kalınan varlık mücadelesinde de Batılı devletlerin tatbik ettikleri siyasî politikalar devamlılık göstermiştir. Başlatılan haksız işgaller ve bu işgaller karşısında Mustafa Kemal Paşa’nın ön ayak olduğu direnmenin ve meşrulaşma çabalarının bir neticesi olarak 23 Nisan 1920 Cuma günü, “Makamı muallâyi hilâfet ve saltanatı ve memaliki mahrusai şahaneyi yed-i ecanipden tahlis ve taarruzatı defi maksadına matuf olarak teşekkül eden…”, ülkenin belirleyici en üst organı Büyük Millet Meclisi toplanmıştır. Zabıt Ceridelerinin, Meclis faaliyetlerinin yürütülmesi sırasındaki bütün konuşma ve davranışları ihtiva etmesi, zamanın politik şartları hakkında bilgiler vermesi nedeniyle önemli olup; “…Artık Balkanlarda hava değişmiş ve asırlar ve asırlarca devam eden bin bir türlü tecrübelerin ve çekilen ızdırapların husule getirdiği bir anlayışla Balkan menfaat birliği ve kardeşlik duyguları belirmeğe başlamıştır”. “Eskiden Balkanlar Balkanlılarındır denilirdi. Bu düsturu artık bütün Balkanlar bütün Balkanlılarındır şekline koyan tekâmül dostlarımızın da bahsettiği ideallere ayni sadakatle merbut oluşundan ileri geldi” denilmiş, akdedilen dostluk, tarafsızlık, uzlaşma ve hakem muahedelerinin, daha sonra “samimî anlaşmalar misâkı” na dönüşerek, kara hudutlarının Balkanlarda her türlü tecavüzden korunan bir kefaleti ihtiva ettiği belirtilmiştir. Meclis’te, geçmiş de tahlil edilerek mevcut duruma ve istikbale yön verilmiş, bu temelde tahlili ve kendisine yüklenen algı ile sonraki süreçte hatırlanacak olan Balkan savaşları ve parafe edilen Balkan Paktı bağlamında belirli mütalâa ve değerlendirmelere tâbi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Büyük Millet Meclisi, Meclis Celse Zabıtları, Balkan Savaşları, Balkan Paktı

Kaynakça

• AKIN R., (2008). TBMM Devleti (1920-1923) Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ARMAOĞLU F., (1984). 20.Yüzyıl Siyasî Tarihi 1914-1980, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara. BCA, 490. 01. 24. 120. 2.
• BIYIKLIOĞLU T., (1960) “Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Hukukî Statüsü ve İhtilâlci Karakteri”, Belleten, C. XXIV, S. 96 (Ekim 1960’dan Ayrı Basım), TTK Basımevi, Ankara.
• ÇOKER F., (1994). Parlamento Tarihi Millî Mücadele ve TBMM I. Dönem (1919-1923), C. I,
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, Ankara. Düstur, 3.Tertip, Cilt 15. ERGİL D., (1981). Millî Mücadelenin Sosyal Tarihi, Turhan Kitabevi, Ankara.
• GÖNLÜBOL M.-C. SAR, (1982). Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1973), (Kollektif Eser),
• Cilt I, AÜSBF Yayını, 5. Bas., Ankara. 2 Sayılı Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun Birinci Maddesi; TBMM Kavanin Mecmuası, (1943).
• D. I, C. I, No: 2, TBMM Matbaası (Üçüncü Basılış), Ankara. İNÖNÜ İ., (1985). Hatıralar, (Haz. Sabahattin Selek), C. 1, İstanbul.
• KOCAOĞLU A. Mehmet, (1995). Uluslararası İlişkiler Işığında Orta Doğu; Parçalanmak
• İstenen Topraklar ve İstismar Edilen İnsanlar, Genel Kurmay Basımevi, Ankara. KODAMAN B., (1983). Şark Meselesi Işığı Altında II. Abdulhamid’in Doğu Anadolu Politikası, İstanbul.
• KÜÇÜK C., (2005) “Millî Mücadele”, DİA, C. 30, İstanbul.
• ÖZÜÇETİN Y., (2005) “Çanakkale Zaferinin 90. Yıldönümü”, Seminer, Türk Ocakları Kırşehir Şubesi, Kırşehir.
• SARINAY Y., (1994) Türk Milliyetçiliğinin Tarihî Gelişimi ve Türk Ocakları 1912-1931, stanbul.
• TBMM Zabıt Ceridesi, (1958). D. I, C. 11 (23 Haziran 1337 Tarihli Kırk Birinci İçtimadan 3 Ağustos 1337 Tarihli Altmışıncı İçtimaa Kadar), TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre II, Cilt 31, İçtima 50. TBMM Zabıt Ceridesi, D. IV, Cilt 4 İçtima 1, Celse 1, (29.06.1931).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre IV, Cilt 20, İçtima 3, 74. İnikat 6. III. 1934 Salı, Birinci Celse.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre IV, Cilt 25, İçtima 28. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre V, Cilt 26, , İçtima 3, 72. İnikad, 1.VI.1938, Birinci Celse.
• TEVETOĞLU F., (1991). Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, TTK Basımevi, Ankara.
• TURAN Ş., (1992). Türk Devrim Tarihi Ulusal Direnişten Türkiye Cumhuriyeti’ne, C. 2, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• ÜNAL T., (1958). Türk Siyasî Tarihi, Ankara.
• VELDEDEOĞLU H. V., (1990). İlk Meclis ve Milli Mücadele’de Anadolu, Çağdaş Yayınları, İstanbul.
• YALÇIN E. S., (2003). Türk İnkılâp Tarihi ve Atatürk İlkeleri, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• ERCAN Y., “Osmanlı İmparatorluğu’nun Dağılma Dönemi ve Yıkılışın Nedenleri”, Silahlı Kuvvetler Dergisi, Sayı 307, (39-40).