Yaşlı Kullanıcı Odaklı Mekân Tasarımı: Bir Farkındalık Atölyesi

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 245 - 260, 24.12.2017

Erkan Aydıntan , Muteber Erbay , Filiz Tavşan , Dilara Onur Aylin Aras , Burcu Efe Ziyrek Pınar Küçük

Öz

Çağdaş toplumlarda yaşlı bireyler için
kullanıcı odaklı mekânların tasarımının ivedilikle ele alınması gerekmektedir.
Bu bakış açısı ile Karadeniz Teknik Üniversitesi İç Mimarlık Bölümü’nde bir
atölye çalışması yapılmış ve öğrencilerden yaşlı bireyler için günlük
ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri bir mekân tasarlamaları istenmiştir. Yapılan
çalışma ile bu özel kullanıcı gurubu için mekân tasarımı yapılırken dikkat
edilmesi gereken bir takım faktörler olduğu konusunda bir farkındalık
yaratılması amaçlanmıştır. Çalışmanın ilk aşamasında öğrencilerden öncelikle yaşlı
kullanıcılar hakkında bilgi edinebilmeleri için çeşitli ön araştırmalar yapmaları
istenmiş, daha sonra yaşlı kullanıcılar hakkında çeşitli tasarımlar ve sunumlar
yaptırılmış, son olarak ise evrensel tasarım konusunda uygulamalı bilgiler
verilmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında ana çalışmaya geçilmiş, tanıdıkları
yaşlı bir birey için mekân tasarlamaları istenmiştir. Bu aşamada yüz yüze
görüşme tekniğini kullanarak, yürütücüler tarafından hazırlanan anket ile
tasarımı yapılacak mekânın kullanıcısı olarak düşündükleri yaşlı bireyin
ihtiyaçları ve istekleri konusunda daha detaylı bilgi sahibi olmaları
istenmiştir.  Atölye çalışmasında yaşanan süreç ve ortaya çıkan
ürünler irdelendiğinde istenilen amaca ulaşıldığı görülmüştür. Çalışmanın
sonuçlar kısmında ise, yaşlı kullanıcılar için tasarlanacak mekânların bireyin
fizyolojik ve psikolojik ihtiyaçlarının karşılanabilmesi açısından ne tür özelliklere
sahip olması gerektiği konusunda edinilen izlenimlere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı kullanıcılar, İç mekân tasarımı, Farkındalık

Kaynakça

• Bahar, A. (2005). Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Anksiyete ve Depresyon Düzeylerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Boldy, D., Carol, E. A. & Burton, E. (2011). Older People’s Decisions Regarding Aging in Place A Western Australian Case Study. Australasian Journal on Aging, 30(3), 136-142.
• Boylu, A. A. (2013). Yaşlılıkta Yaşam Kalitesi ve Konut İlişkisi. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 24(1), 145-156.
• Cella, D. F. (1994). Quality of Life: The Concepts and Definition. Journal of Pain and Semptom Management, 9(3), 186-192.
• Dünya Engelliler Vakfı, [DEV], (2015). Engelsiz Şehir Tasarım Raporu. 20 Şubat 2017 tarihinde http://www.devturkiye.org/Projeler/Engelsiz-Sehir-Planlamasi/ adresinden erişilmiştir.
• Fozard, J. L., Rietsema, J., Bouma, H. & Graafmans, J. A. M. (2000). Gerontechnology: Creating enabling environments for the challenges and opportunities of aging. Educational Gerontology, 26(4), 331-344.
• Gönen, E. & Özmete, E. (2005). Yaşlılar İçin Evin Anlamı. III. Ulusal Yaşlılık Kongresi Bildiriler Kitabı, İzmir: Dokuz Eylül Ünviversitesi İİB Fakültesi Yayınları.
• Hornquist, J. O. (1990). Quality of Life: Concept and Assessments. Scand Journal Public Health, 18(1), 69-79.
• Kalınkara, V. (2010). Yaşlı Bireyler İçin Yaşam Çevresinin Ergonomik Tasarımı. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1,54-64.
• Kalınkara, V., Tezel, H. & Zorlu T. (2016). Yaşlılık Disiplinlerarası Yaklaşım, Sorunlar, Çözümler 2. V. Kalınkara (Ed), Gero(n)teknoloji: Yaşlı ve Teknoloji, (ss. 509-540) içinde. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kirvesoja, H. (2001). Experimental Ergonomic Evaluation with User Trials: EEE Product Development Procedures. Oulu: Oulu University Press.
• Konak, A. & Çiğdem, Y. (2005). Yaşlılık Olgusu: Sivas Huzurevi Örneği. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 23-63.
• Lansley, P., Flanagan, S., Goodacre, K., Turner-Smith, A. & Cowan, D. (2005). Assessing The Adaptability of The Existing Homes of Older People. Building and Environment, 40(7), 949-963.
• Levy, D. & Malcolm, C. (2015). Life-Span Design of Residential Environments for an Aging Population: Design and Problems of Aging. Retrieved 8 February 2017, from http://www.homemods.org/resources/life-span/index.shtml.
• Lino, Y., Igarashi, Y. & Yamagishi, A. (2005). Study on The Improvement of Environmental Humidity in Houses for The Elderly: Part 1-Actual Conditions of Daily Behavior and Thermal Environment. Elsevier Ergonomics Book Series, 3, 231-237.
• Mc Daniel, R.W. & Bach, C.A. (1994). Quality of Life: A Concept Analysis. Rehab Nurs Res, 3(l), 18-22.
• Moles, A., A. (1979). Methodologic Notes and Criteria for Intergration of Quality of Life Indicators. Strasburgo: Pubblicazioni CEE.
• Oktik, N. (2004). Huzurevinde Yaşam ve Yaşam Kalitesi: Muğla Örneği. Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
• Olguntürk, N. (2007). Evrensel Tasarım: Tüm Yaşlar, Farklı Yetenekler ve Çeşitli İnsanlık Durumları İçin Tasarı. TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülteni, 46, 10-17.
• Oswald, F., Wahl, H.W., Mollenkolf, H. & Schilling, O. (2000). Ageing in Place in Rural Areas: Similarities and Differences of Two Settings in East and West Germany. Conference ‘‘Housing in The 21st Century: Fragmentation and Reorientation, 26-30 June, Gavle.
• Pinto, M. R., De Medici, S., Van Sant, C., Bianchi, A., Zlotnicki,A., & Napoli, C. (2000). Ergonomics, Gerontechnology, and Design Fort He Home-Environments. Applied Ergonomics, 31,317-322.
• Rioux, L., (2005). The Well-Being of Aging People Living in Their Own Homes. Journal of Environmental Psychology, 25 (2), 231-243.
• Sivam, A., & Karuppannan, S. (2008). Factors Influencing Old Age Persons Residential Satisfaction: A Case Study of South Australia. Retrieved 12 February 2017, from http:// www.tasa.org.au/uploads/2011/01/Sivan.pdf
• Sönmez, Türel, H., Malkoç, Yiğit, E. & Altuğ, İ. (2005, ). Kamusal Dış Mekan Tasarımında Kullanıcı Gereksinmelerinin Yaşlılar Yönüyle Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma. III. Ulusal Yaşlılık Kongresi, 16-19 Kasım 2005, İzmir, 224-239.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı [DPT], (2007). Türkiye'de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı, Ankara: Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü.
• The Center for Universal Design [CUD], (1997). The Principles of Universal Design. 18 Şubat 2017 tarihinde http://www.ncsu.edu/ncsu/design/cud/about_ud/udprinciplestext.htm adresinden erişilmiştir.
• Zorlu, T. (2015). Tasarımında Kullanıcı Faktörü ve Ergonomi: Yaşlılar İçin Konut. E. Aydıntan ve diğerleri (Ed.), 1. Ulusal İç Mimari Tasarım Sempozyumu (s. 109-121) içinde. Trabzon, Türkiye.