Eğitim ve Okul Yöneticilerinin Cam Tavan Sendromuna İlişkin Görüşleri

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 618 - 636, 21.07.2020

Gülseda Kirişci , Niyazi Can

https://doi.org/10.31592/aeusbed.736762

Cited By: 4

Öz

Türkiye'de tüm sektörlerde olduğu gibi eğitimde de üst düzey yönetim pozisyonlarında kadın sayısının azlığı dikkat çekmektedir. Bu durum, kadını kariyerinde belli bir noktaya ulaştıktan sonra üst düzey yönetici olmaktan alıkoyan engellerden kaynaklanmaktadır. Bu araştırmanın amacı, eğitim yöneticilerinin kadınların kariyerlerinde ilerlemelerine engel olan keyfi ve görünmez engelleri ifade eden cam tavan sendromuna ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır. Bu çalışma nitel araştırma desenlerinden olgubilim desenine göre desenlenmiş ve betimsel olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2017–2018 öğretim döneminde, Kahramanmaraş İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve merkez İlçe Milli Eğitim Müdürlüklerinde görev yapan 13 erkek yönetici ile merkez ve merkez ilçelere bağlı resmi okullarda görev yapan 12 kadın okul müdürü olmak üzere 25 eğitim yöneticisi oluşturmaktadır. Katılımcılar belirlenirken amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örneklemesi kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilmiş, eğitim yöneticilerinin cam tavan sendromuna ilişkin görüş ve önerilerini ortaya çıkarmaya yönelik 9 soru içeren yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi kullanılmış, oluşan kod ve temalara göre yorumlamalar yapılmıştır. Elde edilen verilerin analizi sonucunda; kadın yöneticilerin yönetici olma süreçlerinde ve yöneticilik kariyerlerinde cam tavan engellerle karşılaştıkları tespit edilmiştir. Bu sonuç konu hakkında yurtiçinde ve yurtdışında yapılmış çalışmaların sonuçları ile örtüşmektedir. Kadınların cam tavan engelleri en çok bireysel olarak yaşadıkları, kendilerine atfedilmiş olan geleneksel rollerini aksatmaktan korktukları için kendilerini engelledikleri sonucuna ulaşılmıştır. Örgütsel engeller olarak da uzun ve yorucu mesai saatleri engeli ifade edilmiştir. Yönetimin cinsiyeti yoktur görüşü en çok paylaşılan maddeyi oluşturmuştur. Kadın ve erkek çalışanlar arasında fırsat eşitliği olduğu ancak kadınların yönetici olmayı kendilerinin istemedikleri belirlenmiştir. Bu araştırmada kadınların isterlerse tüm engellere rağmen hedeflerine ulaşabilecekleri sonucuna ulaşılmış olmakla birlikte; rol çatışması yaşayarak ve yetersizlik hissederek yönetici olmaktan vazgeçtikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

cam tavan sendromu, kadın yönetici, kariyer engelleri

Kaynakça

• Akbaş, G. ve Korkmaz, L. (2017). Kadın yöneticiler: görünmez engellerin gölgesinde yükselme çabası. İş ve İnsan Dergisi, 4(2), 73-86.
• Aksu, A., Çek, Ş. ve Şenol, B. (2013). Kadınların müdür olmalarının önündeki cam tavan ve cam tavanı aşma stratejilerine ilişkin ilköğretim okulu müdürlerinin görüşleri. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (25), 133-160.
• Atay, K. (2001). İlköğretim okul müdürlerinin genel tutum ve davranışları. Eğitim Yönetimi Dergisi, (28), 471-482.
• Ayaz, E. (2018). Psikolojik sözleşme ihlalinin cam tavan sendromuna etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Aytaç, S. (2002). Çağdaş sanayi merkezlerinde kadın işgücünün konumu: Bursa örneği. Ankara: Yorum Matbaacılık.
• Balcı, A. (2010). Açıklamalı eğitim yönetimi terimleri sözlüğü. Ankara: Pegem Akademi.
• Bingöl, O. (2014). Toplumsal cinsiyet olgusu ve Türkiye’de kadınlık. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(I), 108-114.
• Bodur, E. (2017). İlköğretimde görev yapan kadın öğretmenlerin karşılaştıkları cam tavan engeller ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Boydak Özan, M. (2009). Okul yöneticiliğinde cam tavan sendromunun yaşanmadığı bir ada örneği: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, (29), 15-33.
• Brown, M. (2010). Examining leadership and the laminated glass ceiling: gender and leadership traits. PhD Thesis, Northcentral University, Arizona.
• Büyükyaprak, F. (2015). Çalışan kadın personelin kariyer gelişimi engellerinden cam tavan sendromu: Milli Eğitim Bakanlığı merkez teşkilatı örneği. Yüksek Lisans Tezi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Can, N. (2004). The role of gender in educational administration: a study of turkish secondary schools principals. International Journal of Educational Reform, 13(3), 267-279.
• Can, N. (2008). Okul yöneticilerinin yönetimde cinsiyet faktörüne ilişkin görüşleri. Eğitim ve Bilim, 33(147), 35-41.
• Çetin, M. ve Atan, E. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan kadın okul yöneticilerinin cam tavana ilişkin algılarının incelenmesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (35), 123-136.
• Çetin, A. (2011). Kadın yöneticilerin cam tavan algısının cam tavanı aşma stratejilerine etkisi: Bursa ili tekstil sektöründe bir alan araştırması. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Doğan, İ. (2014). Kadın çalışanlarda cam tavan sendromuna ilişkin bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Duman, N. (2017). Gençlik ve Spor Bakanlığı Spor Genel Müdürlüğü’nde görev yapan kadın personelin maruz kaldığı cam tavan sendromunun incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Düz, H. (2015). Kadın maarif müfettişlerinin cam tavan sendromuna ilişkin görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Eroğlu Toraman, B. (2011). Eğitim örgütlerinde kadınların yönetsel konuma yükselmelerinde cam tavan etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Erot, B. (2016). Antalya devlet okullarında görev yapan kadın yöneticilerin cam tavan sendromu hakkında görüşlerine ilişkin nitel bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Gazioğlu, A. (2017). Çalışan kadınların cam tavan sendromu ve iş tatmin düzeyleri arasındaki ilişkinin algılanmasına yönelik bir araştırma: Kocaeli Sosyal Güvenlik Kurumu Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Gutierrez, E. (2016). Female principals in education: breaking the glass ceiling in Spain. Paidéia, 26(65), 343-350.
• Güleç, M. (2015). Kadın çalışanlarda cam tavan sendromunun örgütsel vatandaşlığa etkileri Kuşadası 4 ve 5 yıldızlı otel işletmelerinde bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Gülbay, M. (2012). Kadın yöneticilerin kariyer sorunları: cam tavan sendromu üzerine uygulamalı bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hoşgör, H., Hoşgör, D. ve Memiş, K. (2016). Sosyo-demografik özellikler ile cam tavan sendromu arasındaki ilişki ve farklılıkların incelenmesi: sağlık çalışanları örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(35), 345-362.
• Kaloğlu, N. (2017). Banka çalışanlarının cam tavan sendromuna ilişkin tutumlarını belirlemeye yönelik bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Kara, B. (2015). Kadınların üst düzey yönetici olmalarını engelleyen cam tavan sendromuna ilişkin eğitim yöneticilerinin görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Korkmaz, H. (2016). Glass ceılıng syndrome and women ın top management: case of Botswana. Proceedings of The IRES 26. International Conference, Paris.
• Kurt, S. (2017). Bankacılık sektöründe kadın çalışanların kariyer sorunları ve cam tavan sendromu. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Negiz, N. Ve Yemen, A. (2011). Kamu örgütlerinde kadın yöneticiler: yönetici ve çalışan açısından yönetimde kadın sorunsalı, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (24), 196-214.
• Öçalır, M. (2017). Kurumsal iletişim açısından 'cam tavan sendromu': orta ve üst düzey kadın yöneticilerin, cam tavan sendromu hakkındaki görüşlerinin yönetim ve iç iletişim açısından değerlendirilmesine yönelik İstanbul özelinde nitel bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, A. (2011). Kadın öğretim elemanlarının cam tavan sendromu üzerine bir araştırma: Ankara Üniversitesi örneği. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pamuk, M. (2017). Kadın çalışanların kariyer engelleri ve cam tavan sendromu üzerine bir araştırma (Ankara örneği). Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Petre, R. (2012). Looking through the glass ceiling women and power: leadership in norwegian firms. Master Thesis, BI Norwegian Business School MSc Financial Economics, Norway.
• Sezen, B. (2008). Örgütlerde kadın çalışanların karşılaştıkları cam tavan engeli: orta ve büyük ölçekli otel işletmelerinde bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Şerifoğlu, G. (2017). Çalışma hayatında kadın yöneticilerin karşılaştığı sorunlara gelişim temelli bir bakış: “cam tavan sendromu” algısını aşmaya yönelik bir müdahale örneği. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şiyve, O. (2004). Kadın-erkek liderlik tarzları ve cam tavan. (15.02.2018) tarihinde http://www.elegans.com.tr/arsiv/66/haber018.html adresinden erişilmiştir.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (24), 543-559.
• Üçyıldız, U. (2017). Kadın çalışanların cam tavan sendromu algılamaları: ege bölgesinde faaliyet gösteren seyahat acentalarında bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Ünal, A. (2015). Cam tavan etkisinin aşılmasında dönüşümcü liderliğin rolü: bilişim sektöründe çalışan kadın liderler üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
• Yıldırım, A. Ve Şimsek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.