İlkokul Öğrencilerinin Adalet Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 426 - 441, 30.07.2022

Nur Leman Balbağ , Cüneyit Akar , Adem Karataş

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1096415

Cited By: 2

Öz

İlkokul üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerinin adalet eğilimi düzeylerini ortaya çıkarmak ve adalet eğilimi düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelemek amacıyla gerçekleştirilen bu araştırma ilişkisel desen türünde betimsel bir alan araştırmasıdır. Araştırmanın çalışma grubunu devlet okulunda öğrenim gören 366 üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencileri oluşturmuştur. Çalışma grubu okulun bulunduğu sosyoekonomik düzey kriterine göre belirlenmiş tabakalama yöntemiyle seçilmiştir. Araştırmanın verileri Araştırmanın verileri kişisel bilgi formu ve Adalet Eğilimleri Ölçeği ile toplanmıştır. Adalet eğilimler ölçeği (2011) yılında Sarmusak tarafından geliştirilmiş, 9 madde ve tek boyuttan oluşmaktadır. Toplanan veriler üzerinden betimsel istatistikler yapılmıştır. Yapılan analizler doğrultusunda öğrencilerin adalet eğilimlerinin yüksek olduğu ve kızların puanları erkeklere göre anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Ayrıca öğrencilerin adalet eğilimi ölçeğinden aldıkları puanlarla en yüksek ilişkininin öğrencilerin telefon-tabletle oyun oynama süreleri olduğu görülmektedir. Öğrencilerin günlük telefon ve tabletle oyun oynama süreleri arttıkça adalet eğilimi puanları düşmektedir. Adalet eğilimleri ile anne (r=.15) ve baba eğitim durumu (r=.14) ile öğrencilerin kitap okuma sayıları arasında düşük düzeyli de olsa pozitif bir ilişki olduğu göze çarpmaktadır. Aylık gelir durumu ile telefon tabletle oyun oynama süresi arasında da pozitif bir ilişki olduğu görülmektedir (r=.17). Bir diğer anlamlı bulgu ise telefon ve tabletle oyun oynama süresi ile televizyon izleme süresi olmuştur. İki değişken arasında pozitif bir ilişki olduğu görülmektedir (r=.34). Telefon tabletle oyun oynayanlar aynı zamanda daha çok televizyon izlemektedirler. Bu sonuçlar doğrultusunda ailelere teknolojik araçlarla uzun süre vakit geçirmeleri durumunda öğrencilerin olumsuz etkilendiğine yönelik bilgilendirmeler yapılabilir. Öğrencilerin teknolojik aletlere daha az zaman geçirmesi için farklı ders dışı evde ve okulda yapılabilecek etkinlikler sunulabilir. Ayrıca bu konuyla ilgili daha derinlemesine nitel yöntemlerle araştırmalar gerçekleştirilebilir.

Anahtar Kelimeler

adalet, değer eğitimi, ilkokul

Kaynakça

• Acuner, H. Y. (2004). 14-18 yaş arası gençlerde ahlaki yargı gelişimi ve ahlak eğitimi. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Akar, C., ve Kara, M. (2016). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin bazı değişkenlere göre değerlendirilmesi. International Turkish Literature Culture Education Journal, 5(3), 1339-1355.
• Akar, C., and Kara, M. (2020). Critical thinking attitude and some other variables in predicting students’ democratic attitudes. International Journal of Contemporary Educational Research, 7(2), 226-245.
• Alkal, A., ve Kök, M . (2018). Ahlaki olgunluğun yordanmasında kişilik özelliklerin ve bazı değişkenlerin etkisinin incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22 (2), 509-529.
• Aydoğan, B. (2020). Anasınıfı ve ilkokul öğrencilerinin kararlarının Piaget’in Ahlak Gelişim Kuramına göre incelenmesi (Sakarya ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Bakioğlu, F. (2013). Kültürlerarası tolerans ile ahlaki olgunluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Osman Paşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Başaran, M., ve Akar, C. (2016). Değerler eğitiminde millet mistikleri - Mehmet Akif Ersoy ve Nurettin Topçu’da ideal insan: Bir içerik analizi. Diyalektolog, 12, 25-45.
• Bozduğan Ç. B. Y. (2019). Erken dönem uyumsuz şemalar ile Kohlberg ahlaki gelişim kuramı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Coşkun, Y., ve Yıldırım, A. (2009). Üniversite öğrencilerinin değer düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 311-328.
• Çakmak, M. M. (2016). Ortaokul öğrencilerinin adalet, dürüstlük, saygı, sorumluluk ve barış değerleri hakkındaki algıları (Diyarbakır ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Çalışkan, H., Güney, S., ve Doğan, S. (2019). İlkokul ve ortaokul öğrencilerinin adalet ve saygı değerlerinin incelenmesi. ERPA International Congresses on Education 2019. In Book of Proceedings (p. 416-423).
• Çapan, A. S. (2005). 3–11 yaş çocuklarının ahlak gelişimlerinin Piaget’nin ahlaki gelişim kuramına göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çeçen, A. (2020). Adalet kavramı. (5. Baskı). Astana Yayınları. Ankara.
• Çekin, A. (2013). Öğretmen adaylarının ahlaki olgunluk düzeyleri. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(3), 1035-1048.
• Çengelci Köse, T., Gürdoğan Bayır, Ö., Köse, M., ve Yıldırım Polat, A. (2019). Öğretmen adaylarının bakış açısıyla adalet değeri. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi. 9(1), 67-93.
• Çırak, G. K. (2006). Üniversite öğrencilerinin ahlaki yargı yetenekleri ve ahlaki yargı yetenekleri ile kendini gerçekleştirme düzeylerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Çiftçi, N. (2001). Almanya ve Türkiye’deki öğrencilerin ahlaki yargı yeteneklerinin karşılaştırılması. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Çileli, M. (1981). 14-18 yaşları arasındaki öğrencilerde ahlakî yargının zihinsel gelişim psikolojisi yaklaşımı ile değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çitemel, N. (2010). Lisansüstü öğrencilerinin ahlaki yargı yetenekleri ile psikolojik belirtileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Cropanzano, R., Goldman, B., and Folger, R. (2003). Deontic justice: The role of moral principles in workplace fairness. Journal of organizational behavior, 1019-1024.
• Dinç, E., ve Üztemur, S. S. (2016). Ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin demokratik değer algılarının karikatürler aracılığıyla incelenmesi. Elementary Education Online, 15(3).
• Ertürk, R. (2014). Öğretmenlerin İş Motivasyonları İle Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki (Bolu İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Gülener, S. (2013). Türkiye’de hukuk ve adalet bilincinin geliştirilmesine yönelik önemli bir adım: hukuk ve adalet dersi. Güncel Hukuk.
• Gültekin, F. (2008). Psikoloji, rehberlik ve psikolojik danışma, sosyal hizmet öğrencilerinde üniversite eğitiminin ahlaki yargı yeteneğine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gümüş, E. (2015). Kohlberg’in ahlaki gelişim kuramına göre ortaokul öğrencilerinin ahlaki gelişim düzeyi ile cinsiyet rollerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Gündoğan, A. (2021). Okulöncesi ve sınıf öğretmeni adaylarının demokratik değer algıları ile toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(4), 774-787. doi: 10.16986/HUJE.2020059308
• Hatunoğlu, A.G. (2003). Farklı ahlaki gelişim düzeylerinde bulunan üniversite öğrencilerinin kendilerinin ve toplumun ahlak düzeylerini değerlendirmeleri ve psikolojik belirti düzeylerinin karşılaştırılması. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• İkizoğlu, M. (1993). Demokratik ve otoriter ana baba tutumlarının lise son sınıf öğrencilerinin benlik saygısı üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İnel, Y., Urhan, E., ve Ünal, A.İ. (2018). Ortaokul öğrencilerinin adalet kavramına ilişkin metaforik algıları. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 8(2), 379-402.
• Kabaday, A., ve Aladağ, K. S. (2010). Farklı ilköğretim kurumlarına devam eden öğrencilerin ahlaki gelişimlerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 878-898.
• Karagöz, Y. (2002). Liberal Öğretide Adalet, Hak ve Özgürlük. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 267-295.
• Kaya, M., ve Aydın, C.(2011). Üniversite öğrencilerinin dini inanç ile ahlaki olgunluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30, 15-42.
• Kılıç, M ve Kösterelioğlu İ. (2019). Mevlana’nın Sözleri ve Sözleriyle Desteklenen Hikayelerin Değerler Eğitimine Katkısı. ERPA International Congresses on Education 2019. In Book of Proceedings (p. 177-183).
• Koca, G. (1987). İlkokul birinci sınıfa devam eden yedi yaşındaki çocukların ahlaki yargılarını etkileyen bazı faktörler. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Mangır, M. ve Haktanır, G. (1990). A.Ü. Ziraat Fakültesi’nde çalışan annelerin çocuk yetiştirme tutumları üzerinde bir araştırma, bilimsel araştırmalar ve incelemeler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], (2021). Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2019-2020 Yılı. http://sgb.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=396 adresinden 25.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018a). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Ankara.
• MEB. (2018b). İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4. Sınıf). Ankara.
• Özgüleç, F. (2001). 7–11 yaşlarındaki çocukların ahlaki yargılarının gelişimi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özkaynak, B. (1982). Teğmen Kalmaz İlköğretim Okuluna devam eden 6-11 yaş grubu çocukların ahlaki yargılarının gelişimi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sarmusak, D. (2011). İlköğretim öğrencilerinin empatik eğilimleri ve algıladıkları öğretmen tutumlarının öğrencilerin ahlakî değer yargılarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Serinkan, C., ve Erdiş, Y. Ü. (2014). Dönüşümcü liderlik bağlamında örgütsel vatandaşlık ve örgütsel adalet. Ankara: Nobel Yayınları.
• Seydooğulları Ü. S., Çiftçi Arıdağ, N., ve Koç, M. (2014). Lise öğrencilerinde ahlaki yargı yeteneğinin anne baba tutumları açısından incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 47(2), 21-40.
• Sili, A. (2012). Lise öğrencilerinin saldırganlık eğilimleri üzerine sosyolojik bir değerlendirme: Erzurum Örneği. EKEV Akademi Dergisi, 16(51), 261-271.
• Söylemez, B., ve Oruç, C. (2018).Üniversite öğrencilerinin ahlaki yargı düzeylerinin demografik değişkenlere göre incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 13(19).
• Şafak, Z. (2008). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenler ve yöneticilerin bilişsel ahlaki yeteneklerinin çok boyutlu olarak incelenmesi (İstanbul Anadolu Yakası Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Şahin, R., ve Bakioğlu, F. (2014). Kültürlerarası tolerans ile ahlaki olgunluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of International Social Research, 7(29).
• Şengün, M. (2008). Lise öğrencilerinin ahlaki olgunluk düzeylerinin bazı kişisel değişkenler açısından incelenmesi. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Şenturan, Ş. (2014). Örnek olaylarla örgütsel davranış. Beta Yayınevi.
• TDK (2021). Güncel Türkçe Sözlük https://sozluk.gov.tr/ adresinden 25.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Teloğlu, Ş. K. Ç. (2016). Erken çocuklukta üstün yetenekli ve normal gelişim gösteren çocukların ahlaki akıl yürütmelerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Titrek, O. (2009). Okul türüne göre okullardaki örgütsel adalet düzeyi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 551-573.
• Ünlütepe, M. (2016). Temel ve ortaöğretim kurumlarında hukuk eğitimi üzerine. Legal Hukuk Dergisi, 14(161), 2393-2407.
• Yaşartürk, İ. (2019). İlkokul öğrencilerinin adalet, dürüst olma, sorumluluk ve yardımseverlik değerlerine yönelik yargılarının Kohlberg'in ahlak gelişim kuramına göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Yeşil, R. ve Aydın, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 65-84.
• Zorlu, G., Öneren, M., ve Çiftçi, G. E. (2019). Çalışanların kitap okuma alışkanlıkları ile duygusal zekâ arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma. 4th International EMI Entrepreneurship & Social Sciences Congress, İstanbul.