Mevlâna Celaleddin Rûmî, Kamusal Alan ve Koruyucu Sosyal Hizmetleri

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 199 - 219, 05.04.2022

Hür Mahmut Yücer

https://doi.org/10.33722/afes.1092665

Öz

Roma’da, kamu ile özel alan arasında keskin bir ayrım vardı. Bu katı ayrım Batıda 18. Yüzyıldan itibaren yıkılmış, kamusal alan, “toplumun ortak yararını belirleyen ve gerçekleştiren düşünce, ifade ve eylemlerin üretildiği, gerçekletirildiği toplumsal etkinlik sahasına” dönüşmüştür. Artık halkın karşılaştığı her alan ve mekân kamusal alana evrilmiştir. Halbuki Ortaçağ İslam dünyasında medreseler, hanlar, hamamlar ve tekkeler dahil çarşı pazarda toplumun her türlü konuları konuşulmaktaydı ve zaten buralar sivilleşmişti. Hele Mevlâna Celaledin Rumî, çok dinli ve çok dilli Anadolu Selçuklu Başkenti Konya’da “sosyal yönüyle ortak bir dünyanın arabulucusu” olarak sivil toplumun alanını oldukça genişletmişti.
Bir din adamı ve mutasavvıf olarak bilinen Mevlâna Celaledin Rumî, dinin en geniş anlamda tarifi olan “yaratana tazim/ibadet, yaratılana hizmet” şeklindeki iki alanı hayatın mihverine koymuştu. Yaşamı boyunca bu iki alandan hangisini öncelediğini ayırt etmek mümkün değildir. Tasavvufi izah yöntemiyle iki alana yönelik hizmetlerin tek bir amaç olduğunu söyleyebiliriz. O’nun “yaratılanlara hizmet” kategorisindeki söz ve eylemleri arasında, modern bir bilim olarak sosyal hizmetin mevzuu olan yaşlılar, kadınlar, hastalar, göçmenler gibi dezavantajlılara ait çok sayıda hizmet örneği bulunmaktadır. Fakat daha genelde “topluluk içerisinde yaşamayı” akıl ve mal sahibi olmaktan bile önde tutarak “zühd ve ruhbanlığı geri plana atması” birinci dikkat çeken husustur. İkincisi bu toplumsallık içerisinde siyasiler, yöneticiler, esnaf ve sanatkârlar gibi toplumun her katmanını kendine muhatap kabul etmesi, “kamusal alanın sınırlarını halk adına” genişletmesi ve en son dezavantajlı olsun olmasın her tür müracaatçıyı öğreticilik, savunuculuk, koruyuculuk, güçlendiricilik gibi modern sosyal hizmet yaklaşımlarıyla desteklemesi dikkat çekmektedir. Bu çalışmada Rumî’nin sadece dezavantajlılara değil bütün müracaatçılara yönelik soru ve sorunlara yaklaşımları ele alınacak, koruyucu sosyal hizmet perspektifinden değerlendirilecektir. Çalışmada amaç sosyal hizmet tarihinin bir parçasının gün yüzüne çıkarılması değildir. Belki risk altındaki kişi, grup ve toplumlarda sivil gayretlerin kamusal alanda üstlenebileceği destekleyicilik, koruyuculuk ve güçlendirme yaklaşımlarının derinlik ve etkisine dikkat çekebilmektir.

Anahtar Kelimeler

Mevlâna, Koruyucu/Önleyici Sosyal Hizmet, Sivil Toplum, Dezavantajlılar.

Mevlana Celaleddin Rumi, Social (Public) Area and Preventive Social Work

Öz

There was a strict distinction between public and private area in Rome. There were inequality and hierarchical relations in the private area where family and kinship relations were valid. Since the 18th century, this strict distinction has been destroyed in the West and the public area has turned into “a social activity area where thoughts, discourses and actions are produced in order to determine and realize the common benefit of the society”. From now on, every area and space encountered by the public has evolved into a public area. However, in the medieval Islamic world all kinds of social issues were discussed in the bazaar including madrasahs, inns, baths and lodges, and these places were already civilized. Especially, Mevlana Celaledin Rumi had greatly expanded the field of civil society as "the mediator of a common social world" in the multi-religious and multilingual Anatolian Seljuk capital, Konya.
Known as a religious and a mystic man, Mevlana Celaledin Rumi had put two areas at the axis of life, which are the broadest definition of the religion as "respect/worship to the creator, service to the created". Throughout his life, it is not possible to distinguish which one of two areas he prioritized. With the Sufi explanation method, we can say that the services for two fields are for one purpose. Among his words and actions in the category of "service to creatures", there are many examples of service to the disadvantaged such as the elderly, women, patients, immigrants, which is the subject of social service as a modern science. But more generally, by giving importance to "living in the community" more than even having intelligence and property; His "putting asceticism and priesthood into the background" is the first thing drawing attention. Secondly, his accepting every layer of the society such as politicians, administrators, tradesmen and craftsmen class as its addressee, his expanding the boundaries of the "public area on behalf of the people" and finally his supporting all kinds of applicants whether they are disadvantaged or not with modern social service approaches such as teaching, advocacy, protection and empowerment are noteworthy within this sociality. In this study, Rumi's approaches to the questions and problems not only for the disadvantaged but also for all applicants will be discussed and evaluated from the perspective of the preventive social service. The aim of the study is not to unearth a part of the social service history. Maybe it is to draw attention to the depth and impact of the support, protection and empowerment approaches be undertaken in the public area by the civic efforts in people, groups and communities under risk.

Anahtar Kelimeler

Samarkand, Central Asia, Silk Road, Culture, Art.

Kaynakça

• Arifi Ahmed Eflaki (762/1360), Âriflerin menkıbeleri; çev. Tahsin Yazıcı, İstanbul Remzi Kitabevi, 1987. 2. c.
• Apak, H. (2018), Sosyal hizmet ve maneviyat. İstanbul: Bir Yayıncılık
• Apak, Hıdır (2020), “Sosyal Hizmet Disiplini ve Maneviyat”, Maniveyata Duyarlı Sosyal Hizmet, (Ed: H, Apak-C. Acar) Grafiker Yay. Ankara, s. 23.
• Beck, Ulrich (2015), Risk Toplumu ve Birbaşka Modernliğe Doğru, (Çev. B. Doğan), İthaki Yay.
• Bulut, Işıl (2011), “Koruyucu Psikiyatri ve Sosyal Hizmet”, Türkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics, 4 (4), 101.
• Deniz Işıker Bedir (2020), “Yaşlılık ve Maneviyata Duyarlı Sosyal Hizmet”, Maneviyata Duyarlı Sosyal Hizmet içinde (Ed: H. Apak-M. C. Acar), Grafiker Yay. ss. 174-175.
• Feridun B. Ahmed, Sipehsalar, (Tahsin Yazıcı), İstanbul 1977.
• Günay, Ünver (2011), Din Sosyolojisi, İnsan Yay, İstanbul, 128-129.
• Gölpınarlı, Abdülbâki, Mesnevî ve Şerhi, I-VI, MEGSB Yay., İstanbul 1985.
• Gündoğdu, Cengiz “Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde “Mânâ Dili”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2005, cilt: VI, sayı: 14 [Mevlânâ Özel Sayısı], ss. 221-232.
• Mevlânâ, Mevlânâ’nın Rubaileri, çev. M. N. Gençosman, MEGSB Yay., İstanbul 1988.
• Karaırmak, Ö. (2006), “Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler”, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 26, 129-139.
• Karakaş, Ahmet Canan (2019), Gerçeklı̇k Terapı̇sı̇ Yönelı̇mlı̇ Dı̇nı̇ Başa Çıkma Psı̇koeğı̇tı̇m Programı Affetme Esneklı̇ğı̇, Empatı̇ ve Stresle Başa Çıkma Üzerı̇ne Etkı̇lerı̇, İlahiyat Ankara.
• Karataş, Zeki (2017), Sosyal Hizmette Uygulama Alanları, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yay., s. 36.
• Kesgin, Hafsa (2020), “Sosyal Hizmette mânevî Destek Hizmetleri”, SH Temel Kavramlar (Ed: E. Sinan Malkoç), ss. 201-223.
• Okumuş, Ejder, "Mevlânâ’da Sosyolojik Okuma", KHukA Kamu Hukuku Arşivi, 2006, yıl. 9, S: 2, ss. 63-70.
• Okumuş, Ejder, “13. Yüzyıldan 21. Yüzyıla: Mevlânâ’nın Mânâ Toplumundan Çağdaş Topluma Sosyolojik Yansımalar”, Marife, Yaz 2014, ss. 123-136.
• Seyyar, Ali, Tasavvufi Sosyal Hizmet, İstanbul 2015.
• Sipahioğlu, Önder (2008), Farklı Risk Gruplarındaki Ergenlerin Psikolojik Sağlamlıklarının İncelenmesi, Selçuk Ünv. SBE. Basılmamış YL. Tezi.
• Tarhan, Nevzat, (2016) Mesnevi Terapi, Timaş Yay. İst.
• Tekin, Mustafa, Mevlânâ Pergelinde Toplum, Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yay., Konya
• Twenge, Jean M. (2009), Ben Nesli, Kaknüs Yay.
• Yaran, Cafer Sadık, “Mevlânâ’nın Yedi Öğüdü”: Evrensel Erdemler, Kozmik Temellendirmeler ve Aidiyet Meselesi, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Darulfunun İlahiyat], 2007, sayı: 16, ss.
• Yeniterzi, Emine, “Mevlânâ’nın Kadın-Erkek Değerlendirmesi ve İnsana Bakışı”, İSTEM: İslâm San’at, Tarih, Edebiyat ve Musıkîsi Dergisi, 2007, cilt: V, sayı: 10, ss. 29-30.
• Yücer, Hür Mahmut (2020) “Önleyici/Koruyucu Sosyal Hizmet”, Sosyal Hizmetin Temel Kavramları (ed: E. Sinan Malkoç), Ankara, ss. 223-293.
• Yücer, Hür Mahmut (2004), Osmanlı Toplumunda Tasavvuf, İnsan Yay., İstanbul.