Disaster Management and AFAD in the Second Century of the Republic within the Framework of Coordinator Institution-Executive Institution Discussions

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 275 - 288, 10.04.2025

Samed Kurban , Muhammed Zahid Çığman

https://doi.org/10.35341/afet.1526117

Öz

The establishment of AFAD in Turkey in 2009 is a milestone in terms of the implementation of modern approaches in disaster management. Before this date, both the policies implemented and the actors executing these policies were seen as the source of various problems, which contributed to the inadequacy of the current understanding in combating disasters. However, the February 6 earthquakes, which are the biggest disaster that AFAD has faced since its establishment, brought to light some inherited structural problems in public administration. Accordingly, the problem of how coordination will be ensured within the framework of central-local dualism in the organization of disaster response at the public level and in the execution of the operation continues. This problem is an extension of the long-standing process in Turkish public administration, depending on political powers. AFAD was established to ensure integrity that will improve the intervention power of all stakeholders playing a role in disaster management, especially public mechanisms at central and local levels. But instead, it has been placed at the focal point of old-style centralization in a way to maintain traditional management approaches. This situation makes it difficult to use the existing capacity effectively, preventing the development of a reactive approach in disaster management. In this study, where a theoretical analysis is made with a descriptive approach, an evaluation is made for a more functional way of combating disasters in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Centralization, Coordination, Crisis Management, Disaster Management, Localization

Koordinatör Kurum-İcracı Kurum Tartışmaları Çerçevesinde Afet Yönetimi ve AFAD

Öz

Türkiye’de 2009 yılında AFAD’ın kurulması, afet yönetiminde modern yaklaşımların uygulanması bakımından bir milattır. Bu tarihten önce, afetlerle mücadelede mevcut anlayışın yetersiz kalmasında gerek uygulanan politikalar gerekse bu politikaların yürütücüsü durumundaki aktörlerin çeşitli sorunların kaynağı olarak görülmesi etkili olmuştur. Ancak AFAD’ın kuruluşundan bu yana, sonuçları itibariyle karşı karşıya kaldığı en büyük afet olan 6 Şubat depremleri, kamu yönetiminde miras olarak alınan yapısal bazı sorunları gün yüzüne çıkarmıştır. Buna göre, afetlere müdahalenin kamusal düzeyde organize edilmesi ve işleyişin yürütülmesinde, merkez-yerel ikiliği çerçevesinde koordinasyonun ne şekilde sağlanacağı sorunu devam etmektedir. Bu sorun Türk kamu yönetiminde, siyasi iktidarlara bağlı olarak, uzun yıllar devam eden sürecin bir uzantısıdır. AFAD, merkezi ve yerel düzeyde kamusal mekanizmalar başta olmak üzere, afet yönetiminde rol oynayan tüm paydaşların müdahale gücünü geliştirecek bir bütünlüğü sağlamak üzere kurulmuştur. Ancak bunun yerine, geleneksel yönetim yaklaşımlarını devam ettirecek şekilde eski tip merkeziyetçiliğin odak noktasına yerleştirilmiştir. Bu durum, afet yönetiminde reaktif bir anlayışın gelişmesini engelleyecek şekilde mevcut kapasitenin etkin kullanılmasını güçleştirmektedir. Betimsel yaklaşım odağında kuramsal bir incelemenin yapıldığı çalışmada, Türkiye’de afetlerle mücadelenin daha işlevsel şekilde yürütülmesine yönelik bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afet Yönetimi, Koordinasyon, Kriz Yönetimi, Merkezileşme, Yerelleşme

Kaynakça

• Ardoğan, L., Sönmez, G. (2022). Deprem sonrası hasar tespit çalışmaları ve yeni yaşam – Van örneği. TMOBB afet sempozyumu bildirileri kitabı, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Ankara, ss 213-227.
• Aydın, G., Genç, F. N. (2022). İklim değişikliğine bağlı afetlerle mücadelede bütünleşik afet yönetimi. TMOBB afet sempozyumu bildirileri kitabı, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Ankara, ss 75-93.
• Bahadori, M., Khankeh, H. R., Zaboli, R., & Malmir, I. (2015). Coordination in Disaster: A Narrative Review. International Journal of Medical Reviews, 2(2), 273-281.
• Bahçıvan, S. (2022). Yeni kamu yönetimi hareketi’nin ortaya çıkmasını sağlayan Minnowbrook konferansları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 221-235.
• Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar İle Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanı Kararnamesi. T.C. Resmî Gazete (30479, 15 Temmuz 2018).
• Bilmez, N., Akay, H. (2023). Kamu yönetiminde koordinasyon ve afet yönetimi: Afet bakanlığı tartışmaları üzerinden bir değerlendirme. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 58(4), 3215-3235.
• Boin, A., & Bynander, F. (2015). Explaining success and failure in crisis coordination. Geografiska Annaler: Series A, Physical Geography, 97(1), 123-135. https://doi.org/10.1111/geoa.12072
• Boin, A., & McConnell, A. (2007). Preparing for Critical Infrastructure Breakdowns: The Limits of Crisis Management and the Need for Resilience. Journal of Contingencies and Crisis Management, 15(1), 50-59. https://doi.org/10.1111/j.1468-5973.2007.00504.x
• Christensen, T. (2012). Post-NPM and changing public governance. Meiji Journal of Political Science and Economics, 1(1), 1-11.
• Christensen, T., Andreas Danielsen, O., Lægreid, P., & H. Rykkja, L. (2016). Comparing Coordination Structures for Crisis Management in Six Countries. Public Administration, 94(2), 316-332. https://doi.org/10.1111/padm.12186
• Christensen, T., Lægreid, P. (2022). Taking stock: New public management (NPM) and post-NPM reforms-trends and challenges. In: Ladner A,, Sager F. (ed), Handbook on the politics of public administration, Edward Elgar, Cheltenham, pp 38-49.
• Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. T.C. Resmî Gazete (30474, 10 Temmuz 2018).
• Dimock, M. E. (1937). The study of administration. American Political Science Review, 31(1), 28-40. Dunleavy, P., Margetts, H., Bastow, S., Tinkler, J. (2006). New public management is dead—Long live digital-era governance. Journal of Public Administration Research and Theory, 16(3), 467-494.
• Elliott, D. (2014). Disaster and crisis management. In: Ed: Gill, M. (ed). The handbook of security, Second Edition, Palgrave Macmillan, New York, pp 813-836.
• Ergünay, O. (2008, 20 Eylül). Afet yönetiminde kurumsal yapılanma ve mevzuat nedir? Nasıl olmalıdır? İstanbul depremini beklerken sorunlar ve çözümler bildiriler kitabı, CHP İstanbul Deprem Sempozyumu, İstanbul, ss 97-108.
• Fayol, H. (1939). Sınaî ve umumî işlerde idare. M. A. Çalıkoğlu (çev), İnhisarlar Umumî Direktörlüğü.
• Fişek, K. (2015). Yönetim. 5. Baskı, Kilit Yayınevi.
• Frederickson, H. G., Smith, K. B., Larimer, C. W., Licari, M. J. (2012). The public administration theory primer. 2. Baskı, Westview Press.
• Genç, F. N. (2008). Kriz iletişimi: Marmara depremi örneği. Selçuk İletişim, 5(3), 161-175.
• Genç, F. N. (2022). Kriz yönetimi süreci: anlama, müdahale ve çözüm. Eren, V. (ed). Kamu sektöründe kriz yönetimi: Kavram, kuram ve uygulamalar, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara, ss 53-73.
• Gulick, L. (1937). Science, values and public administration. In: Gulick, L., Urwick, L. (ed), Papers on the science of administration, Columbia University, Institute of Public Administration, pp 189-195.
• Herdem, K. (2011). 17 ağustos 1999 Marmara depreminin Türkiye’deki kriz yönetimi anlayışı üzerinde oluşturduğu değişiklikler. Amme İdaresi Dergisi, 44(2), 147-166.
• Hood, C. (1995). The “new public management” in the 1980s: Variations on a theme. Accounting, Organizations and Society, 20(2-3), 93-109.
• Hood, C. (2016). Tüm zamanlar için kamu işletmeciliği: Yeni kamu işletmeciliğinin yükselişi. J. M. Shafritz, J. M., Hyde, A. C. (ed), C. Zengin (çev), Kamu yönetimi klasikleri, Global Politika ve Strateji, Ankara, ss 749-772.
• Ishiwatari, M. (2021). Institutional Coordination of Disaster Management: Engaging National and Local Governments in Japan. Natural Hazards Review, 22(1), 04020059. https://doi.org/10.1061/(ASCE)NH.1527-6996.0000423
• Kadıoğlu, M. (2011). Afet yönetimi - beklenilmeyeni beklemek, en kötüsünü yönetmek. Marmara Belediyeler Birliği Yayını, İstanbul.
• Karaaslan, A. (2015). Afet yönetimi uygulamasında AFAD-FEMA karşılaştırması. İdarecinin Sesi, 166, 56-59.
• Koç, F. (2024). Afet Yönetiminde Eşgüdüm Kapasitesinin Görünümü: Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP). Memleket Siyaset Yönetim, 19(43), 661-686.
• Marini, D. (Ed.). (1971). Toward a new public administration: The Minnowbrook perspective. Chandler. McConnelln, A., & Drennannn, L. (2006). Mission Impossible? Planning and Preparing for Crisis. Journal of Contingencies and Crisis Management, 14(2), 59-70.
• Osborne, D. ve Gaebler, T. (1992). Reinventing government: How the entrepreneurial spirit is transforming government. 7. Baskı, Adison Wesley.
• Osborne, S. P. (2006). The new public governance? Public Management Review, 8(3), 377-387.
• Özdemir, A. (2023). Afet yönetiminde belediyelerin rolü. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(2), 828-839.
• Özler, M. (2023). Afet riski bulunan yerlerde afete karşı dirençlilikte belediyelerin rolü. Akademik İncelemeler Dergisi, 18(2), 420-442.
• Özmen, B., Özden A. T. (2013). Türkiye’nin afet yönetim sistemine ilişkin eleştirel bir değerlendirme. İ. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49, 1-28.
• Peters, B. G. (2018). The challenge of policy coordination. Policy Design and Practice, 1(1), 1-11. https://doi.org/10.1080/25741292.2018.1437946.
• Rajabi, E., Bazyar, J., Khankeh, HR. (2022). The evolution of disaster risk management: Historical approach. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 16(4), 1623-1627.
• Reiter, R., Klenk, T. (2019). The manifold meanings of ‘post-new public management’ – a systematic literature review. International Review of Administrative Sciences, 85(1), 11-27. https://doi.org/10.1177/0020852318759736.
• Şahin, A. U. (2020). Afet yönetimi ve planlaması perspektifinden Türkiye afet müdahale planının değerlendirilmesi. Dirençlilik Dergisi, 4(1), 129-158.
• t Hart, P., Heyse, L., & Boin, A. (2001). New Trends in Crisis Management Practice and Crisis Management Research: Setting the Agenda. Journal of Contingencies & Crisis Management, 9(4).
• Taylor, F. W. (2007). Bilimsel yönetimin ilkeleri. H. B. Akın (çev), 3. Baskı, Çizgi Kitabevi.
• Türkiye Afet Müdahale Planı (2022, 15 Eylül). Resmi Gazete (Sayı: 31954 (Mükerrer)). https://resmigazete.gov.tr/fihrist?tarih=2022-09-15.
• URL1, https://www.civilservant.org.uk/library/1988_improving_management_in_government_the%20_next_steps.pdf (Son Erişim: 20.03.2024).
• URL 2, https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu (Son Erişim: 20.11.2024). URL 3, https://www.afad.gov.tr/stratejik-planlar (Son Erişim: 10.03.2024).
• URL 4, https://www.afad.gov.tr/turkiye-afet-mudahale-plani (Son Erişim: 09.03.2024).
• URL 5, https://www.haberturk.com/duzce-de-5-9-luk-deprem-23-kasim-2022-duzce-depreminde-olu-ve-yaralilar-var-mi-duzce-depreminde-kac-kisi-yaralandi-3541115 (Son Erişim: 09.03.2024).
• URL 6, https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/turkiye-genelinde-cok-kapan-tutun-tatbikati-yapildi/2 (Son Erişim: 08.03.2024).
• URL 7, https://teyit.org/analiz/kemal-kilicdaroglunun-duzce-depremi-etki-analiz-raporuna-yonelik-iddialari (Son Erişim: 10.03.2024).
• URL 8, https://www.bbc.com/turkce/articles/cnen1eep0e1o (Son Erişim: 09.03.2024).
• URL 9, https://www.tbb.gov.tr/Tr/Duyuru_6-subat-afet-bolges-mevcut-durum-degerlendrmes-ve-gelsm-onerler-raporu_21476 (Son Erişim: 23.11.2024).
• URL 10, https://www.toplum.org.tr/krizde-koordinasyonun-kayip-saatleri-depremlerin-ilk-72-saati/ (Son Erişim: 22.11.2024).
• URL 11, https://strasam.org/siyaset/kamu-yonetimi/afetlerde-hukumetin-ve-afadin-sorumlulugu-nedir-1662#google_vignette (Son Erişim: 09.03.2024).
• URL 12, https://www.tmmob.org.tr/icerik/turkiye-afet-mudahale-plani-tamp-neden-uygulanamadi (Son Erişim: 11.03.2024).
• URL 13, https://anayurtgazetesi.com/haber/14077119/afadin-koordinator-bir-kurum-olmasi-lazim (Son Erişim: 11.03.2024).
• URL 14, https://www.sbb.gov.tr/2023-kahramanmaras-ve-hatay-depremleri-raporu/ (Son Erişim: 18.03.2024).
• Waldo, D. (1952). Development of theory of democratic administration. American Political Science Review, 46(1), 81-103.
• Weber, M. (2016). Bürokrasi. Shafritz, J. M., Hyde, A. C. (ed), C. Zengin (çev), Kamu yönetimi klasikleri, Global Politika ve Strateji Yayınları, Ankara, ss 55-63.
• Wolbers, J., Boersma, K., & Groenewegen, P. (2018). Introducing a Fragmentation Perspective on Coordination in Crisis Management. Organization Studies, 39(11), 1521-1546. https://doi.org/10.1177/0170840617717095
• Wolbers, J., Kuipers, S., & Boin, A. (2021). A systematic review of 20 years of crisis and disaster research: Trends and progress. Risk, Hazards & Crisis in Public Policy, 12(4), 374-392. https://doi.org/10.1002/rhc3.12244
• Wren, D. A., Bedeian, A. G. (2018). The evolution of management thought. 7. Baskı, John Wiley ve Sons. Yavaş, H., Yavuz, Ö. (2015). Türk afet yönetiminde merkezileşme sorunu ve yerelleşme çabaları. Yerelleşme/merkezileşme tartışmaları 9. kamu yönetimi sempozyumu bildirileri kitabı, TODAİE Yayınları, Ankara, ss 683-695.
• Yıldırım, U., Ergenç, N., Özsert, H., Ören, A., Özmen, S., Tütüncü S., Barış, Ş. (2022). İstanbul büyükşehir belediyesi afet koordinasyon merkezi’nin afet ve acil durum planlama çalışmaları. TMOBB afet sempozyumu bildirileri kitabı, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Ankara, ss 273-293.