3 TEMMUZ DARBESİNDEN SONRA MISIR SUFİLERİNİN İHVÂN’A KARŞI TUTUMU: TİCÂNÎ TARİKATI ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 92 - 108, 30.07.2022

Mohammd Ajmal Hanif

Öz

2011 Arap baharından bir yıl sonra Mısır tarihinde ilk sefer özgür seçimleri yapıldı. Bu seçimler Müslüman Kardeşler adayı Mursî ikinci turda elde ettiği çoğunluk sonucu Cumhürbaşkanı olarak seçildi; fakat çok geçmeden Temmuz 2013’de, halkın iradesi hiçe sayılarak, Sîsî komutasındaki ordu tarafından önce makamından uzaklaştırıldı, sonra 2019’de ölümüyle sonuçlanan hapse atıldı. Askeri rejimlerin altında yaşamaya alışmış Mısır Sufileri darbeyi hoş karşılayarak bir tarafan başa gelen mustebid cuntaya meşruiyet kazandırmaya diğer taraftan Müslüman Kardeşlere reva görülen zulüm ve baskılara dini zemin hazırlamaya başladılar. Bu mekale Mısır Sufilerinin rakip gördükleri İhvân’a karşı söz konusu tutumunu konu edinmektedir. Müslüman Kardeşlere karşı olumsuz sufi tutumunun boyutlarını gözler önüne sermek için özellikle 2017’de vefat eden Mısır Ticânî tarikatın lideri Aḥmed b. Muḥammed el-Ḥâfıẓ et-Ticânî örneği üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mısır, et-Ticânî, Müslüman Kardeşler, Sufiler, Tasavvuf.

Kaynakça

• ʿAbdurrazâḳ, Faḍl. (2020, Mart 9). “Eṭ-Ṭarîḳati’t-Ticâniyye bi-İfriḳyâ ve ʿalaḳatuhâ bi’s-sulṭa...men yastaẓillu bi’l-âḫer”. el-Cezîre. https://www.aljazeera.net/news/politics/2020/3/9/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%B1%D9%8A%D9%82%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%8A%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9-%D8%B9%D9%84%D9%8A-%D8%A8%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A-%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%AF
• Abun-Nasr, Jamil M. (1965). The Tijaniyya: A Sufi Order in the Modern World. New York: Oxford University Press.
• ʿAfîfî, Vasîm. ʿAllâve, Emîre & Ṣadafî, Rîm. (2018, Kasım 6). “Ṣuvar...riḥla bavvâbati’l-muvâṭin ila’z-Zâviyati’t-Ticâniyyeti’l-Kübrâ fî ẕikrâ Şeyḫihâ Aḥmed et-Ticânî”. elmwatin. www.elmwatin.com/print.aspx?551137
• ʿAfîfî, Vasîm. (2019, Ekim 21). “Ez-Zâviyetü’t-Ticâniyye fi’l-Muġarbalîn: Muessisuhâ ḳāveme’t-Tenṣîre ve’l-İnclîz”. Toraseyat. http://www.toraseyat.com/2019/10/21/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%A7%D9%88%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%84%D9%8A%D9%86/
• Aḥmed el-Ḥâfiẓ, b. Muḥammed. (2008, Kasım 4) “Eṭ-Ṭarîkatü’t-Ticâniyye fî Mıṣr”, Muntada’l-Maʿârif et-Ticâniyye. https://almaareftijania.yoo7.com/t239-topic
• Al-Abidin, A. Z.. (1989) “THE POLITICAL THOUGHT OF ḤASAN AL-BANNĀ”. İslamic Studies 28/3, 219-234.
• ʿAmâşe, Muḥammed, (2018). “el-İmârât ve’ṣ-Ṣûfiyye fî Miṣr: Ḫarâiṭu’l-fikr ve’l-ḥareke”. İstanbul: el-Maʿhad el-Miṣrî li’d-Dirâsât. https://eipss-eg.org/wp-content/uploads/2018/10/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D9%85%D8%B5%D8%B1-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D8%B7-%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%83%D8%B1-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%83%D8%A9.pdf
• Avnâ. (2014, Ocak 21). “Eṭ-Ṭuruk Eṣ-Ṣûfiyye: Sanadʿamu’s-Sîsî li’r-riâʿse ve min baʿdihi Şefîḳ”. Cerîdetü’d-Dustûr. https://www.dostor.org/357269
• Cebr, ʿİyyâd. (2016, Eylül 18). “Ed-Devrü’s-siyâsî li’ṭ-Ṭuruki’ṣ-Ṣûfiyye fî Miṣr”. el-Beyân. https://www.albayan.co.uk/article2.aspx?id=5317
• Dalloul, Motasem A. (2020, Şubat 5). “A Clash of Former Allies: Al-Sisi and the Grand Imam of Al-Azhar”. Middle East Monitor. https://www.middleeastmonitor.com/20200205-a-clash-of-former-allies-al-sisi-and-the-grand-imam-of-al-azhar/
• Demirci, Mehmet. (1998). “HİMMET”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/56-57. İstanbul: TDV Yayınları.
• Mukbil, Rihâm. (2014, Mart 14). “Eṭ-Ṭuruk Eṣ-Ṣûfiyye fî Miṣr: Takârub maʿa’s-sulṭa ve sirâʿun maʿa’s-Selefiyyîn” Deutsche Welle. https://p.dw.com/p/1BNqm
• Elsässer, Sebastian. (2019). “Sufism and the Muslim Brotherhood: Ḥasan al-Bennā’s wird and the Transformation of Sufi Traditions in Modern Islamic Activism”. Oriento Moderno 99, 280-305.
• Gânim, İbrâhim el-Beyyûmî. (1997). “Hasan el-BENN”. Türkiye Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 16/307-310. İstanbul: TDV Yayınları.
• Hanif, Mohammad A. (2018). Debating Sufism: The Tijāniyya and İts Opponents. Doktora Tezi, Bayreuth Universität, Bayreuth International Graduate School of African Studies – BIGSAS,. https://epub.uni-bayreuth.de/4413/1/PhDthesis.pdf
• Hasan el-Bennâ, b. Aḥmed. (1433/2012) “Muzakkirâtü’d-Daʿva ve’d-Dâʿiye”. Kuveyt: Maktabatü Âfâḳ.
• Hussein, Tarek Mohamed el-Morsy. (2020). “الصوفية في مصر بين ثورة يناير 2011 وانقلاب يوليو 2013 الرهان الداخلي والخارجي”. Tarihten Günümüze Sufi-Siyaet İlişkileri. Ed. Salih Çift-Takiyettin Karakaya. 335-346. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Hussein, Walaa. (2018, Ekim 4). “Li’l-Marrati’l-ûlâ…Ṣûfiyyun yatarabbaʿ ʿala’l-ʿarşi’l-aġlabiyyati’s-siyâsiyye fî Miṣr”, Al-Monitor. https://www.al-monitor.com/ar/contents/articles/originals/2018/10/egypt-sufism-leader-islamic-political-current.html
• İfriḳyâ. (2019 Haziran 30). “Beyân mina’l-İḫvâni’l-Muslimîn ila’l-ümme ḥavla’l-vâkiʿ’l-cedîd li’l-ḳaḍiyyeti’l-miṣriyye”. https://www.afrique2050.net/2019/06/30/%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D9%8A%D9%86-%D8%A5%D9%84%D9%89-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D8%A9-%D8%AD%D9%88%D9%84
• İzmirli, Betül. (2019, Eylül). “Erken Dönem Tasavvufunda İdeal Bir Tip Olarak Şeyh ve Misyonu”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11, 225-256.
• Kalabalık, Aydoğan. (2018, Aralık 26). “El-Ezher ve Sisi yönetimini karşı karşıya getiren açmazlar”. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/el-ezher-ve-sisi-yonetimini-karsi-karsiya-getiren-acmazlar/1349322
• Ḳanât Ehli’s-Sünne ve’l-Cemâʿati’l-Eşʿariyye. (2017, Kasım 15). “Ṭarîḳ maʿrifat sirri’l-vücûd 1 li-faḍîlati’ş-Şeyḫ Aḥmed Muḥammed el-Ḥâfiẓ et-Ticânî”, Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=S_ndtBnTX9s
• Mehdî, Usâme & ʿUmarî, Maḥmûd. (2014, Temmuz 7). “Eṣ-Ṣûfiyye tatavaʿadu’s-Selefiyyîn ve’l-İḫvân: Sanamnauhum min’l-vuṣûl li’l-berlemân”. el-Miṣrî el-Yavm. https://www.almasryalyoum.com/news/details/483283
• Mehdî, Usâme. (2021, Nisan 2). “Eş-Şeyḫ Ebü’l-ʿAzâʾim: Lam yaḫruc min ʿabâʾati’ṣ-Ṣûfiyye irhâbiyyun vâḥid..ve’ḥẕarû min’l-İḫvân”. el-Miṣrî el-Yavm. https://www.almasryalyoum.com/news/details/2302551
• Meier, Fritz. (1999). “Khurāsān and the End of Classical Sufism”. çev. John O’Kane. 189-2018. Essays on Islamic Piety and Mysticism. Leiden: Brill.
• Meşîḫetü’ṭ-Ṭarîḳatü’t-Ticâniyye bi-Maṣr, (2018, Mart 6). “Kelimatü faḍîlati’ş-Şeyḫ Aḥmed Muḥammed el-Ḥâfiẓ et-Ticânî raḍiallâhu ʿanhu fi Muʾtamar Risâlati’l-Ümmet’l-İslâmiyye bi-madîna Naṣr bi’l-Ḳāhire Yunyu 2009 m”, Youtube. https://www.facebook.com/tijanyegypt/videos/1892907807408689
• Meşîḫetü’ṭ-Ṭarîḳati’t-Ticâniyye bi-Maṣr, (2020, Şubat 17). “Sîdî Aḥmed Muḥammed el-Ḥâfıẓ et-Ticânî ve’l-iḥtifâl bi-mavlid’n-nebevî’ş-şerîf 1434 h bi-manzil’l-Üstaẕ Aḥmed Yûsuf ʿAlî bi-ḥayyi’l-muhandisîn bi’l-Ḳāhire. El-Cüzʾü’l-evvel”, Youtube. https://www.facebook.com/watch/?v=481970529346065
• Mrkhaledkassab. (2010). “El-Mulṭaḳa’d-duvalî’l-evvel li’ṭ-Ṭarîḳati’t-Ticâniyye bi-valâyati’l-Aġvâṭ bi’l-Cezâir Nufember 2006 m”, Youtube. https://www.dailymotion.com/video/xg3t14
• Munîb, ʿAbdulmunʿim. (2009). “Ḫariṭatü’l-harekâtü’l-İslâmiyye fî Miṣr”. Kahire: el-ʿArabiyye li-Maʿlûmât Ḥukûḳi’l-İnsân.
• Pourjavady, Nasrollah. (2020). “Sufis’ İnvolvement in Politics: Two Stories”. Tarihten Günümüze Sufi-Siyaset İlişkileri. Ed. Salih Çift-Takiyettin Karakaya. 347-356. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Receb, ʿAlî. (2014, Ocak 6). “Eṣ-Ṣûfiyye tastaʿid li’l-iḥtifâl bi-mavlid’n-nebevî... ve’ş-Şibrâvî: sanuṭâlibü’s-Sîsî bi’t-taraşşuḥ”. Cerîdetü’d-Dustûr. https://www.dostor.org/347043
• Receb, ʿAlî. (2014, Şubat 11). “Eş-Şibrâvî: Eṣ-Ṣûfiyye tantazir ʿilân’s-Sîsî li-tahdîd mevḳifihâ fi’r-riâʿsiyye”. Cerîdetü’d-Dustûr. https://www.dostor.org/370404 Receb, ʿAlî. (2013, Temmuz 6) “Şeyḫü’ṭ -Ṭarîḳati’ş-Şibrâviyye: Eṣ-Ṣûfiyye bi’l-meydân ġadan li-difâʿi ʿan 30 Yunyu”. Cerîdetü’d-Dustûr. https://www.dostor.org/234093
• Rişâd, Sâre. (2021, Ağustos 16) “Ḥafiẓ et-Ticânî...Sufiyyun râfaḳa’l-Bennâ ve tazavvaja min Zeynebi’l-Gazâlî”. el-Merciʿ. https://www.almarjie-paris.com/2674
• Ruşdî, ʿAmr. (2020, Ekim 29) “ʿAlâ Ebü’l-ʿAzâʾim: el-İḫvân akbaru ḫaṭarin ala’l-İslâm”. Cerîdetü’d-Dustûr. https://www.dostor.org/3240883
• Ruşdî, ʿAmr. (2020, Temmuz 21). “El-Aʿzamiyye: Emnu’l-Miṣri’l-ḳavmî ḫaṭ aḥmar ve nadʿamu’l-ḳiyâdete’s-siyâsiyye”. Cerîdetü’d-Dustûr. https://www.dostor.org/3152237
• Ruşdî, ʿAmr. (2017, Ağustos 3). “Eṣ-Ṣûfiyye ve’s-Siyâse fî Miṣr”. Merkezü’l-Ahrâm li’d-Dirâsâti’s-Siyâsiyye ve’l-İstirâticiyye. https://acpss.ahram.org.eg/News/16361.aspx
• Ruşdi, ʿAmr. (2020 Eylül 1). “Şeyḫü’l-Kesenzâniyye: Eṣ-Ṣûfiyye Ehlü’s-Sünne ve’l-Cemâʿa ve leys’s-Selefiyye ve’l-İḫvân”. Cerîdetü’d-Dustûr. https://www.dostor.org/3191063
• Ruşdî, ʿAmr. (2020, Aralık 16). “Şeyḫü’ş-Şibrâviyye yuhâcim Ḥasan el-Bennâ: Ḫâne şeyḫehu ve yecib maḥvu ismihi min târiḫi’t-taṣavvuf”. Cerîdetü’d-Dustûr. https://www.dostor.org/3296559
• Ruşdî, ʿAmr. (2018 Temmuz 1). “Şeyḫü’ş-Şibrâviyye: el-İḫvân kânû seyeḳḍavna ʿala’ṭ-Ṭutuki’ṣ-Ṣûfiyye”. Cerîdetü’d-Dustûr. https://www.dostor.org/2231369
• Ruşdî, ʿAmr. (2020 Eylül 21). “Şeyḫü’ṭ-Ṭarikati’l-ʿAzamiyye: Ayyu savra ḳādima fî Miṣr setekûn li-ḫidmati İsrâʾîl”. Cerîdetü’d-Dustûr. https://www.dostor.org/3207654
• Ruşdî, ʿAmr. (2017, Eylül 21). “Şeyḫü’ṭ-Ṭarîḳati’t-Ticâniyye: Es-Selefiyyûn ve’l-İḫvân şeyâṭînu’d-dîni ve’d-dünyâ”. Cerîdetü’d-Dustûr. http://www.dostor.org/print.aspx?1556252
• Saka, Hatice. (2021 Şubat 18). “Sisi İslam’a savaş açtı”. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/dunya/sisi-islama-savas-acti-3599732
• Seesemann, Rudiger. (2011). The Divine Flood: İbrahim Niasse and the Roots of a Twentieth-Century Sufi Revival. New York: Oxford University Press.
• Seesemann, Ruediger & Soares, Benjamin. (2009, Şubat). “Being as Good Muslims as Frenchmen’: On Islam and Colonial Modernity in West Africa”. Journal of Religion in Africa 39/1, 91-120.
• Seyyid et-Ticânî, ʿAbdurraḥîm. (2012, Mart 18). “Tarcima eş-Şeyḫ Aḥmed b. Muḥammed el-Ḥâfiẓ et-Ticânî Şeyḫü’-Tarîkati’ṭ-Ṭicâniyye bi’d-Diyâr’l-Miṣriyye”. Facebook. https://www.facebook.com/344233699284708/posts/491354217905988
• Sherif, Ashraf. (2014). “The Muslim Brotherhood and the Future of Political Islam in Egypt: Part 2 of a Series on Political Islam in Egypt”. Carnegıe Endowment for International Peace. https://carnegieendowment.org/2014/10/21/muslim-brotherhood-and-future-of-political-islam-in-egypt-pub-56980
• Solomon, Hussein & Tausch, Arno. (2020). “The Demise of the Muslim brotherhood in the Arab World”. Jewish Political Studies Review 31/1/2, 171-209.
• Taftazanî, Ebu’l-Vefa. (1996). “Mısır’da Sûfi Tarikatların Tarihi Gelişimi ve Günümüzdeki Durumları”. çev. Mustafa Aşkar. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XXXV, 538-552.
• Tarek, Ladjal & Bensaid, Benaouda. (2015, Ocak). “Sufism and Politics in Contemporary Egypt: A Study of Sufi Political Engagement in the Pre and Post-revolutionary Reality of January 2011”. Journal of Asian and African Studies 50/4, 468-485.