Eskişehir halk pazarlarında satılan bazı tıbbi-aromatik bitkiler ve kullanım alanları

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 11, 21.07.2020

Seydi Ahmet Kavaklı , Özgür Kaya , Emin Ugurlu

Öz

Eskişehir il merkezi halk pazarlarında satılan tıbbi-aromatik bitkilerin kullanım alanlarını belirlemek amacıyla 9 halk pazarı ziyaret edilerek 42 satıcı ile görüşülmüştür. Görüşmeler sonucunda 26 familyaya ait 40 taksanın 50 farklı kullanım alanı olduğu belirlenmiştir. En çok taksa içeren familya 5 (% 12) taksa ile Lamiaceae’dir. Onu sırasıyla 4 (% 10) taksa ile Apiaceae ve Rosaceae, 2 (% 5) taksa ile Brassicaceae, Fabaceae, Lauraceae ve Zingiberaceae familyaları takip etmektedir. Taksaların çiğ (%43), demleme (%19), pişirilerek (%13), toz (%13), kaynatma (%6), pekmez (%4) ve yağ (%2) şeklinde tüketildiği ortaya konmuştur. Taksaların kullanılan kısımları ise yaprak (%35), meyve (%28), sap (%11), tohum (%11), kök (%7), çiçek durumu (%6) ve kabuk (%2)’ tur. Bitkilerin kullanım alanlarının yanı sıra, kullanım şekilleri, kullanılan kısımları ve yöresel isimleri elde edilerek, bilimsel kaynaklar ile karşılaştırılmış ve çizelge halinde verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eskişehir, halk pazarı, tıbbi-aromatik, taksa

Kaynakça

• Aksoy, A., ÇELİK, J., & TUNAY, H. (2016). Gazipaşa (Antalya) İlçe Pazarında Satılan ve Halk Tarafından Kullanılan Bazı Bitkiler ve Kullanım Amaçları. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 9(2), 55-60.
• Aladı, H. İ., Satıl, F., & Selvi, S. (2019). Wild Fruits Sold İn The Public Bazaars Of Edremit Gulf (Balıkesir) And Their Medicinal Uses. Biological Diversity And Conservation, 12(1): 89-99.
• Altay, V., Karahan, F., Sarcan, Y. B., İlçim, A., & Fen, M. K. Ü. (2015). An Ethnobotanical Research On Wild Plants Sold İn Kırıkhan District (Hatay/Turkey) Herbalists And Local Markets. Biological Diversity And Conservation, 8(2), 81-91.
• Altay, V., & Çelik, O. (2011). Antakya Semt Pazarlarındaki Bazı Doğal Bitkilerin Etnobotanik Yönden Araştırılması. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(2), 137-139.
• Altay, V., & Karahan, F. (2012). Tayfur Sökmen Kampüsü (Antakya-Hatay) ve çevresinde bulunan bitkiler üzerine etnobotanik bir araştırma. Karadeniz fen bilimleri dergisi, 3(2), 13-28.
• Bağcı, Y. (2016). Sarıveliler (Karaman) Ve Çevresinde Yetişen Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi, 42(1), 84-107.
• Bağdat, R. B. (2006). Tıbbi Ve Aromatik Bitkilerin Kullanım Alanları, Tıbbi Adaçayı (Salvia Officinalis L.) Ve Ülkemizde Kekik Adıyla Bilinen Türlerin Yetiştirme Teknikleri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 15(1-2), 19-28.
• Baykara, T. (2001). Türk Kültür Tarihine Bakışlar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Baytop T. (1984). Türkiye’de Bitkilerle Tedavi. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3255, Ankara-Türkiye.
• Çırak, C., & Kurt, D. (2014). Önemli Tıbbi Bitkiler Olarak Hypericum Türleri ve Kullanım Alanları. Journal of Aegean Agricultural Research Institute, 24(1): 42-58.
• Çoban, Ö. E., & Patır, B. (2010). Antioksidan etkili bazı bitki ve baharatların gıdalarda kullanımı. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 5(2), 7-19.
• Davis, P. H. (1965-1985). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 1-9, Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Davis, P. H., Mill, R. R., Tan, K. (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 10 (1), Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Deniz, L., Serteser, A., & Kargıoğlu, M. (2010). Uşak Üniversitesi ve yakın çevresindeki bazı bitkilerin mahalli adları ve etnobotanik özellikleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 10(1), 57-72.
• Doğan, G., & Bağcı, E. (2011). Elazığ’ın Bazı Yerleşim Alanlarında Halkın Geleneksel Ekolojik Bilgisine Dayanarak Kullandığı Bitkiler Ve Etnobotanik Özellikleri. Firat University Journal Of Science, 23(2).
• Doğanoğlu, Ö., Gezer, A., & Yücedağ, C. (2006). Göller Bölgesi-Yenişarbademli Yöresi'nin Önemli Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitki Taksonları Üzerine Araştırmalar. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(1), 66-73.
• Dragendorff, G. (1898). Die heilpflanzen der verschiedenen völker und zeiten: ihre anwendung wesentlichen bestandtheile und geschichte. Ferdinand Enke.
• Ertuğ, F. (2004). Bodrum Yöresinde Halk Tibbinda Yararlanilan Bitkiler. 14 Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı (29–31 Mayıs, 2002, Eskişehir) Bildiri Kitabı, 76-93.
• Faydaoğlu, E., & Sürücüoğlu, M. S. (2011). Geçmişten günümüze tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanılması ve ekonomik önemi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-67.
• Faydaoğlu, E., & Sürücüoğlu, M. (2013). Tıbbi Ve Aromatik Bitkilerin Antimikrobiyal, Antioksidan Aktiviteleri Ve Kullanım Olanakları. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 233-265.
• Göktaş, Ö., & Gıdık, B. (2019). Tıbbi Ve Aromatik Bitkilerin Kullanım Alanları. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2(1), 145-151.
• Güler, B., Kümüştekin, G., Uğurlu, E. (2015). Contribution to the Traditional Uses of Medicinal Plants of Turgutlu. Journal of Ethnopharmacology, 176: 102–108.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K. H. C. (2000). Flora of Tukey and the East Aegean Islands, 11(2), Edinburgh: Edinburgh University Yayınları.
• Kadıoğlu, B., Kadıoğlu, S., & Turan, Y. (2008). Gevenlerin (Astragalus Sp.) Farklı Kullanım Alanları Ve Önemi. Alınteri Zirai Bilimler Dergisi, 14(1), 17-26.
• Kew, R. B. G. (2016). The state of the world’s plants report–2016. Royal Botanic Gardens, Kew.
• Kocabaş, Y. Z., & Gedik, O. (2016). Kahramanmaraş İl Merkezi Semt Pazarlarında Satılan Bitkiler Hakkında Etnobotanik Araştırmalar. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(4), 41-50.
• Koday, S., & Çelikoğlu, Ş. (2011). Geleneksel Alışveriş Mekânlarına Bir Örnek: Bartın Kadınlar Pazarı (Galla Bazarı). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 243 - 262.
• Korkmaz, M. (2014). Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 18(3), 60-80.
• Koyuncu, İ., Yıldırım, İ., & Duranoğlu, S. (2008). Tıbbi Ve Aromatik Bitkilerin Antimikrobiyal Özellikleri. Türkiye, 10, 913-916.
• Levey, M. (1973). Early Arabic pharmacology: an introduction based on ancient and medieval sources. Brill Archive.
• Özüdoğru, M., & Ar, A. A. (2018). Halk Pazarı Ortamında Alıcı ve Satıcı Davranışları ve Karşılıklı Uygulanan Pazar Stratejileri Üzerine Nitel Bir Araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(ICEESS’18), 113-119.
• Özvatan, B., Çakır, E. A., & Kutlu, L. (2020). Düzce İl Merkezi Semt Pazarlarındaki Bitkilerin Etnobotanik Açıdan İncelenmesi (Karadeniz Bölgesi, Türkiye). Düzce Üniversitesi Bilim Ve Teknoloji Dergisi, 8(1), 962-973.
• Penso, G. (1983). Index plantarum medicinalium totius mundi eorumque synonymorum. Oemf.
• Polat, R., Selvi, S., Çakılcıoğlu, U., & Acar, M. (2012). Investigations of ethnobotanical aspect of wild plants sold in Bingöl(Turkey) local markets. Biological Diversity and Conservation, 5(3), 155-161.
• Pourjafar, M., Amini, M., Varzaneh, E. H., & Mahdavinejad, M. (2014). Role Of Bazaars As A Unifying Factor In Traditional Cities Of Iran: The Isfahan Bazaar. Frontiers of Architectural Research, 3(1), 10-19.
• Saber, A. H. (1982). Chronological notes on medicinal plants. Hamdard, 25(1-4), 57.
• Savran, A., Bağcı, Y., & Kargıoğlu, M. (2009). Gemerek (Sivas) Ve Çevresindeki Bazı Bitkilerin Yerel Adları Ve Etnobotanik Özellikleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(1), 313-321.
• Stace, C. A. (1991). Plant taxonomy and biosystematics. Cambridge University Press.
• Şenol, S. G., Seçmen, Ö., Uğurlu, E. (2005). Some Ethnobotanical Uses in the Rural Areas of Ödemiş, Tire, Kiraz (İzmir-Turkey), Proceeding of the Fourth. International Congress of Ethnobotany, İstanbul, August 21-26 2005 pp. 605-608.
• Toroğlu, S., & Çenet, M. (2006). Tedavi amaçlı kullanılan bazı bitkilerin kullanım alanları ve antimikrobiyal aktivitelerinin belirlenmesi için kullanılan metodlar. KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2), 12-19.
• Tulukcu, E., & Sağdıç, O. (2011). Konya’da Aktarlarda Satılan Tıbbi Bitkiler Ve Kullanılan Kısımları. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi, 27(4), 304-308.
• Uğurlu, E., Seçmen, Ö. (2008). Medicinal Plants Populary Used in the Villages of Yunt Mountain (Manisa-Turkey). Journal of Fitoterapia, 79: 126-131.
• Yaşar, H. İ., Koyuncu, O., Koyuncu, F. T., & Kuş, G. (2019). Sale of Medicinal and Aromatic Plants and Economic Dimensions in Eskişehir Herbalist. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 12(2), 25-28.