Osmanlı ormancılığında orman yangınlarıyla mücadele yöntemleri

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 12 - 20, 21.07.2020

Erhan Kılıç

Öz

Orman yangınları, ülkemizin en önemli ormancılık olaylarındandır. Günümüzde olduğu gibi Osmanlı İmparatorluğu döneminde de sık sık orman yangınları meydana gelmiştir. Bu çalışmada, arşiv belgeleri ışığında 1840-1920 yılları arasındaki orman yangınlarıyla mücadele yöntemleri incelenmiştir. Osmanlı ormancılığında yangın çıkarmanın müeyyidesi ömür boyu kürek cezası olmasına rağmen yangınların önüne geçilememiştir. İhmal ve dikkatsizliğin yanında şahsi menfaatler için ormanlar kasten yakılmıştır. Birinci Dünya Savaşı yıllarında firari askerler ve eşkıyalar birçok yangına neden olmuştur. 1840 yılından itibaren yangınlarla etkin mücadele edebilmek için çeşitli organizasyonlar yapılmış ve mücadele yöntemleri uygulanmıştır. Ayrıca yangınlarla mücadelenin hukuki alt yapısı geliştirilmeye çalışılmıştır. Orman yangınlarına çoğunlukla orman köylülerinin işgücüyle müdahale edilmiştir. Çalışmalarda başarı gösterenler ödüllendirilmiştir. Ancak tüm bunlara rağmen büyük çaplı yangınlar olmuştur. Ülkemizde meydana gelen yangınlar ilk kez 1918 yılında sistematik şekilde kayıt altına alınmıştır. Bu veriler Türk ormancılığı açısından son derece önemlidir. Defter kaydında yangınların çıkış yeri, çıkış tarihi, yanan alan vb. birçok detay bilgi mevcuttur. Bu bilgilerden hareketle yangın geçirmiş meşcerelerin yangın sonrası gelişimini izlemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Ormancılık tarihi, Osmanlı ormancılığı, orman yangınları

Kaynakça

• Anonim, 1916. Orman Hariklerine Karşı İttihazı Lazım Gelen Tedabirlere Dair Umumi Mütalaa. Matbaa-i Askeriye, İstanbul.
• Acatay, A., 1966. Orman Koruması. Fakülteler Matbaası, İstanbul.
• Afyoncu, E., 2017. Ormanları yakanlara ağır cezalar verilirdi. Sabah Gazetesi 6 Ağustos 2017,
• Barkan, Ö., 1972. Süleymaniye Cami Ve İmareti İnşaatı (1550 - 1557) Cilt 1. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Barrows, J.S., 1971. Forest fire research for environmental protection. Journal of Forestry, 69(1). 17-20.
• Baş, R.,. 1965. Türkiye'de orman yangınları problemi ve bazı klimatik faktörlerin yangınlara etkileri üzerine araştırmalar. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları Sıra 421, İstanbul.
• Çanakçıoğlu, H., 1979. Türkiye orman yangın istatistiklerinin temeline ilişkin tartışmalar. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri B Cilt 29(2). 10-19.
• Düstur, 1882. Birinci Tertib Düstur, Zeyl 2. 108-114.
• Gümüş, C., 2018. Türk Orman Devrimi. Türkiye Ormancılar Derneği Yayınları, Ankara.
• Gümüş, C., Kılıç, E., 2020. Bozüyük Ormancılık Tarihi, Ogemvak Yayınları, Ankara.
• İkdam, 1918. Büyük orman yangınları, 14 Eylül 1918, sayı 7757, 2.
• İnönü, İ., 1992. Hatıralar, 1. Kitap, Yay. Haz.: Sebahattin Selek, Bilgi Yayınevi, İstanbul.
• İstanbullu, T., 1978. Türkiye’de Devletten Başkasına ait Ormanların İdare ve İşletilmesi Üzerine Araştırmalar. İ.Ü Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Journal de Constantinople, 1861. Başlıksız haber makalesi, sayı 1148, 2.
• Karabet, 1890. Harik itfası, Orman ve Maadin Mecmuası, 4, İstanbul.
• Kılıç, E., 2020. Osmanlı Ormancılığının Zor Yılları (1914-1919). Ogemvak Yayınları, Ankara.
• Kılıç, E., Ok, K., 2019. Memâlik-i Mahrûsede olan ormanların tanzim ve tesviyesine dair lâyiha-i mütercemedir isimli 1840 tarihli belgenin Türkiye ormancılığındaki rolü. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı 22, 5-34.
• Koç, B., 1999. Osmanlı Devleti’ndeki orman ve koruların tasarruf yöntemleri ve idarelerine ilişkin bir araştırma, A.Ü. Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, OTAM (10). 139-158.
• Koç, M., 2017. Osmanlı Hukukunda Ta‘zir Suç ve Cezaları. Yayımlanmamış Doktora tezi. N. Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Köprülü, B., 1948. 11 Şevval Hicri 1286 tarihli Orman Nizamnamesi’nin getirdiği yenilikler. İ.Ü. Hukuk Fakültesi Mecmuası 3-4.
• Kutluk, H., 1948. Türkiye Ormancılığı ile İlgili Tarihi Vesikalar. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul.
• Kutluk, H., 1957. Türkiye Ormancılığı İle İlgili Tarihi Vesikalar (Cilt II). Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Küçükosmanoğlu, A., 1987. Türkiye ormanlarında çıkan yangınların sınıflandırılması ile büyük yangınların çıkma ve gelişme nedenleri. OGM Yayınları, Ankara.
• Küçükosmanoğlu, A., 1990. Kızılçam-orman yangınları ilişkisi. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri B Cilt 40(4). 67-84.
• Mikhail, A., 2019. Osman’ın Ağacı Altında, Osmanlı İmparatorluğu, Mısır ve Çevre Tarihi (Çev. Seda Özdil). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Muharrerat-ı Umumiye, 1902. Orman ve Maadin ve Ziraat Nezareti Muharrerat-ı Umumiye, İstanbul.
• OGM, 1995. 285 Sayılı, Orman Yangınlarının Önlenmesi ve Söndürülmesinde Uygulama Esasları, Tasnif No IV-1427, Orman Koruma Ve Yangınla Mücadele Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• OR.3651. İngiltere Milli Kütüphanesi Türkçe Yazmaları (The British Library Oriental Manuscripts).
• Orman ve Maadin Mecmuası, 1890. Orman yangınları, esbabı, hasarı, itfası, sayı 2. İstanbul.
• Orman ve Maadin ve Ziraat Mecmuası, 1908. Orman Kısmı, sayı 1, 28-33.
• Orman ve Maadin ve Ziraat ve Baytar Mecmuası,1911. Orman Kısmı, sayı 8-9, 307-319.
• Sabah, 1917. Orman yangınları hakkında, sayı 9882, 2.
• Salname-i Vilayet-i Sivas, 1885. Sivas Vilayetinden Devair-i Nevahi Müdürleirne Tenbihname, Vilayet Matbaası, Sivas.
• T.C. Cumhuriyet Arşivi. 2.35.7. Kararlar Daire Başkanlığı (1920-1928)
• T.C. Osmanlı Arşivi. A.{DVNSMHM.d.39.163. Bab-ı Asafî, Name-i Hümayun Defterleri.
• T.C. Osmanlı Arşivi. BEO.1565.117363. Bab-ı Ali Evrak Odası.
• T.C. Osmanlı Arşivi. DH.EUM.6.Şb.15.13. Altıncı Şube.
• T.C. Osmanlı Arşivi. DH.EUM.AYŞ. 7.56. Asayiş Kalemi.
• T.C. Osmanlı Arşivi. DH.H.51.42. Dahiliye, Hukuk.
• T.C. Osmanlı Arşivi. DH.MKT.1200.27. Dahiliye, Mektubi Kalemi.
• T.C. Osmanlı Arşivi. DH.MKT.1685.43. Dahiliye, Mektubi Kalemi.
• T.C. Osmanlı Arşivi. DH.MKT.1744.50. Dahiliye, Mektubi Kalemi.
• T.C. Osmanlı Arşivi. DH.MKT.2418.58. Dahiliye, Mektubi Kalemi.
• T.C. Osmanlı Arşivi. DH.MKT.2714.13. Dahiliye, Mektubi Kalemi.
• T.C. Osmanlı Arşivi. DH.MKT.2913.51. Dahiliye, Mektubi Kalemi.
• T.C. Osmanlı Arşivi. TCOA.DH.UMVM.150.26, Umur-i Mahalliye-i Vilayat Müdürlüğü.
• T.C. Osmanlı Arşivi. İ.OM.14.10. İrade, Orman ve Maadin.
• T.C. Osmanlı Arşivi. HR.HMŞ.İŞO.91.20. Hariciye Nezareti, İstişare Odası.
• T.C. Osmanlı Arşivi. KK.d.5655. Kamil Kepçi, Defterler.
• T.C. Osmanlı Arşivi. ŞD.239.27. Şura-yı Devlet.
• T.C. Osmanlı Arşivi. ŞD.529.1. Şura-yı Devlet.
• T.C. Osmanlı Arşivi. ŞD.534.23. Şura-yı Devlet.
• T.C. Osmanlı Arşivi. ŞD.1174.3. Şura-yı Devlet.
• T.C. Osmanlı Arşivi. T.d.1686. Ticaret, Nafia, Ziraat, Orman, Maadin Nezaretleri, Defterler.
• T.C. Osmanlı Arşivi. TFR.I.SL.146.14515.
• T.C. Osmanlı Arşivi. Y.A.US.162.11. Yıldız, Hususi Maruzat.
• T.C. Osmanlı Arşivi. ZB.372.99. Zabtiye.
• Yalman, A, E., 1930. Turkey in the World War, Yale UniversityPress.
• Zabıt Ceridesi, 1921. T.B.M.M. Zabıt Ceridesi Kırk Beşinci İçtima Cilt 11.