Ormanlarda sıcaklık ve vejetasyon terselmesi

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 7 - 14, 30.06.2021

Mustafa Yılmaz , Salih Parlak , Kamil Erken

Öz

Doğada topoğrafyadaki değişkenliğin etkisi ile kısa mesafelerde iklim ve vejetasyonda farklılıklar meydana gelmektedir. Bu topoklimatik olaylardan biri de sıcaklık ve vejetasyon terselmesidir. Sıcaklık terselmesi, çukur, yayvan içbükey araziler ve etrafı yüksek vadilerde alt yükseltide sıcaklığın daha düşük olarak gerçekleşmesidir. Sıcaklık terselmesi gerçekleşen alanlara daha üst kuşakların bitkileri yerleşmekte ve aynı alanda vejetasyonda da terselme ortaya çıkmaktadır. Türkiye’de sıcaklık ve vejetasyon terselmesi doğada ve ormanlarda sıkça karşılaşılan bir durumdur. Sıcaklık terselmesi özellikle soğuk ve serin, bulutsuz kış günlerinde yaygındır. Sıcaklık terselme alanları çok farklı boyut ve şekillerde olabilmektedir. Don çukuru, don cebi, don yatağı, don çanağı, yayvan arazi, küvet arazi, içbükey arazi, depresyon (çöküntü alanı), soğuk hava havuzu, soğuk hava gölü, soğuk hava oluğu, soğuk hava kanalı, soğuk hava akımı sahaları sıcaklık terselme alanlarını ifadede en çok kullanılan terimlerdir. Sıcaklık terselme alanlarının büyüklüğü onlarca metrekareden yüzlerce hektara, derinliği ise birkaç metreden yüzlerce metreye kadar değişebilmektedir. Ormanlardaki sıcaklık terselmesi meşcere kuruluşunu, ağaçların dağılışını, büyümesini ve formlarını yakından etkilemektedir. Ormaniçi açıklık olarak ortaya çıkan terselme alanları biyolojik çeşitlilik ve yaban hayvanları için kritik önemdedir. Başta ağaçlandırma çalışmaları olmak üzere ormancılık faaliyetlerinde sıcaklık ve vejetasyon terselmesi önemle dikkate alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Sıcaklık terselmesi, don çukuru, ormaniçi açıklık, topoklimatik çeşitlilik, don yatağı

Kaynakça

• Akman, Y., 2011. İklim ve Biyoiklim, Palme Yayınları, Ankara. 348s.
• Atalay, I., 2008. Ekosistem ekolojisi ve cografyası (Ecosystem Ecology and Geography). Meta Press, İzmir.
• Atalay, I., 2015. Revealing Temperature Inversion Through Environmental Education . Batı Anadolu Eğitim Bil. Dergisi , 6 (12) , 37-46.
• Bannister, P., Neuner, G. 2001. “Frost resistance and distribution of conifers,” in Conifer Cold Hardiness, eds F. J. Bigras and S. J. Colombo (Dordrecht: Kluwer Academic Publishers), 3–21.
• Bárány-Kevei, I., 1999. Microclimate of karstic dolines. Acta Climatologica, 32(33):19-27.
• Dy, G., Payette, S., 2007. Frost hollows of the boreal forest as extreme environments for black spruce tree growth. Can J For Res 37:492–504.
• URL-1, 2021. https://en-il.topographic-map.com (Erişim:27.04.2021).
• Gönençgil, B., 2016. Türkiye Fiziki Coğrafyası İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, 414s.
• Çepel, N., 1995. Orman Ekolojisi. İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3886, İstanbul, 536s.
• Genç, M., 2012. Silvikültürün Temel Esasları, SDÜ Orman Fakültesi Yayın No:44, 351s.
• Hough A.F., 1945. Frost pocket and other microclimates in forests of the Northern Allegheny plateau. Ecology 26(3):235–250.
• Kılcı, M., Sayman, M., Akkaş M.E., Bucak C., Parlak S., Boza Z., 2011. Kozak Havzası Fıstık çamı (Pinus pinea L.) Ormanlarında Kozalak Verimini Etkileyen Ekolojik Faktörler. Ege Orm. Araştırma Enstitüsü Yay., Çeşitli Yayınlar Serisi No:5. 53s.
• Körner, C., 2012. Alpine treelines: functional ecology of the global high elevation tree limits. Springer, Basel, Switzerland.
• Kuneš, I., Baláš, M., Zahradník, D., Nováková, O., Gallo, J., Nárovcová, J., Drury, M.L., 2014. Role of planting stock size and fertilizing in initial growth performance of rowan (Sorbus aucuparia L.) reforestation in a mountain frost hollow. Forest Systems, 23, 273-287.
• Lambers, H., Oliveira, R.S., 2008. Plant Physiological Ecology, Third Edition, Springer, New York, 736.
• Lareau, N.P., Crosman, E., Whiteman, C.D., Horel, J.D., Hoch, S.W., Brown, W.O., Horst, T.W., 2013. The persistent cold-air pool study. Bulletin of the American Meteorological Society, 94(1):51-63.
• Leuschner, C., Ellenberg, H., 2017. Ecology of Central European Forests. Vegetation Ecology of Central Europe (Vol.I).Cham,Switzerland:Springer Nature, 971pp.
• Mihevc, A, Prelovšek M, Hajna N.Z., 2010. Editors. Introduction to the Dinaric karst.Karst Research Institute at ZRC SAZU, 71p.
• Ogrin, M., 2007. The minimum temperatures in the winter 2006/07 in Slovenian frost hollows and cold basin. Dela, 28, 221-237.
• Ogrin, M., Nikolić, G., Ogrin, D., Trobec, T., 2018. An investigation of winter minimum temperatures in the mountains of Montenegro – a case study from the karst depression of Valoviti Do and selected mountain stations of northern Montenegro. Geographica Pannonica, 22(4): 241-252.
• Oğurlu, İ., Avcı, M., 1999. Bir Don Çukuru Üzerine Araştırmalar, Tr. J. of Agriculture and Forestry 23, Ek Sayı 5, 1231-1235.
• Özhan, S., 2004. Havza Amenajmanı. İ.Ü. Orman Fakültesi Havza Amenajmanı Anabilim Dalı , İ.Ü. Rektörlük Yayın No: 4510, Orman Fakültesi Yayın No: 481, İstanbul, 384s.
• Parker, J., 1963. Cold resistance in woody plants. Bot. Rev. 29: 124-201.
• Saatçioğlu, F., 1969. Silvikültür I. Silvikültürün Biyolojik Esasları ve Prensipleri. I.Ü. Orman Fakültesi Yayınları I.Ü. Yayın No:1429, O.F. Yayın No: 138, İstanbul, 323s.
• Whiteman, C.D., Bian, X., Zhong, S., 1999. Wintertime evolution of he temperature inversion in the Colorado Plateau Basin. Journal of Applied Me-teorology, 38(8):1103-1117.
• Whiteman, C.D., Haiden, T., Pospichal, B., Eisenbach, S., Steinacker, R., 2004. Minimum temperatures, diurnal temperature ranges, and temperature inversions in limestone sinkholes of different sizes and shapes. Journal of applied meteorology, 43(8), 1224-1236.
• Zhong, S., Bıan, X. and Whıteman, C.D., 2003. Time scale for cold-air pool breakup by turbulent erosion, Meteorologische Zeitschrift, 12(4): 229-233.