Orman Mühendisi Kemal Aşk ve Tokat Sel Havzası Islah Çalışmaları

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 7, 26.07.2022

Erhan Kılıç

Öz

İnsanoğlu yaşadığı çevreyi bilerek veya bilmeyerek tahrip etmektedir. Bununla birlikte yaptığı zararların farkına vardığında ise önlem için çoğunlukla geç kalmıştır. Özellikle doğal bitki örtüsünün tahribi erozyon ve sel felaketlerini tetiklemiştir. Tokat şehri bulunduğu coğrafya ve iklim itibarıyla sürekli sel tehdidi altında kalmıştır. Tarihi sebepleri araştırıldığında Tokat’ta bakır eritmek için kalhane kurulmuştur. Bu tesis için yaklaşık 300 yıl boyunca Tokat’ın etrafındaki ormanlardan odun, odun kömürü ve omca kütükleri temin edilmiştir. Osmanlı arşiv kayıtlarına göre 1862 yılında büyük bir sel felaketi yaşanmış ve 1951 yılına kadar belirli aralıklarla tekrar etmiştir. Soruna kalıcı çözüm arayan idareler önlem için bazı çalışmalar yapmış ancak başarı sağlanamamıştır. Fransa’da iki yıl erozyon ve mera ıslahı eğitimi alan orman mühendisi Kemal Aşk, 1955 yılında Tokat’a gelerek havzanın iklim-toprak-bitki dengesini sağlayacak bir proje üzerinde çalışmaya başlamıştır. Dört yıllık çalışma sonucunda şehir sel tehlikesinden kurtarılmıştır. Tokat sel havzası ıslah çalışmasıyla elde edilen tecrübeler Türkiye’nin başka bölgelerine aktarılmıştır. Ancak Türkiye’nin birçok yerleşim yeri halen sel zararı riski altındadır. Bu sebeple havza ıslahı çalışmalarına güçlendirilmiş taşra teşkilatı ile devam edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Tokat, Kemal Aşk, erozyon, sel kontrolü, havza ıslahı

Kaynakça

• Anonim, 1998. Tokat’ı Artık Sel Almıyor. Orman Bakanlığı Yayınları No:65. Lazer Ofset. Ankara.
• Aras, E., 2020. Bir Osmanlı Sanayi Teşebbüsü Olarak Tokat Kalhanesi (1840-1920). Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Aşk, K., 1957. Türk ormancılığı yüzüncü tedris yılına girerken 1857-1957, Tokat Sel Havzası Islah Çalışması, 260-265. Türkiye Ormancılar Cemiyeti, Ankara.
• Aşk, K., 1959. Tokat İli Killikkıranı Meralarının Islahı. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt 5, Sayı:2, 122-126.
• Aşk, K., 1961. Erozyonlar Mücadele Problemimiz. Ulus Gazetesi, 7 Ocak 1961, sayı 13420.
• Aşk, K., 1998. Ormancılığımızda İz Bırakanlar III. Orman ve Av Dergisi, Sayı 4, Cilt 79.4-6.
• Aşk, K., 2003. Sözlü Ormancılık Tarihi, 99-109, Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği Yayın No: 12, Ankara.
• Bayer, Z., 1957. Erozyon, Orman ve Av Dergisi, Sayı 2, Cilt 29. 26.
• BOA. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi: HH.d.19784/ İ.TNF.3.18/ DH.MKT.1266.15/ DH.MK.2713.28
• BCA. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi: 65-402-12/ 121-771-5
• Çadırcı, M., 1992. Abdülhamit'e Sunulan Bir Layiha "Heyet-İ Teftişiye'nin Geşt ü Güzâr Eylemiş Olduğu Mahallerin Ahvâliyle Heyet-i Mezkûr'un Harekâtı". OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi. 3 (3).
• Hamilton, W.J., 1842. Researches In Asia Minor, Pontus, And Armenia: With Some Account Of Their Antiquities And Geology, Vol. 1. London,
• Molkte, H., 1877. Briefe über Zustände und Begebenheiten in der Türkei. p204. Berlin.
• Özer, İ., 2012. Cumhuriyet Döneminde Tokat’ta Meydana Gelen Sel Felaketleri (1934-1951). Tokat Sempozyumu. Cilt III, 169-178.
• Öztunç, H. B., 2012. Tokat’ta “Büyük Sel” (1908). Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 4, 179-203.
• Tızlak, F., 1995. Osmanlı Devleti’nde Ham Bakır İşleme Merkezleri Olarak Tokat Ve Diyarbakır. Belleten, Cilt:59, Sayı:226, 643-659.
• Turgut, H., 2019. Maden Bilimcilerin Duayeni Sadrettin Alpan “İnsanı Maden Yaşatır”. Doğan Kitap. İstanbul.
• Url. Genel Bilgiler. https://tokat.ktb.gov.tr/tr-60574/genel-bilgiler.html (Erişim: Nisan 2022)