Orman yangınlarında iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının değerlendirilebilmesi için AHP ve ANP yöntemleri ile ölçütlerin belirlenmesi: Türkiye Örneği

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 98 - 105

Burcu Tezcan , Tamer Eren

https://doi.org/10.59751/agacorman.1497688

Öz

Çalışmada, Çok Ölçütlü Karar Verme (ÇÖKV) Yöntemleri kullanılarak Türkiye’de meydana gelen orman yangın-larında iş sağlığı ve güvenliğinde (İSG) en önemli ölçütlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Eğitim ve sağlık kontrol faaliyetleri, iş kazası istatistikleri, risk değerlendirme istatistikleri, iş sağlığı ve güvenliği faaliyetleri ana ölçüt olarak belirlenmiştir. Alt ölçütler ise orman yangınından etkilenen çalışan sayısı, iş kazası sıklık oranı, iş kazası ağırlık oranı, orman yangın risklerinin belirlenmesi, yangın çıkış noktalarının belirlenmesi, yangın davranışının analiz edilmesi, İSG kontrolü, düzeltici faaliyetler, önleyici faaliyetler, tehlikeli ortam tespitleri, iş sağlığı ve güvenliği eğitimi, periyodik sağlık kontrolleri, acil durum senaryolarının tatbikatı, ekipler arasındaki etkili iletişim ve yangın söndürme ekiplerine uygun ekipmanın verilmesidir. Toplamda 4 ana ölçüt ve 15 alt ölçüt Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ve Analitik Ağ Prosesi (AAP) yöntemleri kullanılarak 8 uzman tarafından değerlendirilmiştir. Bu uzmanlar Orman Genel Müdürlüğünde çalışmaktadır. İki yöntemden elde edilen sonuçlara göre İSG eğitimi ilk sıradır. Or-man yangınlarında iş sağlığı ve güvenliği performansının değerlendirilmesi İSG uzmanlarına, Orman Genel Mü-dürlüğü (OGM) yöneticilerine ve gelecekteki çalışmalara ışık tutacaktır.

Anahtar Kelimeler

AAP, AHP, İSG, Orman yangını.

Determination of criteria with AHP and ANP methods for the evaluation of occupational health and safety practices in forest fires: The Case of Turkey

Öz

In this study, it was aimed to determine the most important criteria in occupational health and safety in forest fires occurring in Turkey using Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods. Training and health control activities, occupational accident statistics, risk assessment statistics, and occupational health and safety activities were determined as the main criteria. The sub-criteria are the number of employees affected by forest fires, occupational accident frequency rate, occupati-onal accident severity rate, determination of forest fire risks, determination of fire exit points, analyzing the spread of fire, OHS control, corrective actions, preventive actions, hazardous envi-ronment determinations, occupational health and safety training, periodic health checks, drills of emergency scenarios, effective communication between teams and providing appropriate equipment to fire fighting teams. In total, 4 main criteria and 15 sub-criteria were evaluated by 8 experts using Analytic Hierarchy Process (AHP) and Analytic Network Process (ANP) methods. These experts work at the General Directorate of Forestry. According to the results obtained from the two methods, OHS training ranks first. In addition, the evaluation of occupational health and safety (OHS) performance in forest fires will shed light on OHS experts, General Directorate of Forestry (OGM) Managers, and future studies.

Anahtar Kelimeler

ANP, AHP, OHS, wildfire.

Kaynakça

• Akay, A. E., Serin, H., & Yenilmez, N. (2008). Orman yangınla-rı ile mücadelede kullanılan helikopterlerde görev yapan pilotla-rın ve diğer personelin sağlık ve iş güvenliği sorunlarının ince-lenmesi. 14. Ulusal Ergonomi Kongresi, Trabzon, 425–433.
• Akay, A. E., & Yenilmez, N. (2007). Orman yangınları ile mü-cadelede çalışan işçilerin sağlık ve iş güvenliği sorunlarının ince-lenmesi: Alanya Orman İşletme Müdürlüğü örneği. 13. Ulusal Ergonomi Kongresi, 6–8. Başkar Doğan, Ö. (2021). Orman yangınlarında iş sağlığı ve güvenliği.
• Budak, S. N. (2014). PROMETHEE ve ANP çok kriterli karar verme yöntemleri: Ankara sağlık bakanlığı hastanelerinde uygu-lama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı, Ankara.
• Chen, M. K., & Wang, S.-C. (2010). The critical factors of suc-cess for information service industry in developing international market: Using analytic hierarchy process (AHP) approach. Expert Systems with Applications, 37(1), 694–704. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2009.06.012
• Ecer, F. (2014). A Hybrid Banking Websites Quality Evaluation Model Using AHP and COPRAS-G: A Turkey Case. Technologi-cal and Economic Development of Economy, 20(4), 757–782. https://doi.org/10.3846/20294913.2014.915596
• Guven, E., Pinarbasi, M., Alakas, H. M., & Eren, T. (2024). Evaluation of natech criteria in organized industrial zones: An application for Kırıkkale province. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 91, 105379. https://doi.org/10.1016/j.jlp.2024.105379
• Görener, A., Toker, K., & Uluçay, K. (2012). Application of Combined SWOT and AHP: A Case Study for a Manufacturing Firm. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 58, 1525–1534. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.09.1139
• Gümüş, S., & Yılmaz, T. (2011). Orman yangın işçilerinde işçi sağlığı ve güvenlik verilerinin tespitine yönelik araştırma. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 7(1), 1–9.
• Ilbahar, E., Karaşan, A., Cebi, S., & Kahraman, C. (2018). A novel approach to risk assessment for occupational health and safety using Pythagorean fuzzy AHP & fuzzy inference system. Safety Science, 103, 124–136. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2017.10.025
• Kara, M., Yumuşak, R., & Eren, T. (2023). Anız Yangınlarına Müdahale için İtfaiye Drone Seçimi: Giresun Örneği. Journal of Aviation Research, 5(1), 1–15. https://doi.org/10.51785/jar.1180613
• Küçükarslan, A. B., Köksal, M., & Ekmekci, I. (2023). A Model Proposal for Measuring Performance in Occupational Health and Safety in Forest Fires. Sustainability, 15(20), 14729. https://doi.org/10.3390/su152014729
• Oral, N., Yumuşak, R., & Eren, T. (2020). AHP VE ANP Yön-temleri ile Tehlikeli Madde Depo Yeri Seçimi: Kırıkkale İlinde Bir Uygulama. Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilim-leri Dergisi, 10(1), 115–124. https://doi.org/10.28948/ngumuh.744734
• Pal, O., Gupta, A. K., & Garg, R. K. (2013). Supplier selection criteria and methods in supply chains: A review. International Journal of Economics and Management Engineering, 7(10), 2667–2673.
• Podgórski, D. (2015). Measuring operational performance of OSH management system–A demonstration of AHP-based selec-tion of leading key performance indicators. Safety science, 73, 146–166.
• Sayın, S., Güney, C., & Abdullah, S. (2014). Orman yangınla-rında iş sağlığı ve güvenliği. Turkish Journal of Forestry, 15(2), 168–175.
• Supçiller, A., & Çapraz, O. (2011). AHP-TOPSIS yöntemi̇ne dayali tedari̇kçi̇ seçi̇mi̇ uygulamasi. Istanbul University Econo-metrics and Statistics e-Journal, 13, 1–22.
• Tezcan, B., Alakaş, H. M., Özcan, E., & Eren, T. (2023). Afet Sonrası Geçici Depo Yeri Seçimi ve Çok Araçlı Araç Rotalama Uygulaması: Kırıkkale İlinde Bir Uygulama. Politeknik Dergisi, 26(1), 13–27. https://doi.org/10.2339/politeknik.906704
• Tezcan, B., & Eren, T. (2022). Orman Yangınına Sebep Olan Kriterlerin Bulanık Ortamda Değerlendirilmesi. Journal of Poly-technic, 1. https://doi.org/10.2339/politeknik.1138806
• Tezcan, B., & Eren, T. (2024). Bulanık Ortamda Proje Yöneticisi Seçimi: Savunma Sanayi Firmasında Bir Uygulama. SAVSAD Savunma ve Savaş Araştırmaları Dergisi, 34(1), 153-168. https://doi.org/10.54078/savsad.1193540
• Tezcan, B., Özcan, N. A., Özcan, E., & Eren, T. (2020). Deprem sonrası mobil hizmet tesisi seçim problemi için çok kriterli bir karar modeli önerisi. International Journal of Engineering Rese-arch and Development, 12(2), 753-763. https://doi.org/10.29137/umagd.732978
• Tezcan, B., Tamer, E., Özcan, E., & Gür, Ş. (2019). Bir tekstil işletmesinde çok ölçütlü karar verme yöntemleri ile personellerin değerlendirilmesi. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi, 8(2), 1–20.
• Yaşar, S., Poyraz, Z., Yumuşak, R., & Eren, T. (2022). ANP ve PROMETHEE Yöntemleri ile Akıllı Şehir Analizi: Ankara’da Bir Uygulama. Gazi Journal of Engineering Sciences, 8(1), 15–28. https://doi.org/10.30855/gmbd.2022.01.02