AN EVALUATION ON THE EFFECT OF QIRAAT DISPUTES ON FIQU ISSUES

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 12, 45 - 65, 05.07.2023

Mehmet Keleş

Öz

The Qur'an is the main reference source for the science of fiqh. Recitation disputes are also considered as the main source in terms of contributing to the different reading of the words in the Qur'an. For this reason, a close connection has been formed between the science of recitation and fiqh. Due to the fact that their methods are different, the fiqh sects have tried to interpret some issues with different provisions with the help of recitation conflicts. Some of these views include washing or wiping the feet during ablution, which has an important place in terms of the responsibility of believers, the effect of "Lamsü'n-Nisa" on ablution, the situation of women after menstruation, the prohibition of polytheists to build and visit mosques, It is related to the issue of praying and the expiation of the oath in the authority of Ibrahim. In this study, we will analyze the opinions and thoughts in the sources of tafsir and fiqh about the provisions specified within the framework of the effect of recitation conflicts on fiqh issues in terms of whether or not the recitation conflicts affect the meaning in general, and also to reveal the relationship between recitation and fiqh.

Anahtar Kelimeler

Qur, Recitation, Fiqh, Ruling, meaning

KIRAAT İHTİLAFLARININ FIKHÎ KONULARA ETKİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Kur’an-ı Kerim, fıkıh ilminin hüküm belirtmesinde temel başvuru kaynağıdır. Kıraat ihtilafları da Kur’an’da geçen kelimelerin farklı biçimde okunmasına katkı sağlaması bakımından aynı şekilde temel kaynak olarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle kıraat ilmi ile fıkıh arasında sıkı bir bağ oluşmuştur. Yöntemlerinin ayrı olması hasebiyle fıkhî mezhepler, birtakım meseleleri kıraat ihtilaflarının da yardımıyla farklı hükümlerle yorumlama sadedinde bulunmuşlardır. Bu görüşlerden bazıları da inananların sorumluluğu açısından önemli bir yere sahip olan abdest almada ayakların yıkanması veya mesh edilmesi, “Lemsü’n-Nisâ”nın abdeste etkisi, bayanların hayz (âdet görme) halinden sonraki durumları, müşriklerin mescitleri imar ve ziyaret etmelerinin yasak olması, makam-ı İbrahim’de namaz kılma hususu ve yemin keffareti meselelerine ilişkindir. Bu çalışmamızda kıraat ihtilaflarının genel anlamda manaya etki edip etmemesi ve bunun sıra kıraat-fıkıh ilişkisini ortaya koyması bakımından, söz konusu durumlarda kıraat ihtilaflarının mana olarak fıkhî meselelere etkisi çerçevesinde belirtilen hükümlerle ilgili tefsir ve fıkıh kaynaklarında geçen görüş ve düşüncelerin tahlili yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Kıraat, Fıkıh, Hüküm, Mana

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb Arnavut. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
• Akaslan, Yaşar, "Kırâatlerin Fıkhî Hükümlere Etkisine Dair Bir İnceleme: Nisâ Sûresi'nin 43. Âyeti Örneği". Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/38 Aralık 2015.
• Aytekin, Mehmet Ali, "Abdestte Ayağı Yıkamanın Veya Mesh Etmenin Fıkhî Boyutu". İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 5/2 Aralık 2020.
• Aynî, Bedrüddîn Mahmud b. Ahmed. el-Binâye fî Şerhi’l-hidâye, thk. Eymen Salih, Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2012.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meʿâlimü’t-tenzîl, thk.
• Muhammed Abdullah en-Nemr ve Süleyman Müslim el-Harş. 8 Cilt. 4. Basım. Riyad: Dâru Tayyibe, 1997.
• Beydâvî, Ebû Said Abdullah b. Ömer. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 1997.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, thk. Muhammed Zehîr b. Nâsır en-Nâsır, y.y: Dâru Tavkı’n-necat, 2001.
• Buhûtî, Mansur b. Yunus b. Salâhiddîn. Keşşâfü’l-ḳınâʿ ʿan (metn)i’l-İḳnâʿ, thk. İbrahim Ahmed Abdülhamîd, Riyad: y.y., 2003.
• Cessâs, Ebû Bekr er-Râzî. Şerhu Muhtasari’t-tahâvî, thk. İsmetullah İnâyetullah, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
• Cessâs, Ebû Bekr er-Râzî. Aḥkâmu’l-Ḳurʾân, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1993.
• Çetin, Abdurrahman. Kıraatlerin Tefsire Etkisi, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. et-Teysîr fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ, thk. Ferîd b. Muhammed b. Azzûz, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2016.
• Dimyâtî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. İtḥâfü fużâlâʾi’l-beşer fi’l-ḳırâʾâti’l-erbaʿate ʿaşer, thk. Enes Mehra, Lübnan: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
• Haffar, Ahmad, Kıraat Farklılıklarından Dolayı Ortaya Çıkan Fıkhî Görüşler, Erzincan: Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Hamitoğlu, Ahmet. “el-Viḳâye Mine’ş-Şurûr ve’l-Ehtâr fî Dav’i Âyâti’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm el-İstiâze en-Numûzecâ”. Journal of Islamic Studies and Thought for Specialized Researches (JISTSR) “247-265” VOL: 7, NO 3, 2021.
• İbn Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdullah. Aḥkâmu’l-Ḳurʾân, Beyrut: Dâru’l-Kütûbi’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gali. el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz, thk. Abdüsselam Abdüşşafi Muhammed. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, 2001.
• İbn, Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr, thk. Ali Muhammed ed- Dabbâ‘, Mısır: el-Matbaatü’l-Ticareti’l-Kübra, ts.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed el-Makdisî. el-Muğnî, Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen, thk. Muhammed Fuâd Abdülbaki, y.y, Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• İbn Mücâhid, Ebû Bekr Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs. Kitâbü’s-Sebʿa fi’l-ḳırâʾât, thk. Şevkî Dayf, Mısır: Dâru’l- Meârif, 1980.
• Karaçam, İsmail. Kıraat İlminin Kur’an Tefsirindeki Yeri ve Mütevatir Kıraatların Yorum Farklılıklarına Etkisi. 3.Basım. İstanbul: MÜİF Vakfı Yayınları, 2018.
• Karâfî, Ebû Abbas Şihâbüddîn Ahmed b. İdris. ez-Zahîra, thk. Muhammed Haci vd. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, Alâüddin Ebû Bekr İbn Mes’ud. Bedâiu’s-sanâi fî Tertîbi’ş-şerâi, thk. Muhammed Tâmir, Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2005.
• Kazvînî, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdilkerîm er-Râfiî. Fetḥu’l-ʿazîz fî Şerḥi’l-Vecîz (eş-Şerḥu’l-kebîr), y.y.: Dâru’l-Fikr, Yy. ts.
• Keleş, Mehmet. Kur’ânî Bir Kavram Olarak İnşirâh, İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2023.
• Keleş, Mehmet, “Dini Ve İlmi Müessese Olarak Kıraat İlmi’nin İşârî Tefsir’e Etkisi, Zâhir Ve Bâtın Örneği”, İmâm-ı A‘zam Fakültesi Dergisi, Sayı: 36, Kasım 2021.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân, thk. Ahmet el-Berdûnî ve İbrahim Atfîş, Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Mâlik b. Enes. el-Müdevvenetü’l-Kübrâ, Beyrut: Dârû’l-Kütûbi’l-İlmiyye, 1994.
• Mâverdî, Ebû Hasen Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebîr, thk. Ali Muhammed Muavvaz, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Müslim, Ebü’l-Hasan b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, thk. Muhammed Fuâd Abdulbaki, Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. thk. Abdulfettah Ebû Gudde, Halep: Mektebü’l-Matbuâti’l-İslâmiyye, 1986.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Mecmû’ şerḥu’l-Müheẕẕeb, Beyrut: y.y., ts.
• Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer. Mefâtîḥu’l-ġayb, Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l Arabî, 1999.
• Sa’lebî, Ebû Muhammed Abdü’l-Vahhâb b. Ali b. Nasr. Şerhü’r-Risâle, Riyad: Dâru İbn Hazm, 2007.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ebî Sehl. el-Mebsût, Beyrut: Dâru’l-Marife, 1978.
• Sicistânî, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk, el-Ezdî. es-Sünen, Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtḳān fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân, thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim, 4 Cilt. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Âmmeti li’l-Kitab, 1974.
• Şâfiî, Ebu Abdullah Muhammed b. İdrîs b. Abbâs b. Osman. Tefsîrul-İmam eş-Şâfiî, thk. Ahmed b. Mustafa el-Ferran, Suudi Arabistan: Dâru’t-Tedmîr, 2006.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed. Fetḥu’l-ḳadîr el-Câmi’ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ilmi’t-tefsîr, Şam: Dâru İbn Kesîr, 1993.
• Şîrâzî, Ebû İshak Cemâlüddîn İbrahim b. Ali. el-Mühezzeb, Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân, thk. Ahmed Muhammed Şakir. y.y.: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, thk. Komisyon, Mısır: Mektebetü Mustafâ el-Bâb el-Halebî, 1975.
• Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. Hasan b. Ali. et-Tibyân fi Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrut: Dârû İhyai’t-Turâsi’l-Arabi, ts.
• Yazır, Elmalılı Hamdi, Tefsirli Kur’ân-ı Kerim Meâli, sad. Selahattin Kaya İstanbul: Eser Neşriyat Yayınları, 1998.
• Yurt, Mehmet Emin. Fahrettin Râzî’ye Göre İ’câzu’l-Kur’ân (Mefâtîhu’l-Gayb Tefsiri Bağlamında), Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2018.
• Zemahşerî, Ebü’l Kasım Mahmud b. Amr. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl, Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1986.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân, thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1957.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa. el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletühü, Dımaşk: y.y., 1985.