TÜRK MEDENİ HUKUKUYLA MUKAYESELİ OLARAK İSLÂM HUKUKUNDA ÇALIŞAN EVLİ KADININ NAFAKASI

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 14, 60 - 84, 30.06.2024

Yahya Bilginer

Öz

Aile, toplumda kan bağı ve evlilikle oluşan temel bir kurumdur. Eşler, ebeveynler ve çocuklar arasındaki sorumluluklar gibi belirli sorumlulukların sevgi, saygı, koruma ve yardım yoluyla yerine getirilmesini sağlama işlevi görür. Ancak, aile birliğinin ve bireylerin haklarının risk altında olduğu ve hukukun müdahalesini gerektiren durumlar da vardır. Aile birliğinin ve bireysel hakların korunması için kanun, aile üyeleri arasında yiyecek ve bakım sağlama gibi yükümlülüklere ilişkin hükümler de dâhil olmak üzere gerekli önlemleri almıştır. Her bireyin kendisine ve çevresindekilere karşı hakları ve sorumlulukları vardır ve bunlar aile içinde başlar ve daha geniş akrabalık ilişkilerine kadar uzanır. Aile hukuku bu hak ve sorumlulukları düzenleyen düzenlemeleri kapsar. Toplumun en küçük ancak en önemli yapı taşı olan ailenin oluşması ve korunmasına yönelik hukuk sistemleri belirli düzenlemeler getirmiştir. Bu düzenlemeler içerisinde nafaka konusu önemli bir yere sahiptir. Nafakanın her safhasını özenle düzenleyen ve onun sağlam temeller üzerine oturmasını hedefleyen İslâm hukuku, eş nafakasının, hem bireysel hem de toplumsal açıdan önemine işaret etmiştir. Günümüzde üzerinde yoğun tartışmaların yaşandığı aile hukukuna dair nafaka konusunun süresiyle ve kapsamıyla ilgili yoğun tartışmalar bulunduğu gibi evli kadının çalışıp kazanç elde ediyorsa nafaka alıp almayacağı hususunda da tartışmalar yaşanmaktadır. Çalışmada bu tartışmalara öneri bağlamında, eş nafakası genelinde çalışan kadın eşin nafakası konusu, Türk medeni hukukuyla mukayeseli olarak ele alınarak, bu iki hukuk sistemindeki uygulamalara, benzer ve farklı yönlerine değinilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Türk Medeni hukuku, Aile, Evlilik, Eş Nafakası

Alimony of a Married Woman Working in Islamic Law in Comparison with Turkish Civil Law

Öz

The family is a fundamental institution in society, formed by blood ties and marriage. It functions to ensure that certain responsibilities, such as those between spouses, parents and children, are fulfilled through love, respect, protection and assistance. However, there are situations where the family unit and the rights of individuals are at risk and require the intervention of the law. In order to protect family unity and individual rights, the law has taken the necessary measures, including provisions on obligations between family members, such as the provision of food and care. Every individual has rights and responsibilities towards themselves and those around them, which begin within the family and extend to wider kinship relationships. Family law covers the regulations governing these rights and responsibilities. Legal systems have introduced certain regulations for the formation and protection of the family, which is the smallest but most important building block of society. Among these regulations, alimony has an important place. Islamic law, which carefully regulates every stage of alimony and aims to establish it on solid foundations, has pointed out the importance of spousal maintenance both individually and socially. Today, there are intense debates about the duration and scope of alimony in family law, as well as whether a married woman should receive alimony if she works and earns income. In this study, in the context of suggestion to these discussions, the issue of spousal maintenance for the working wife is discussed in comparison with the Turkish civil law, and the practices, similarities and differences in these two legal systems are tried to be discussed.

Anahtar Kelimeler

Islamic law, Turkish civil law, family, marriage, spousal support.

Kaynakça

• Acar, Halil İbrahim. İslâm Âile Hukuku. İstanbul: Ensar Yayınları, 2018.
• Aksoy, Muhammet Mehdi. Aile Hukuku ile İlgili Ayetler Bağlamında Fıkhî Görüş Farklılıklarının Usûlî Dayanakları. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Doktora Tezi, 2023.
• Âmir, Abdülaziz. el-Ahvâlü’ş-şahsiyye fi’ş-Şeriati’l-İslamiyye. Beyrut: Dârü’l-Fikri’lArabi, 1984.
• Atar, Fahrettin. “Nikâh”. TDV İslam Ansiklopedisi. 33/112-117. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007. https://islamansiklopedisi.org.tr/nikah
• Aykan, Recep. Kelime ve Konularına Göre Alfabetik Kur’an Fihristi. İstanbul: Pınar Yayınları, 6.Baskı., 2012.
• Aynî, Bedruddin Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed b. Musa b. Ahmed b. Hüseyin. el-Binâye şerhü’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed el-Bâbertî er-Rûmî el-Mısrî. el-İnâye Şerhü’l-Hidâye. 10 Cilt. Kahire: Matbaatü Mustafa el-Bâbî, 1970.
• Ba’lî, Ahmed b. Abdillah b. Ahmed. er-Ravdü’n-nedî şerhü Kâfi’l-mübtedi. 4 Cilt. Riyad: el-Müessesetü’s-S’adiyye, ts.
• Bâmernî, İsmail Ebabekir Ali. Ahkâmü’l-üsre ez-zevâcü ve’t-talak beyne’l-Hanefiyyeti ve’ş-Şafiîyye. Amman: Dârü’l-Hâmid, 2009.
• Basrî, Ârif. Nafakâtü’z-zevce fî’teşrî‘i’l-İslâmî. Beyrut: y.y., 1981.
• Bedrân, Ebü’l-Ayneyn. el-Fıkhu’l-mukâren li’l-ahvâli’ş-şahsiyye. 1 Cilt. Beyrut: y.y., 1967.
• Bilginer, Yahya. Mer’î Hukukla Mukayeseli Olarak İslâm Hukukunda Nafaka. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Doktora Tezi, 2023.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1985.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Buhûtî, Mansûr b. Yunus b. İdrîs. Keşşâfü’l-kina’ “an metni’l-İkna”. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’n-Nasri’l-Hadise, 1968.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sihâh tâcü’l-lügati ve sihâhü’l-Arabiyyeti. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İlmi li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1987.
• Cezîrî, Abdurrahman. Dört Mezhebe Göre İslâm Fıkhı. çev. Mehmet Keskin. 7 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Cin, Halil - Akgündüz, Ahmet. Türk Hukuk Tarihi. Konya: Sayram Yayınları, 5.Basım, 2013.
• Cin, Halil - Akyılmaz, Gül. Türk Hukuk Tarihi. Konya: Sayram Yayınları, 5.Basım., 2013.
• Çetintaş, Recep. “İslâm Hukukunda Evlenmeden Doğan Haklar Bağlamında Nafaka”. İslâm Hukuku Araştırma Dergisi 24 (2014).
• Çolak, Abdullah. “İslâm Hukukunda Evlilik Nafakası”. Mehir Aile Dergisi 1 (2001).
• Dirik, Mehmet. “İslâm Aile Hukukunda Kocanın Nafaka Mükellefiyetini Düşüren Haller”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 25 (2015).
• Dural, Mustafa vd. Türk Özel Hukuku Cilt 3 Aile Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2013.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’r-Risâletü’l-Âlemiyye, 2009.
• Ebû Zehra, Muhammed. el-Ahvâlü’ş-Şahsiyye. Beyrut: Dârü’l-Fikri’l-Arabi, ts.
• Erbay, Celal. İslâm Hukukunda Evlilik ve Hısımlık Nafakası: Kitabu’n-nafakat. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2. Basım, 1998.
• Erbay, Celal. “Nafaka”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/282-285. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 5.Basım, 2015.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddin Ebû Tâhir Muhammed b. Ya’kûb. el-Kâmûsü’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 8. Basım, 2005. Haccâvî, Ebü’n-Necâ Şerefüddîn Mûsâ b. Ahmed b. Mûsâ el-Makdisî. el-İkna’ fî fıkhi’l-İmami Ahmed. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Marife, ts.
• Hallâf, Abdülvehhâb. Ahkâmü’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye. Kuveyt: Dârü’l-Kalem, 2. Basım, 1990.
• Halvetî, Muhammet b. Ahmet el-Buhûti. Hâşiyetu Halvetî ‘alâ munteha’l-iradât. 7 Cilt. Katar: Daru’n-nevâdir, 2011.
• Hareşî, Ebû Abdullah Muhammed. Şerhü’l-Hareşî ’ala Muhtasari Halil. 8 Cilt. Bulak: Matbaatü’l-Emîrîyye, 2. Basım, 1317.
• Haskefî, Alauddin Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Hısnî. ed-Dürrü’l-muhtâr Şerhü Tenvîri’l-Ebsâr ve câmiu’l-bihâr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdilaziz ed-Dimeşkî. Reddü’l-muhtâr ’ala Dürri’l-muhtâr şerhü Tenviri’l-ebsâr. 6 Cilt. Kahire: Matbaatü Mustafa el-Bâbî, 2. Basım, 1966.
• İbn Bezîze, Ebû Muhammed. Ravdatu’l-müstebîn fî şerhi Kitabi’t-Telkin. 2 Cilt. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 2010.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Said el-Endülûsî. el-Muhallâ bi’l-âsâr. 12 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts. İbn Kudâme, Muvaffaküddin. el-Muğnî. 15 Cilt. Riyad: Dârü’l-Âlemi’l-Kütüb, 3. Basım, 1997.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed elEnsârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdır, 3. Basım, 1414.
• İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrahim b. Muhammed. el-Bahrü’r-râik şerhü Kenzi’ddekâik. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitabi’l-İslami, 2. Basım, ts.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtûbî. Bidâyetü’lmüctehid ve nihâyetü’l-muktsid. 4 Cilt. Kahire: Dârü’l-Hadis, 2004.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî elİskenderî. Fethü’l-Kadîr. 10 Cilt. Kahire: Matbaatü Mustafa el-Bâbî, ts.
• İbnü’l-Mülakkîn, Sirâcüddin Ebû Hafs Ömer b. Ali b. Ahmed. Ucâletü’l-muhtâc ilâ tevcîhi’l-Minhâc. 4 Cilt. İrbid/Ürdün: Dârü’l-Kitâb, 2001.
• İbnü’n-Neccâr, Takiyüddin Ebü’l-Bekâ Muhammed b. Ahmed b. Abdilaziz b. Ali elFütûhî. Münteha’l-İradât. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
• Kâdi İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsûbî. et-Tenbîhâtü’l-müstanbeta ’ala’l-kütübi’l-müdevveneti ve’l-mühtaleta. 3 Cilt. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 2011.
• Kahveci, Nuri. İslam Aile Hukuku. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. ez-Zahîre. 14 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslami, 1994.
• Karaman, Hayreddin. “Akid”, TDV İslam Ansiklopedisi. 2/251-256. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989.
• Karaman, Hayreddin. Aile İlmihali. İstanbul: Timaş Yayınları, Beşinci., 2011.
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslam Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 9. Basım, 2016.
• Kallek. Cengiz. “Müd”. TDV İslam Ansiklopedisi. 31/455-457. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
• Kur’an Kerim Meâli. çev. Hayrettin Karman. Ankara: TDV Yayınları, 8.Baskı., 2003.
• Kâsânî, Alâuddin Ebû Bekir. Bedâ’iu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’lKütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1986.
• Koçak, Muhsin. İslâm Hukuku: İslâm Hukukuna Giriş Aile Hukuku Miras ve Ceza Hukuku. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Komisyon. el-Fetâvâyi’l-Hindiyye. 5 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kitabi’l İlmiyye, 1.Baskı., 2000.
• Köse, Üzeyir. Fıkhî Açıdan Hamilelik. Ankara: Nobel Bilimsel Eserler, 2020.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. Cafer b. Hamdân. et-Tecrîd. 12 Cilt. Kahire: Dârü’s-Selâm, 2. Basım, 2006.
• Kurtûbî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebi Bekir b. Ferh el-Ensârî el-Hazrecî Şemsüddin. el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’an. 10 Cilt. Kahire: Darü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
• Makdisî, Bahauddin Ebû Muhammed Abdurrahman b. İbrahim b. Ahmed. el-Udde şerhü’l-Umde. Kahire: Dârü’l-Hadis, 2003.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-Bağdâdî. el-Hâvi’l-kebîr fi fıkhi mezhebi’l-İmami’ş-Şafiî. 19 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Merdâvî, Alâuddin Ebü’l-Hasen Ali b. Süleyman b. Ahmed. el-İnsâf fî ma’rifeti’r-râcihi mine’l-hilâf. Kahire: Hecer li’t-Tibaeti ve’n-Neşri, 1995.
• Mergînânî, Ebü’l-Hasan Burhanudidin. el-Hidâye fî şerhi Bidâyeti’l-mübtedî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü İhyai’t-Türâsi’l-Arabi, ts.
• Mevsilî, Mecdüddin Ebü’l-Fadl Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li-Ta’lili’lMuhtâr. 5 Cilt. Kahire: Matbaatü’l-Halebî, 1937.
• Mevvâk, Muhammed b. Yusuf b. Ebi’l-Kâsım b. Yusuf el-Abderî el-Gıranâtî. et-Tâc ve’l-iklîl li-muhtasari Halîl. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿü’s-sahîh. 5 Cilt. Kahire: Matbaatü İsa el-Bâbî, 1955.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hafizuddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Medâriküt-Tenzîl ve hekâikü’t-te’vîl. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kelimi’t-Tayyîb, ts.
• Özcan, Ruhi. İslâm Hukukunda Hısımlık Nafakası. İzmir: Çağlayan Yayınları, 1996.
• Özcan, Ruhi. İslâm Hukukunda Karı Koca Nafaka Mükellefiyeti. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Doktora Tezi, 1976.
• Paçacı, İbrahim. Dinî Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Râgıb el-İsfehânî, Ebü’l-Kâsım el-Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fî garibi’lKur’ân. Beyrut: Dârü’l-Marife, ts.
• Rûyânî, Ebü’l-Mehâsin Fahrülislâm Abdülvâhid b. İsmâîl b. Ahmed et-Taberî. Bahrü’lmezheb fî füru’i’l-mezhebi’ş-Şâfiî. 14 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Serahsî, Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Marife, 1993.
• Serinsu, Ahmed Nedim. Dinî Terimler Sözlüğü. Ankara: Milli Eğitim Baknalığı, 2009.
• Sertâvî, Mahmud Ali. Şerhü Kânûni’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye. Amman: Dârü’l-Fikr, 3. Basım, ts.
• Şeyhîzâde Dâmâd Efendi, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman. Mecma’ü’l-enhür fî şerhi Mülteka’l-ebhûr. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabi, 1431.
• Şinkıtî, Muhammed b. Muhammed Sâlim el-Meclisî. Levâmi’ü’d-dürer fî hetki estâri’lMühtasar. 15 Cilt. Nuakşot: Dârü’r-Rıdvân, 2015.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf. el-Mühezzeb fî fikhi’l-İmami’şŞafiî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Şirbînî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti me’âni elfâzi’l-Minhâc. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Uyanık, M.Zeki. “İslâm Aile Hukukunda Evlilik ve Boşanma Nafakası Bağlamında Süresiz Nafaka Yasası”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2019), 57-87.
• Üveys, Ateş. “İslâm Hukukunda ve Türk Medeni Hukukunda Ergin Akrabalıkya Karşı Nafaka Yükümlülüğü”. Fatih Sultan Mehmet İlmî Araştırmlar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 13 (2019).
• Zebîdî, Muhammed Mürteda el-Hüseynî. Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. Kuveyt: Vezâretü’l-İrşâdi ve’l-Enba, 2001.
• Zeydan, Abdülkerim. el-Mufassal fî Ahkamü’l-Mer’e ve’l-Beyti’l-Müslim fi’şŞerîati’l-İslâmiyye. 9 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1993.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî b. Mihcen b. Yûnus es-Sûfî el-Bâriî. Tebyînü’l-hakâik şerhü Kenzi’d-dekâik. 6 Cilt. Kahire: Matbaatü’l-Emirîyye, 1313.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fikhü’l-İslami ve Edilletühü. 10 Cilt. Şam: Dârü’l-Fikr, 4. Basım, ts.