TÜRK HUKUKUNDA HAKSIZ TAHRİKİN UYGULANMASINDA EŞİTSİZLİK ALGISI

Yıl 2024, , 349 - 392, 06.02.2024

Recep Kahraman

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1274317

Öz

Türk Ceza Kanunu’nda haksız tahrik, ceza sorumluluğunu azaltan bir neden olarak düzenlenmiştir. Haksız fiilin neden olduğu hiddet veya şiddetli elem, kusur yeteneğini etkilemekte ve davranışlarını kontrol etme yeteneği zayıflayan fail de mağdura karşı suç işlemektedir. Kadına karşı işlenen özellikle kasten öldürme suçlarının hemen hemen tamamında, suçun haksız tahrikin etkisiyle işlendiği savunması ileri sürülmekte; haksız tahrikin unsurlarının hatalı değerlendirilmesiyle birlikte de erkek fail lehine ayrımcılık yapıldığına dair bir algı oluşmaktadır. Hiddet veya şiddetli eleme neden olabilecek hangi davranışların haksız fiil olarak kabul edileceği, haksız fiilin sonucunda ortaya çıkması gereken hiddet veya şiddetli elemin ne olduğu; haksız fiil ve hiddet veya şiddetli elemin somut olayda belirlenmesi için hangi ölçüt ya da ölçütlerin dikkate alınması gerektiği; haksız fiil ile tepki arasında açık orantısızlık mevcut olduğunda haksız tahrik kurumunun hangi ölçüde ceza sorumluluğunu etkileyeceği gibi hususlara dair yorum farklılıkları, erkek fail lehine hukuki açıdan tatmin edici olmayan kararların verilebilmesine neden olabilmektedir. Bu durum, haksız tahrik kurumunun erkeklik indirimi olarak algılanmasına ve böylece kadına yönelik işlenen suçlarda ceza hukukunun etkinliğinin azalmasına neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kusur, Kusuru azaltan haller, Haksız tahrik, Hiddet veya şiddetli elem, Eşitsizlik

PERCEPTİON OF INEQUALİTY İN THE APPLİCATİON OF UNJUST PROVOCATİON İN TURKİSH LAW

Öz

In the Turkish Penal Code, unjust provocation is regulated as a reason that reduces criminal responsibility. The rage or severe pain arising from the tort affects the offender's ability to culpa. The offender, whose ability to control her behavior is weakened, also reacts to against the victim. It is argued that in almost all of the committed against women, especially wilful murder, is committed with the effect of unjust provocation. With the erroneous evaluation of the elements of unjust provocation, there is a perception that discrimination is made in favor of the male offender. What acts that may cause rage or severe pain will be considered tort; what rage or severe pain should have resulted from the tort; what criteria should be taken into account in order to determine the tort and rage or severe pain in the concrete case; When there is a clear disproportion between the tort and the reaction, the differences in interpretation on the extent to which the unjust provocation institution will affect the criminal responsibility may lead to legally unsatisfactory decisions in favor of the male offender. This situation causes the institution of unjust provocation to be perceived as a reduction in masculinity, thus reducing the effectiveness of the criminal law in crimes against women.

Anahtar Kelimeler

Culpa, The causes that reduces culpa, Unjust provocation, Rage or severe pain, İnequality

Kaynakça

• Akbulut B, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, 2016.
• Artuk ME/Gökcen A/Alşahin ME/Çakır K, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14. Baskı, Adalet Yayınevi, 2020.
• Aydın D, “Haksız Tahrik Kurumuna İlişkin Bazı Sorunlar”, Terazi Hukuk Dergisi, (15), 2020, s. 236-247.
• Berman M/Farrell I, “Provocation Manslaughter as Partial Justification and Partial Excuse”, William and Mary Law Review (52) 2011, s. 1027-1109.
• Bernsmann K, “Affekt und Opferverhalten”, NSTZ, (4), 1989, s. 160-166.
• Centel N/Zafer H/Çakmut Ö, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 11. Baskı, Beta Yayınevi, 2020.
• Clough A, “Loss of Self-Conrtol as a defence: The Key to Replacing Provocation”, The Journal of Criminal Law, (74), 2010, s. 118-126.
• Delpino L/Pezzano R, Manuale di Diritto penale Parte generale, 33. Baskı, Simone, 2023.
• Demirbaş T, Haksız tahrik, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, 2021.
• Dönmez BD, “Ceza Sorumluluğunu Azaltan Bir Neden Olarak Haksız Tahrik”, İÜHFM, 71 (1) 2013, s. 267-294.
• Dönmezer S/Erman S, Nazari ve Tatbikî Ceza Hukuku Cilt II, 14. Baskı, Der Yayınevi, 2019.
• Epözdemir R, Haksız Tahrik, Adalet Yayınevi, 2021.
• Eser A, “Renaissance des § 213 StGB: Der “minder scchwere Fall des Totschlags” im Lichte der Rechtsprechung”, in: FS Middendorff, 1986, s. 65-79.
• Fiandaca G/Musco E, Diritto penale Parte generale, 8. Baskı, Zanichelli, 2019.
• Fischer T, Strafgesetzbuch: Kommentar, 67. Baskı, CH. Beck, 2020.
• Gökcan HT/Artuç M, Türk Ceza Kanunu Şerhi Cilt III, Adalet Yayınevi, 2021.
• Gruber A, “A Provocative Defense”, California Law Review, (103), 2015, s. 273-334.
• Hakeri H, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 24. Baskı, Adalet Yayınevi, 2021.
• İçel K, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Yenilenmiş Baskı, Beta Yayınevi, 2016.
• Kangal ZT, “Türk Ceza Hukukunda Haksız Tahrik”, EÜHFD, 14 (3-4), 2010, s. 19-66.
• Kazancı BE, “Mağdurun Davranışları ve Heyecan Halinin Ceza Sorumluluğuna Etkisi - Haksız Tahrik”, DEÜHFD, Özel Sayı, (15), 2013, s. 1309-1358.
• Koca M/Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 13. Baskı, Seçkin Yayınevi, 2020.
• Lackner K/Kühl K, Strafgesetzbuch: Kommentar, 29. Baskı, CH. Beck, 2018.
• Meraklı S, Ceza Hukukunda Kusur, Seçkin Yayınevi, 2020.
• Merli A, Violenza di Genere e Femminicidio, Edizioni Scientifiche Italiane, 2015.
• Molitorisova A/Burke C, “The Istanbul Convention’s Evidentiary Requirements in the light of Laws on Self-Defence and Mitigating Criminal Responsibility”, University of Miami International & Comparative Law Review, 28 (2), 2021, s. 209-266.
• Mantovani, Ferrando, Diritto Penale Parte generale, 11. Baskı, Cedam, 2020.
• Özbek VÖ/Doğan K/Bacaksız P, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 11. Baskı, Seçkin Yayınevi, 2020.
• Özgenç İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 16. Baskı, Seçkin Yayınevi, 2020.
• Roth CL, “Die Auslegung der Mordmerkmale Heimtücke und Niedrige Beweggründe in Den Sog. Ehrenmord-Fällen”, Krisztina Karsai (Hrsg.) Strafrechtlicher Lebensschutz in Ungarn und Deutschland. Szeged: Polay Elemer Alapitvany, 2008, s. 137-157.
• Rosenberg R, “Human Dignity and the Doctrine of Provocation: A New Approach”, Notre Dame Journal of Law, Ethics & Public Policy, (34), 2020, s. 281-306.
• Schmidt R, Strafrecht Besonderer Teil I, 21. Baskı, Verlag, 2019.
• Schneider H, “Überlegungen zur restriktiven Auslegung von § 213 StGB”, NStZ, 2001, s. 455-460.
• Schneider U, “Genderaspekte in Straf- und Strafprozessrecht”, Gender & Crime: Geschlechteraspekte in Kriminologie und Strafrechtswissenschaft, Nomos, 2022, s. 11-31.
• Şen E/Şenyurt MC, “Ceza Sorumluluğunu Azaltan Sebep Olarak Haksız Tahrik”, Ceza Hukuku Dergisi, (22), 2013, s. 7-17.
• Taşkın OE, Kadın Cinayeti Suçu, Onikilevha Yayınevi, 2022.
• Toroslu N/Toroslu H, Ceza Hukuku Genel Kısım, 25. Baskı, Savaş Yayınevi, 2019.
• Yalçın T, Türk Ceza Hukukunda Kadın, Savaş Yayınevi, 2019.