PROHIBITION OF ABUSING RIGHTS AND FREEDOMS: A REVIEW FROM THE PERSPECTIVE OF REGIONAL AND INTERNATIONAL LEGAL DOCUMENTS

Yıl 2023, , 515 - 541, 31.10.2023

Uğur Elibüyük

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1325679

Öz

In terms of Public Law and especially Human Rights Law, it is relatively a new development that the prohibition of abuse of rights and freedoms has taken its place in positive law texts. Despite the ones who think that there is no need for such a regulation, the experiences in the political life of the twentieth century have revealed the negative consequences of the abuse of rights and freedoms. The main idea on which the prohibition is based is to prevent the abuse of the sovereign right of the state. However, the prohibition of abusing the rights and freedoms has been implemented in our country for a long time as a general prohibition reason for preserving the state ideology. When the decisions of the European Court of Human Rights are examined, it is seen that the ECHR has a tendency to apply the prohibition of abuse less and to evaluate freedoms within its own limitations. In the study, primarily, the prohibition of abuse will be addressed on the basis of private law, and then the development process of the prohibition in the field of public law will be examined. In the last part, the regulations existed in national, regional and international legal documents will be discussed in the light of court decisions.

Anahtar Kelimeler

Principle of Honesty, Fundamental Rights and Freedoms, Prohibition of Abuse of Rights and Freedoms, Democratic Constitutional Order, Militant Democracy

HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ KÖTÜYE KULLANMA YASAĞI: BÖLGESEL VE ULUSLARARASI HUKUKİ BELGELER PERSPEKTİFİNDEN BİR İNCELEME

Öz

Kamu Hukuku ve özellikle İnsan Hakları Hukuku bakımından hak ve özgürlükleri kötüye kullanma yasağının pozitif hukuk metinlerinde yerini alması nispeten yeni bir durumdur. Bu yönde bir düzenlemeye ihtiyaç olmadığı görüşünde olanlara karşın, yirminci yüzyıl siyasi hayatında yaşanan deneyimler, hak ve özgürlüklerin kötüye kullanılmasının yol açacağı olumsuz sonuçları somut olarak ortaya koymuştur. Yasağın dayandığı esas düşünce, devletin sahip olduğu egemenlik yetkisinin kötüye kullanımını engellemektir. Bununla birlikte, hak ve özgürlükleri kötüye kullanma yasağı ülkemizde uzunca bir süre devlet ideolojisini koruyan genel bir yasaklama sebebi olarak uygulanmıştır. Konuya ilişkin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları incelendiğinde, AİHM’nin, kötüye kullanma yasağına zaman içerisinde daha az başvurma ve özgürlükleri kendi sınırlama sebepleri içerisinde değerlendirme eğiliminde olduğu görülmektedir. Çalışmada kötüye kullanma yasağına öncelikle özel hukuk açısından değinilecek, ardından yasağın kamu hukuku alanındaki gelişim süreci incelenecektir. Son bölümde ise ulusal, bölgesel ve uluslararası hukuki belgelerde yer alan düzenlemeler mahkeme kararları ışığında ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dürüstlük ilkesi, Temel Hak ve Özgürlükler, Hak ve Özgürlükleri Kötüye Kullanma Yasağı, Demokratik Anayasal Düzen, Militan Demokrasi

Kaynakça

• Akad M / Dinçkol B V/ Bulut N, Genel Kamu Hukuku, 13. Baskı, D&R Yayınları, 2017.
• Alacakaptan U, “Demokratik Anayasa ve Ceza Kanunu'nun 141 ve 142'inci Maddeleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22(1), 1965, s. 3-20.
• Arık K F, “Avrupa İnsan Hakları Divanında Lawless İşi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 18(2), 1963, s. 265-331.
• Aslan V, “Amerikalılar arası insan hakları sistemi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(2), 2012, s. 261-298.
• Ayan M / Ayan N, Medeni Hukuka Giriş, 10. Baskı, Mimoza Yayıncılık, 2014.
• Aybay R, İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, Der Yayınları, 2021.
• Aybay R, İnsan Hakları Hukuku, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Aycan R, “Kamu Hürriyetlerinin Sınırlandırılması”, Türk İdare Dergisi, 35(287-288), 1964, Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, s. 3-38.
• Beddard R, Human Rights and Europe, 3. Baskı, Cambridge University Press, 1993.
• Çamurcuoğlu G, “Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Öngörülen Koruma Mekanizmaları” Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 14(2), 2019, s. 713-770.
• Değirmencioğlu B, Westphalian Modelden Bugüne Egemenliğin Dönüşümü Bağlamında Yeni Dünya Düzeninin İnşası, Adalet Yayınevi, 2022.
• Erdoğan İ / Keskin A D, Türk Medeni Hukuku, 3. Baskı, Gazi Kitabevi, 2020.
• Gemalmaz M S, İnsan Hakları Belgeleri (Bölgesel Sistemler), Alkım Yay., 1999.
• Göze A, Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, 5. Baskı, Beta Basım Yayım, 1989.
• Gözler K, İnsan Hakları Hukuku, Ekin Yayınevi, 2017.
• Güneş A M, İnsan Hakları Hukukuna Giriş, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, 2021.
• Güriz A, Hukuk Felsefesi, 11. Baskı, Siyasal Kitabevi, 2015.
• Hakyemez Y Ş, Militan Demokrasi Anlayışı ve 1982 Anayasası, Seçkin Yayıncılık, 2000.
• İldeş S. Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Temel Hak ve Özgürlüklerin Kötüye Kullanılması Yasağı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Kaboğlu İ, Özgürlükler Hukuku: İnsan Haklarının Hukuksal Yapısı Üzerine Bir Deneme, 2. Baskı, Afa Yayıncılık, 1996. Kapani M, Kamu Hürriyetleri, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, 2013.
• Kapani M, “Ord.Prof.Dr. Ernst E. Hirsch’e Armağan: Freedom to Destroy Freedom”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, (197), s. 261-276.
• Kıratlı M, “Niçin Almanya Bir Roosevelt ve Amerika Bir Hitler Çıkarmadı?”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 16(4), s. 163-174.
• Kuzu B, Türk Anayasa Metinleri ve İlgili Mevzuat, 11. Baskı, Filiz Yayınevi, 2011.
• Leach P, Taking a Case to the European Court of Human Rights, Blackstone Press, 2001.
• Loewenstein K, “Autocracy Versus Democracy in Contemporary Europe I”, TheAmerican Political Science Review, 29(4), 1935, s. 571-593.
• Loewenstein K, “Militant Democracy And Fundamental Rights, I”, The American Political Science Review, 31(3), 1937, s. 417-432.
• Perinçek D, “Federal Almanya’da Neo-Nazi Sosyalist Rayh Partisinin (SRP) Yasaklanması”, AÜHFD, 25(3-4), 1968, s. 273-285.
• Robertson A H / Merrills J G, Human Rights in Europe: A Study of European Convention on Human Rights, 3. Baskı, Manchester University Press, 1993.
• Rosenau H, “Jakobs’un Düşman Ceza Hukuku Kavramı: Hukukun Düşmanı”, çev. Erhan Temel, AÜHFD, 57 4), 2008, s. 391-402.
• Sağlam F, “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde Tüm Hak ve Özgürlüklere Yönelik Kurallar Üzerine Bir Deneme”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 25(2), 2019, s. 1236-1252.
• Saymen F H, “Hakkın Suistimalinin Müeyyidesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 11(1-2), 1945, s. 311-327.
• Sunay R, Avrupa Sözleşmesinde ve Türk Anayasasında İfade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırları, Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu, 2001.
• Tanör B, Siyasi Düşünce Hürriyeti ve 1961 Anayasası, Öncü Kitabevi, 1969.
• Uygun O, Devlet Teorisi, 2. Baskı, On İki Levha Yayınları, 2015.
• Uygun O, 1982 Anayasa’sında Temel Hak ve Özgürlüklerin Genel Rejimi, Kazancı Yayınları, 1992.
• Ünlütepe M, Medeni Hukuka Giriş ve Türk Medeni Kanunu’nun Başlangıç Hükümleri, Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Vernon R, Locke on Toleration, Cambridge Press, 2010.
• Yokuş S, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde ve 1982 Anayasası’nda Hak ve Özgürlüklerin Kötüye Kullanımı, Yetkin Yayınları, 2002.