SOSYAL MEDYADA KULLANILAN CAPS’LERİN TELİF HUKUKU BOYUTU VE YASAL DÜZENLEMELERİN YETERLİLİĞİ

Yıl 2020, , 41 - 65, 29.07.2020

Pelin Karaaslan

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.775447

Cited By: 3

Öz

Resim, fotoğraf, film kesiti veya karikatür çizimlerinin esprili bir yazıyla tamamlanmış hali olarak tanımlayabileceğimiz caps’ler hem iletişimin hem de mizahın yeni bir türü olarak dijital kültürdeki yerini çoktan almıştır ve kullanımı özellikle de sosyal medyada yaygınlaşmaktadır. Pek çok yeni olgu gibi caps’ler de bir takım hukuki sorunları beraberinde getirmektedir. Bu makalede, tek başına değerlendirildiğinde Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında korunan ve başkalarınca izinsiz kullanılması yasaklanan görsellerin, caps görünümünü aldığında telif hukukundaki yerinin ne olacağı tartışılacaktır. Bazı sanat tarihçilerinin sanatın yeni bir formu olarak değerlendirdikleri caps’lerin FSEK kapsamında başlı başına bir “eser” olarak görülüp görülemeyeceği ve caps’e konu olan görsellerin izin almaksızın kullanımının hangi hallerde mümkün olabileceği, çalışmada cevap aranacak sorulardır. Bu bağlamda özellikle, caps’lerin “parodi” ya da “alıntı” niteliğine sahip olup olmadığı tartışılacak ve yeri geldikçe de FSEK’in, başta internet ortamında olmak üzere dünya genelinde hızla değişmekte olan kültür anlayışına cevap vermekte ne kadar yeterli olduğuna değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Telif Hakları, Sosyal Medya, Dijital mizah, remix kültürü

THE COPYRIGHT ASPECT OF SOCIAL MEDIA MEMES AND ADEQUACY OF THE LEGAL PROVISIONS

Öz

Internet memes which we may define as pictures, photographs, film sections or caricature drawings as complemented by a witty inscription have already taken their place in the digital culture as a new form of both communication and humor and they are being increasingly used especially in the social media. As many other new notions, memes bring about some legal problems. In this study, we will discuss the copyright framework for memes containing visual elements protected by the Law on Intellectual and Artistic Works (“FSEK”) and prohibited from being used by others without permission of right holder. We will try to find answers to the questions of whether memes, which some art historians consider as a new form of art, may be qualified as “work” under the scope of FSEK and under which circumstances it is possible to use a copyright protected image as a meme without the permission of right holder. In this context, we will especially discuss whether the memes may be regarded as a “parody” or “citation” and the extent to which FSEK is adequate to respond to the understanding of culture that is changing rapidly worldwide, especially in internet environment.

Anahtar Kelimeler

Copyrights, social media, memes, digital humor, remix culture

Kaynakça

• AKSU, Mustafa: “İnternet Üzerinden Yayılan Eserlerde Tükenme İlkesi? (Dijital Tükenme İlkesi?)”, Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, C. 2, Sa. 1, 2016, s. 1-22. [AKSU, (2016)]
• AKSU, Mustafa: “Eser Taratıcısının Eseri Üzerindeki Manevi Hakları (Eser Yaratıcısı Kişilik Hakkı) ile Genel Kişilik Hakkı İlişkisi Üzerine Bir Deneme”, Prof. Dr. Rona Serozan'a Armağan Cilt I, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2010, s. 121-158. [AKSU, (2010)]
• AKTAŞ, Özgür: “Bir İletişim Yöntemi Olarak Caps/Memes”, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, C. 6, Sa. 14, 2016, s. 1-14.
• ARSLANLI, Halil: Fikri Hukuk Dersleri II, Fikir ve Sanat Eserleri, Sulhi Garan Matbaası, 1954.
• ATASOY, Kemal: “Kişilik Hakkı Kapsamında Sosyal Medyada Kişisel Verilerin Korunması ve Veri Sahibinin Rızası”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 22, Sa. 3, 2016, s. 269-301.
• ATEŞ, Mustafa: Fikri Hukukta Eser, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007. [ATEŞ, (2007)]
• ATEŞ, Mustafa: “Sosyal Medya Aktörlerinin Hukuki Sorumluluğu ve Bilhassa Telif Haklarının İhlalinden Doğan Sorumlulukları”, Fikri Mülkiyet Yıllığı 2013, ed. Tekin MEMİŞ, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2013, s. 59-113. [ATEŞ, (2013)] AYİTER, Nuşin: Hukukta Fikir ve Sanat Ürünleri, Sevinç Matbaası, 2. Baskı, Ankara, 1981.
• BAŞPINAR, Veysel/KOCABEY, Doğan: İnternette Fikri Hakların Korunması, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
• BELLİCAN, Cüneyt: “Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Açısından Hususiyet Kavramı”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, Sa. 1, 2008, s. 67-90. [BELLİCAN, (2008)]
• BELLİCAN, Cüneyt: “Şeref ve Haysiyetin Korunması, Özel Hayatın Gizliliği ve Sanat Özgürlüğü: Özel Hukuk Açısından Bir Değerlendirme”, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, Cilt I, İstanbul 2010, s. 535-592. [BELLİCAN, (2010)]
• BONETTO, Giocomo: “Internet Memes as Derivative Works: Copyright Issues under EU Law”, Journal of Intellectual Property Law & Practice, C. 13, Sa. 12, 2018, s. 989-997.
• BOZBEL, Savaş: Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, On iki Levha Yayınları, İstanbul, 2012.
• BOZGEYİK, Hayri: “Fikir ve Sanat Eserlerinde Hususiyet”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 25, Sa. 3, 2009, s. 170-222.
• BÖRÜ, Şafak Parlak: “Esra Kararı Işığında Bir Hassas Denge Değerlendirmesi: Kişilik Haklarının Korunması vs. Sanat Özgürlüğü”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, Sa. 2, 2017, s.249-296. [BÖRÜ, (2017)]
• BÖRÜ, Şafak Parlak: Fotoğraf Üzerindeki Haklar, Turhan Kitabevi, Ankara, 2013. [BÖRÜ, (2013)]
• CZYCHOWSKI, Christian: Handbuch des Urheberrechts, ed. LOEWENHEIM Ulrich, 2. Baskı, Münih, 2010.
• DEMİRCİ, Esra: “Capslerin Manipülasyon Gücü ve Empatiyi Yok Edişi Üzerine Eleştirel İnceleme”, Akademik Platform, 2015, s. 33-39. (https://docplayer.biz.tr/7789548-Capslerin-manipulasyon-gucu-ve-empatiyi-yok-edisi-uzerine-elestirel-inceleme.html, erişim: 26.11.2019)
• DURGUT, Ramazan: “Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Kapsamında Tazminat Davaları”, Prof. Dr. Hüseyin Ülgen’e Armağan Cilt I, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2007, s. 1075-1095.
• ENGELS, Stefan/LENNART, Alsace: “EuGH-Entscheidung zum Sampling läutet Ende der freien Benutzung im Urheberrecht ein”, 2019. (https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=53dd9906-9afd-471b-adf6-6577f94e5de1, erişim: 26.11.2019)
• EREL, Şafak N.: Türk Fikir ve Sanat Hukuku, Dayınlarlı Hukuk Yayınları, Ankara, 1988.
• GERPOTT, Torsten J.: “Artikel 17 der neuen EU-Urheberrechtsrichtlinie: Fluch oder Segen?”, Multimedia und Recht (MMR), 2019, Heft 7, s. 420-426.
• GEZDER, Ümit: İçerik Sağlayıcının ve Yer Sağlayıcının Hukuki Sorumluluğu ve Sorumluluk Muafiyeti, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• GÜNEŞ, İlhami: Uygulamada Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara, 2015.
• HOLZHAUER, Maya Fe: “Copyright and Social Media: What Does it Meme?”, Northeastern University Law Review, 2018. (http://nulawreview.org/extralegalrecent/copyright-and-social-media-what-does-it-meme, erişim: 26.11.2019).
• KAHYA, Yalçın: “Bir İletişim Aracı Olarak Mizah: Sosyal Medyada Spor Temalı ‘Caps’ Kültürü”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 2018, C. 6, Sa. 15, s. 1020-1030.
• KAPLAN, Yavuz: İnternet Ortamında Fikri Hakların Korunmasına Uygulanacak Hukuk, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2004.
• KAYNAK, Selva/KOÇ Serhat: “Telif Hakları Hukuku’nun Yeni Macerası: Sosyal Medya”, Cyprus International University Folklor/Edebiyat Dergisi, C. 21, Sa. 83, 2015/3, s. 389-410.
• KILIÇOĞLU, Ahmet: Sınai Haklarla Karşılaştırmalı Fikri Haklar, Turhan Kitapevi, 5. Baskı, Ankara, 2019. [KILIÇOĞLU, (2019)]
• KILIÇOĞLU, Ahmet: “Eser Sayılmayan Fikri Ürünler ve Eserin Adı ve Alametleri Üzerindeki Haklar”, Yaşar Üniversitesi E – Dergisi Özel Sayı (Armağan), Vol: 8, 2013, s. 1585-1636. [KILIÇOĞLU, (2013)]
• KIRIK, Ali Murat/SALTIK, Rabia: “Sosyal Medyanın Dijital Mizahı: İnternet Meme/Caps”, Atatürk İletişim Dergisi, Sa. 12, 2017, s. 99-118.
• KÜÇÜKALİ, Canan: “5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanun Tasarısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 12, S. 135, 2017, s. 83.
• LANTAGNE, Stacey M.: “Famous On The Internet: The Spectrum Of Internet Memes And The Legal Challenge Of Evolving Methods Of Communication”, University Of Richmond Law Review, C. 52, Sa. 2, 2018, s. 387-424.
• LÜFT, Stefan: Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte (Urheberrechtsgesetz), in: Wandtke/Bullinger, 5. Auflage, Münih, 2019.
• MAIER, Henrike: “Meme und Urheberrecht”, Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht, Praxis im Immaterialgüter- und Wettbewerbsrecht (GRUR-Prax), 2016, Heft 19, s. 397-398.
• METZGER, Axel: “Der Einfluss des EuGH auf die gegenwärtige Entwicklung des Urheberrechts, Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht (GRUR), 2012, Heft 2, s. 118-126.
• ÖZTAN, Fırat: Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008.
• PATEL, Ronak: “First World Problems: A Fair Use Analysis of Internet Memes”, UCLA Entertainment Law Review, C. 20, Sa. 2, 2013, s. 235-256.
• PİROĞLU, Ünsal: “Eserin İşleme Hakkı ve Benzeri Kavramlarla İlişkisi”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 8, Sa. 78, 2013, s. 28-37.
• PÖTZLBERGER, Florian: “Pastiche 2.0: Remixing im Lichte des Unionsrechts”, Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht (GRUR), 2018, Heft 7, s. 675-681.
• SALTIK, Rabia: Sosyal Medyayla Değişen Mizah Anlayışı: İnternet Memes, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2017.
• SCHONHOFEN, Sven: “Die unendliche Geschichte um Metall auf Metall - Urheberrechtliche Zulässigkeit von Sampling vor dem EuGH”, Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht, Praxis im Immaterialgüter- und Wettbewerbsrecht (GRUR-Prax), 2019, Heft 19, s. 432-434.
• SULUK, Cahit/KARASU, Rauf/NAL, Temel: Fikri Mülkiyet Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara, 2018.
• TOSUN, Yalçın: Medeni Hukuk, Sözleşme Hukuku ve Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku Açısından Manevi Haklar, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2016.
• USLU, Ramazan: Türk Fikir ve Sanat Hukuku’nda Eser Kavramı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2003.
• UYGUR, Atiye: Eser Sahibine Tanınan Haklara Getirilen Kısıtlamalar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2004.
• YAVUZ, Levent/ALICA, Türkan/MERDİVAN, Fethi: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Yorumu Cilt 1, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara, 2014.
• YILDIZ, Burçak: “Eser Sahibinin Yayma Hakkının Tükenmesi”, Prof. Dr. Turgut Kalpsuz’e Armagan, Turhan Yayınevi, Ankara 2003, s. 579-616.
• YILDIZ, Ozan Ali: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Kapsamında Çizgi Romanlar, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2017.