İran Anayasa Hukukunun Genel Esasları

Yıl 2008, Cilt: 12 Sayı: 1, 907 - 948, 01.06.2008

Ahmet Kılınç

Öz

İran İslam Cumhuriyeti devleti, batılı anlamdaki devlet sistemlerinden farklılık arz etmektedir. Zira bu devlet İslam hukuku prensiplerine ve hatta bu hukukun Caferi ekolünün anlayışına göre kurulmuştur. Şia inancındaki imamet doktrini, Anayasayla çok geniş yetkilere sahip olan Rehber kurumuna tekabül etmektedir ve yasama yürütme ve yargı alanlarında ülkedeki en yetkili kişi Rehberdir. Sistemin yine kendi içerisinde var olan şura prensibi gereğince, ülkede söz sahibi olan birçok kurum buna Rehber de dâhil olmak üzere halk tarafından ya da halkın seçtiği temsilciler tarafından seçilmektedir. Neticede devletin, kendine has özellikleri olan bir hukuk sistemi çerçevesinde kurulduğunu ve işlediğini ifade edebiliriz

Anahtar Kelimeler

İran, İran Anayasası, İslam hukuku, Şia, Caferi Ekolu, Rehber (Velayet-i Fakih), Şura

MAIN FEATURES OF IRAN CONSTITUTION LAW

Öz

The Islamic Republic of Iran State has a different system from the states in Europe. Because this state is founded on Caferi ecole that is a cult in Islamic law. The “imam” in the shi’a cult corresponds to “Supreme Leader” in Iran Constitution who has broad authority over legislation, enforcement and judiciary. So supreme leader is the most authorized person in Iran. Accordingly to “shura” principle in Islamic law, most of the authories in Iran are elected by the people. In conclusion Iran has speciŞ c constitional law system

Anahtar Kelimeler

Iran, Constitution of Iran, Islamic Law, Shi’a, Ecole of Caferi, Suprıeme leader (Velayet-i Fakih), Shura

Kaynakça

•  Ahmet Kılınç, “İnsan Haklarının Anayasal Konumu”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: IX, sayı: 1-2, Erzincan 2005 (Anayasal Konum).
•  Ahmet Kılınç, “Şura ve İslam Hukukunda İnsan Hakları, Demokrasinin Belirginliği”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sayı: 12, Konya 2008.
•  Andrea M. Farsakh, “Sunni Halifelikle Şii İmamlığın Mukayesesi”, İslam’da Siyaset Düşüncesi, (Çev: Kazım Güleçyüz) İnsan Yayınları, İstanbul 1995.
•  Amin Banani, The Modernization of Iran 1921-1924, Standford University Press, Stanford, California, 1961.
•  Atilla Özer, Anayasa Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 2003.
•  Cengiz Sürücü, “Otokrasi, Modernite, Devrim: İran’ın en uzun yılı”, Avrasya Dosyası, cilt:5 sayı:3, 1999.
•  Çoşkun Üçok, Ahmet Mumcu, Gülnihal Bozkurt, Türk Hukuk Tarihi, Savaş Yayınevi, 9’ncu baskı, Ankara 1999.
•  Didem Özalpat, “İslam Devletlerinde Toplumsal Cinsiyet ve Hukuk”, AÜSBE Kamu Hukuku ABD, yayımlanmamış doktora tezi, Ankara 2008.
•  Gamil, Muhammed El-Gindy, “The Shura and Human Rights in Islamic Law”, The rule of Law in the Middle East and the Ismalic World, Editorler, Eugene Cotran ve Mai Yamani, The Center of Islamic Studies and Middle Eastern Law, School of Oriental and African Studies, University of London, ı.b.Tauris & Co Ltd yayınları, Londra 2000.
•  Ghodsi, Tamilia F., “Tying A Slipknot: Temporary Marriages in Iran”, Michigan Journal of Internetional Law, Vol: 15, 1993-1994.
•  Gholamreza Mahdavi, An Introduction to the Legal System of the Islamic Republic of Iran, Published by Bureau of International Affairs of the Judiciary, tarihsiz.
•  Hamid Algar, The Roots of Islamic Revolution, (İslam Devriminin Kökenleri) Çev.: M.Çetin Demirhan, İşaret Yayınları, İstanbul 1988.
•  Halil Cin, Gül Akyılmaz, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yayınları, 3’ncü baskı, Konya 2009.
•  Hasan Tunç, Faruk Bilir, Bülent Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, Asil Yayın, Ankara 2009.
•  Hasan Tunç, Anayasa Hukukuna Giriş, 2’nci baskı, Nobel yayın dağıtım, Ankara 1999.
•  Hasan Tunç, Türkiye’ye Komşu Devletlerin Anayasaları, Asil Yayın, Ankara 2008, s. 73-115.
•  İbrahim Emin, İran İslam Devrimi, Objektif Yayınları, İstanbul 1991.
•  İmam Humeyni, Velayet-i Fakih İslam Devleti, İmam Humeyni’nin Eserlerini Tanzim ve Yayınlama Müessesesi Uluslararası İlişkiler Bürosu, bila tarih, Tahran.
•  İmam Humeyni, İslam İnkılabı Rehberi İmam Humeyni’nin (Rahmetullah Aleyh) Siyasi-İlahi Vasiyetnamesi, Yayınlayan İslami Tebliğ Teşkilatı Uluslar arası İlişkiler Bölümü, Seher Matbaası, Tahran, 1989. (Vasiyetname)
•  Khadduri, Majid, “Nature and Sources of Islamic Law”, The George Washington Law Reviews, Vol. 22, 1953.
•  Adnan Küçük, “Hukuk Devleti, Demokrasi ve Temel Hak ve Hürriyetlerin Güvencelenmesi”, Liberal Düşünce, sayı: 35, Ankara Yaz 2004.
•  Masood Sadeghi Azad, İran İslam Cumhuriyeti’nde İdarenin Denetlenmesinin Genel Esasları, İstanbul Ü., SBE., (yüksek lisans tezi), İstanbul 1988.
•  Mustafa Reşit Belgesay, Kur’an Hükümleri ve Modern Hukuk, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1963.
•  Nicolas P. Aghnides, İslam Hukuku’na Giriş, Çev.: Servet Armağan, Beta Yayınları, İstanbul 2001.
•  Oriana Fallaci, İmam’la Söyleşi, Çev.: Muhammed Nayif Şayir, Fecr Yayınları, Ankara 1991.
•  Sami Zubaida, İslam Dünyasında Hukuk ve İktidar, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2008.
•  Sami Oğuz - Ruşen Çakır, Hatemi’nin İranı, İletişim Yayınları, İstanbul 2000.
•  Servet Armağan, İslam Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler¸ Diyanet İşleri Yayınları, 4’ncü baskı, Ankara 2001.
•  Servet Armağan, “Günümüzde Bazı Müslüman Devlet Anayasaları Ve Tipik Özellikleri (Seçme Örnekler)”, Prof. Dr. Erdoğan Moroğlu’na 65. Yaş Günü Armağanı, 2. Tıpkı baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 2001. (Günümüzde)
•  Seyyid Ebu’l-a’LÂ El-Mevdûdî, Political Theory of Islâm, (İslâm’da Siyasi Sistem), Çev.: Ahmet Seçkin, Özgün yayıncılık, İstanbul 1991.
•  W.F. Madelung, “Oniki imam Şiasında, İmamın Gaybet Zamanında Otorite”, İslam’da Siyaset Düşüncesi, (Çev: Kazım Güleçyüz) İnsan Yayınları, İstanbul 1995.
•  Zekiyyüddin Şa’bân, İslam Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l Fıkh), Çev.: İbrahim Kâfi Dönmez, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2000.
•  International Commission of Jurists, İran in “Attacks on Justice”, http:// www.icj.org/news.php3?id_article=2572&lang=en e.t.: 06.11.2009.
•  Arif Keskin, “İran nasıl yönetiliyor?” Hakimiyet-i Milliye, www. hakimiyetimilliye.org/index.php?news=1488 e.t: 15.11.07.
•  http://www.jurist.law.pitt.edu/world/iran.html e.t.:10.07.2009.
•  http://en.wikipedia.org/wiki/Iran#History e.t.: 25.05.2009.
•  http://tr.wikipedia.org/wiki/Cafer-i_Sad%C4%B1k e.t. : 11.11.2009.
•  http://www.oniki-imam-yolu.com/ e.t.: 11.11.2009.
•  http://www.caferilik.com/caferilik.html e.t.: 11.11.2009.
•  h tt p :/ / tr.w i k ip ed i a.o rg / w ik i /%C 4% B0 ran # O rta _. C3 .8 7 a. C4.9Flar_.28652.E2.80.931501.29 e.t.: 10.07.2009
•  h tt p :/ / tr.w i k ip ed i a.o rg / w ik i /%C 4% B0 ran # O rta _. C3 .8 7 a.C4.9Flar_.28652.E2.80.931501.29 e.t.:10.07.2009.
•  h tt p :/ / tr.w i k ip ed i a.o rg / w ik i /%C 4% B0 ran # O rta _. C3 .8 7 a. C4.9Flar_.28652.E2.80.931501.29 e.t.: 10.07. 2009.
•  www.hayrettinkaraman.net e.t.:11.07.2009.
•  Taha Akyol, İran Devrimi Kerbela’dan Devrime.., http://www.milliyet. com.tr/1996/12/24/dizi/dizi.html e.t.: 14.11.07.
•  http://www.dmk.ir/en/07-2.html İran Sayıştay’ı internet sitesi 09.11.09.