SORUŞTURMA ORGANLARI HESABINA HAREKET EDEN ÖZEL KİŞİLERİN EYLEMLERİNİN KAMU MAKAMLARINA ATFEDİLEBİLİRLİĞİ – İFADE ALMADA YASAK USUL OLAN “ALDATMA” ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN BİR İNCELEME

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 2, 555 - 621, 08.05.2021

Reşit Karaaslan

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.933603

Öz

Ceza Muhakemesi Kanununun 148. maddesinde ifade alma ve sorguda yasak usuller sayılmış; bu tür usullerle elde edilen ifadelerin rıza verilmiş olsa dahi delil olarak kabul edilmeyeceği belirtilmiştir. Söz konusu hükümde sayılan yasak usullerin birçoğunun ne anlama geldiği ve içeriğinin nasıl doldurulması gerektiği kendiliğinden anlaşılmakla birlikte, aynı hususun aldatma için söylenemeyeceği açıktır. Zira maddede geçen aldatma kötü davranma, işkence, ilaç verme, cebir ve tehditte bulunma gibi diğer yasak usullerden farklı olarak insan onurunun mutlak ve açık ihlali olarak değerlendirilmemektedir. Ayrıca kolluğun başvurduğu her türlü hilenin aldatma kabul edilmesi halinde soruşturma organlarının hareket edemez hale geleceği ortadadır. Dolayısıyla yasak usul olarak aldatmanın ne anlama geldiği belirlenmelidir. İncelenmesi gereken diğer bir husus ise özel kişilerin kolluk görevlilerinin yerine ve onlar adına hareket etmelerinin ne zaman ifade alma olarak kabul edileceği ve bu rol değişiminin hangi durumlarda CMK m. 148 bağlamında “aldatma” olarak değerlendirileceğidir.

Anahtar Kelimeler

İfade alma, yasak usul, aldatma, özgür iradeyi sakatlayan aldatma, özel kişilerce elde edilen delil, soruşturmada tuzağa düşürme yasağı

“DECEPTION” AS A PROCEDURE FORBIDDEN DURING INTERROGATION AND NATURAL PERSONS’ ACTING ON BEHALF OF LAW ENFORCEMENT OFFICERS

Öz

Procedures forbidden during the interview and interrogation are listed in the Article no. 148 of Criminal Procedure Code; and it is outlined that the statements based on such procedures cannot be accepted as evidence even if those are given out of the suspect’s free will. While it could be understood what most of these forbidden procedures mean and what they include, we cannot note the same thing for deception. Because unlike misconduct, torture, administering medicines or drugs, physical coercion and threatening, deception is not considered as absolute and clear violation of human dignity and it has been considered that investigating officers would be incapacitated in the event that all kinds of tricks the law enforcement officers practice are considered as deception. Therefore, what the deception as forbidden procedure means, should be defined. Another issue that needs investigating is when individuals’ acting on behalf of and in the name of law enforcement officers will be considered as interrogation and in what cases this role reversal will be considered as deception in terms of the Article no. 148 of Criminal Procedure Code.

Anahtar Kelimeler

Interrogation, forbidden procedure, deception, deception that damages the free will, evidence got by natural persons, prohibition of the trap in the investigation

Kaynakça

• Akbulut B, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• Arslan M, “Şüphelinin İfade Verme ve İrade Özgürlüğü”, Dr.Dr.h.c. Silvia Tellenbach’a Armağan, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018, s. 787-816.
• Arslan M, Die Aussagefreiheit des Beschuldigten in der polizeilichen Befragung, Duncker&Humblot, Berlin, 2015.
• Aydın D, Ceza Muhakemesinde Deliller, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• Başbüyük İ, “İletişim Sırasında Elde Edilen Gizli Ses Kayıtlarının Ceza Muhakemesinde Delil Olarak Kabul Edilebilirliği Sorunu”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, Yıl 2017, s. 161-204 <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/753614> Erişim Tarihi 29 Mart 2021.
• Beulke W, Strafprozessrecht, Verlag C.F.Müller, Heidelberg, 13. Auflage, 2016.
• Birtek F, Ceza Muhakemesinde Delil ve İspat, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• Brunhöber B, “Privatisierung des Ermittlungsverfahrens im Strafprozess”, in: Goltdammer's Archiv für Strafrecht (GA), Yıl 2010, s. 571-588.
• Centel N/Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku, 19. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Demirbaş T, Sanığın Hazırlık Soruşturmasında İfadesinin Alınması, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları No: 71, İzmir, 1996.
• Demirel M, “Uyuşturucu Madde Ticareti Suçlarında Alıcı Kılığına Giren Kolluk Görevlisinin Hukuki Niteliği ve Cezalandırılabilirliği”, in: Ceza Hukuku Dergisi (CHD), Yıl 2018, Sayı 38, s. 101-159.
• Diemer H, “§ 136a StPO”, Karlsruher Kommentar zur Strafprozessordnung, Verlag C.H. Beck, 8. Auflage, München, 2019.
• Doğan K, “Soruşturmada Tuzağa Düşürme Yasağı”, Dr.Dr.h.c. Silvia Tellenbach’a Armağan, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018, s. 969-989.
• Duttge G, “Anmerkung zu BGH, Urteil vom 26.07.2007 – 3 StR 104/07”, in: Juristen Zeitung (JZ), Yıl 2008, s. 261-264.
• Dülger M V, Ceza Muhakemesi Hukukunda Dışlama Kuralı ve Hukuka Aykırı Delillerin Uzak Etkisi (Zehirli Ağacın Meyvesi Öğretisi), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• Eckhardt S, Private Ermittlungsbeiträge im Rahmen der staatlichen Strafverfolgung, Peter Lang, Frankfurt a.M., 2009.
• Eisele J, “Freiverantwortliches Opferverhalten und Selbstgefährdung”, in: Juristische Schulung (JuS), Yıl 2012, s. 577-584.
• Eisenberg U, Beweisrecht der StPO – Spezialkommentar, Verlag C.H. Beck, 6. Auflage, München, 2008.
• Engländer A, “Das nemo-tenetur-Prinzip als Schranke verdeckter Ermittler”, in: Zeitschrift für Internationale Strafrechtsdogmatik (ZIS), Yıl 2008, s. 163-167.
• Erdağ A İ, “İletişimin Denetlenmesi Kapsamında İki Önemli Sorun Olarak: Mağdurun İletişimin Tespiti ve İletişimin Mağdur Tarafından Kaydedilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi (TBBD), Yıl 2011, Sayı 92, s. 31-61 <http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2011-92-668> Erişim Tarihi 29 Mart 2021.
• Esser R, “Grenzen für verdeckte Ermittlungen gegen inhaftierte Beschuldigte aus dem europäischen nemo-tenetur-Grundsatz”, in: Juristische Rundschau (JR), Yıl 2004, s. 98-107.
• Gaede K, “§ 241 StPO”, Münchener Kommentar zur Strafprozessordnung, Band 2, §§ 151-332, Verlag C.H. Beck, 1. Auflage, München, 2016.
• Gaede K, “Beweisverbote zur Wahrung des fairen Strafverfahrens in der Rechtsprechung des EGMR insbesondere bei verdeckten Ermittlungen”, in: Juristische Rundschau (JR), Yıl 2009, s. 493-502.
• Gallandi V, “Gleichzeitige Verletzung der §§ 55 und 136a StPO”, in: Neue Juristische Wochenschrift (NJW), Yıl 1991, s. 119-120.
• Gleß S, “§§ 136, 136a StPO”, Löwe-Rosenberg – Die Strafprozessordnung und das Gerichtsverfassungsgesetz, Großkommentar, 4. Band, Teilband 1 - §§ 112-136a, 27. Auflage, De Gruyter, Berlin, 2019.
• Godenzi G, “Das strafprozessuale Verbot staatlicher Beweismittelhehlerei: Königsweg oder Luftschloss?”, in: Goltdammer's Archiv für Strafrecht (GA), Yıl 2008, s. 500-515.
• Gökcen A/Alşahin M E/Çakır K, Ceza Muhakemesi Hukuku I, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• Gössel K H, “Einleitung Abschnitt L – Beweisverbote”, in: Löwe-Rosenberg – Die Strafprozessordnung und das Gerichtsverfassungsgesetz, Großkommentar, 1. Band, Einleitung; §§ 1-47, 27. Auflage, De Gruyter, Berlin, 2016.
• Gruber J T, Die Lüge des Beschuldigten im Strafverfahren, Nomos Verlag, Baden-Baden, 2008.
• Jahn M, “Ausforschung einer Beschuldigten durch Wahrsagerin in der Untersuchungshaft - BGHSt 44, 129”, in: Juristische Schulung (JuS), Yıl 2000, s. 441-445.
• Jahn M, “Strafprozessrecht als geronnenes Verfassungsrecht - Hauptprobleme und Streitfragen des § 136a StPO”, in: Juristische Schulung (JuS), Yıl 2005, s. 1057-1062.
• Karakehya H, Ceza Muhakemesi Hukuku, Nisan Kitabevi, 3. Baskı, Eskişehir, 2019.
• Kaspar J, “Strafprozessuale Verwertbarkeit nach rechtswidriger privater Beweisbeschaffung”, in: Goltdammer's Archiv für Strafrecht (GA), Yıl 2013, s. 206-225.
• Kaymaz S, Uygulamada ve Teoride Ceza Muhakemesinde Hukuka Aykırı (Yasak) Deliller, Seçkin Yayınevi, Ankara, 1997.
• Koca M/Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 13. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020.
• Krack R, “Der Normzweck des § 136a StPO”, in: Neue Zeitschrift für Strafrecht (NStZ), Yıl 2002, s. 120-124.
• Kretschmer J, “Schutz vor staatlich veranlassten Zwang und inszenierter Täuschung”, in: Onlinezeitschrift für Höchstrichterliche Rechtsprechung zum Strafrecht (HRRS), Yıl 2010, s. 343-347.
• Kudlich H, (Çev. Tepe, İ), “Bağımlı Delil Değerlendirme Yasaklarının Gerçekleşmesinde Kanıtlama Yükünün Dağıtımı İçin Bir Model Olarak Objektif İsnadiyet Teorisi”, in: Ceza Muhakemesi Hukukunda Delil ve İspat, Prof. Dr. Veli Özer Özbek’e Armağan, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014, s. 329-359.
• Kuhn B, “Die Widerspruchslösung”, in: Juristische Arbeitsblätter (JA), Yıl 2010, s. 891-893.
• Kühne H-H, Strafprozessrecht, C.F. Müller Verlag, 7. Auflage, Heidelberg, 2007.
• Lemke M, “§§ 136, 136a StPO”, Heidelberger Kommentar zur Strafprozessordnung, C.F. Müller Verlag, 4. Auflage, Heidelberg, 2009.
• Mahlstedt T, Die verdeckte Befragung des Beschuldigten im Auftrag der Polizei – Informelle Informationserhebung und Selbstbelastungsfreiheit, Duncker&Humblot, Berlin, 2011.
• Matula M, Private Ermittlungen, Verlag Dr. Kovac, Hamburg, 2012.
• Meraklı S, “İfade Alma-Sorgu Kuralları ve Bu Kurallara Aykırılık Halinde Elde Edilen Beyanların Hukuki Değeri”, in: Prof. Dr. Feridun Yenisey’e Armağan, Cilt I, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2014, s. 1549-1632.
• Meyer-Goßner, L/Schmitt B, Strafprozessordnung, Verlag C. H. Beck, 62. Auflage, München, 2019.
• Mitsch W, “Tod auf Mallorca – Verwertungsverbot wegen unzulässiger verdeckter Ermittlungsmethoden”, in: Juristische Ausbildung (JURA), Yıl 2008, s. 211-215.
• Nowrousian, B, “Darf der Beschuldigte im Ermittlungsverfahren getäuscht werden? – Zur grundsätzlichen Zulässigkeit aktiver Täuschung im Ermittlungsverfahren”, in: Neue Zeitschrift für Strafrecht (NStZ), Yıl 2015, s. 625-628.
• Özbek V Ö/Doğan K/Bacaksız P, Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 12. Baskı, Ankara, 2019.
• Özbek V Ö, Organize Suçlulukla Mücadelede Kullanılan Gizli Görevlinin Görevin Gerektirdiği Suçlar Bakımından Cezalandırılabilirliği, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2003.
• Özgenç, İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Öztürk B (Ed.), Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 13. Baskı, Ankara, 2019.
• Öztürk B, Yeni Yargıtay Kararları Işığında Delil Yasakları, İnsan Hakları Merkezi, Ankara, 1995.
• Plagemann G, “Alman Hukukunda Gizli Soruşturmacının Kullanılması ve Gizli Soruşturmacının Yetkileri”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi (CHKD), Cilt 2, Sayı 1-2, 2014, s. 157-187 <https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuchkd/issue/1330/15686> Erişim Tarihi 29 Mart 2021.
• Popp M, “Polizeilich veranlaßtes Telefongespräch mit dem Tatverdächtigen”, in: Neue Zeitschrift für Strafrecht (NStZ), Yıl 1998, s. 95-96.
• Prasch V, Die List in der Vernehmung und Befragung des Beschuldigten, Köln, 2002 <https://kups.ub.uni-koeln.de/1009> Erişim Tarihi 29 Mart 2021.
• Rau P, Schweigen als Indiz der Schuld, Peter Lang, Frankfurt am Main, 2004.
• Renzikowski J, “Anmerkung zu BGH, Urteil vom 26.07.2007 – 3 StR 104/07”, in: Juristische Rundschau (JR), Yıl 2008, s. 164-167.
• Rogall K, “§§ 136, 136a StPO”, Systematischer Kommentar zur Strafprozessordnung, Band II, §§ 94-136a, 4. Auflage, Carl Heymanns, Köln, 2010.
• Rogall K, “Grund und Grenzen der qualifizierten Belehrung im Strafprozess”, in: Festschrift für Klaus Geppert, De Gruyter, Berlin, 2011, s. 519-547.
• Roxin C/Schünemann B, Strafverfahrensrecht – Ein Studienbuch, Verlag C.H. Beck, 29. Auflage, München, 2017.
• Roxin C, “İspat Hukukunun Esasları” (Çev. Ünver Y), in: İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 4, Sayı 8, Yıl 2005/2, s. 265-289 <https://ticaret.edu.tr/uploads/kutuphane/dergi/s8/M00131.pdf> Erişim Tarihi 29 Mart 2021.
• Roxin C, “Nemo tenetur: die Rechtsprechung am Scheideweg”, in: Neue Zeitschrift für Strafrecht (NStZ), Yıl 1995, s. 465-469.
• Roxin C, “Zum Hörfallen-Beschluss des Großen Senats für Strafsachen”, in: Neue Zeitschrift für Strafrecht (NStZ), Yıl 1997, s. 18-21.
• Rönnau T, “Grundwissen – Strafrecht: Einverständliche Fremdgefährdung”, in: Juristische Schulung (JuS), Yıl 2019, s. 119-123.
• Rössner D/Safferling C, 30 Probleme aus dem Strafprozessrecht, Verlag Franz Vahlen, München, 2017.
• Schroeder F-C/Verrel T, Ceza Muhakemesi Hukuku, (Çev. Oktar S), Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Schroeder -C/Verrel T, Strafprozessrecht, Verlag C.H.Beck, 7. Auflage, München, 2017.
• Schuhr J, “§§ 136, 136a StPO”, Münchener Kommentar zur Strafprozessordnung, Band 1, §§ 1-150, Verlag C.H.Beck, 1. Auflage, München, 2014.
• Schumann A, Verhör, Vernehmung, Befragung, Mohr Siebeck, Tübingen, 2016.
• Sinn A, “Ermittlungen im Darknet”, in: Fasikül Hukuk Dergisi, Yıl 2018, Sayı 104, s. 6-15.
• Sinn A, “Karanlık Ağ’da Soruşturma”, (Çev. Köker N), in: Fasikül Hukuk Dergisi, Yıl 2018, Sayı 104, s. 16-23.
• Soiné M, “Kriminalistische List im Ermittlungsverfahren”, in: Neue Zeitschrift für Strafrecht (NStZ), Yıl 2010, s. 596-602.
• Stoffer H, Wie viel Privatisierung verträgt das strafprozessuale Ermittlungsverfahren?, Mohr Siebeck, Tübingen, 2016.
• Şahin C/Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku I, Seçkin Yayıncılık, 11. Baskı, Ankara, 2020.
• Şahin C, Sanığın Kolluk Tarafından Sorgulanması, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 1994.
• Şen E, Türk Ceza Yargılaması Hukuku’nda Hukuka Aykırı Deliller Sorunu, Beta Yayıncılık, İstanbul, 1998.
• Şenol C, Teori ve Uygulamada Ceza Muhakemesinde Hukuka Aykırı Delillerin Kullanılması ve Değerlendirilmesi Yasağı, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• Timpe G, “Eigenverantwortliche Selbstgefährdung und einverständliche Fremdgefährdung”, in: Juristische Rundschau (JR), Yıl 2014, s. 52-63
• Toprak U, “Alman Hukukunda Soruşturma Aşamasında Usule Aykırı Elde Deliller ve İtiraz Çözümü”, in: Terazi Hukuk Dergisi, Yıl 6, Sayı 56, Yıl 2011, s. 31-37.
• Toprak U, “Gizli Soruşturmacı Yöntemiyle Şüphelinin Susma Hakkı Arasındaki Uyum Sorununa Kısa bir Bakış”, in: Terazi Hukuk Dergisi, Yıl 6, Sayı 62, Yıl 2011, s. 52-61.
• Toprak U, “Şüphelinin Susma Hakkının Güvenilir Kişiye Başvurulması Yöntemiyle İhlaline Alman Yargıtayı Kararları Işığında Kısa Bir Bakış”, in: Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Cilt 1, Yıl 2, Sayı 7, Yıl 2011, s. 257-286.
• Tyszkiewicz G, Tatprovokation als Ermittlungsmaßnahme, Duncker&Humblot, Berlin, 2014.
• Ünver Y/Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku, Adalet Yayınevi, 17. Baskı, Ankara, 2020.
• Volk K, Grundkurs StPO, Verlag C.H. Beck, 6. Auflage, München, 2008.
• Wolter J, “Staatlich gesteuerte Selbstbelastungsprovokation mit Umgehung des Schweigerechts – Zur objektiven Zurechnung im Strafprozessrecht, in: Zeitschrift für Internationale Strafrechtsdogmatik (ZIS), Yıl 2012, s. 238-245.
• Yaşar Y, “Bir Suçun İspatı Amacıyla İletişimin Kayda Alınmasının Hukuki Niteliği”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Yıl 4, Sayı 14, Temmuz 2013, s. 353-396.
• Yenisey F/Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 8. Baskı, Ankara, 2020.
• Yenisey F/Oktar S, Alman Ceza Muhakemesi Kanunu – Strafprozessordnung (StPO), Almanca Metin – Türkçe Çeviri, 2. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• Zuck R, “Faires Verfahren und der Nemo tenetur-Grundsatz bei der Besuchsüberwachung in der Untersuchungshaft”, in: Juristische Rundschau (JR), Yıl 2010, s. 17-21.