TÜRK – İSVİÇRE HUKUKUNDA HAK ZİLYETLİĞİ

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 2, 37 - 83, 24.04.2023

Hüseyin Tokat

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1203013

Öz

Hak zilyetliği, TMK m. 973/II’de düzenlenmiştir. Hükmün lafzına göre, hak zilyetliği, taşınmaz üzerindeki irtifak haklarında ve taşınmaz yükünde söz konusu olur. Hak sahibi olumlu taşınmaz lehine irtifaklarda yüklü taşınmaz üzerinde TMK m. 973/I anlamında eşya zilyetliğine sahiptir. Buna karşılık olumsuz taşınmaz lehine irtifaklarda, hak sahibinin eşya üzerinde zilyetliği söz konusu değildir. Hak zilyetliğinin uygulama alanı, olumsuz irtifak hakları ve taşınmaz yükü ile sınırlıdır. Hak zilyetliği ancak hak sahibi kimsenin hakkını fiilen kullanması durumunda söz konusu olur. Olumsuz irtifaklarda kanun anlamında hakkın kullanılması özellikle yüklü taşınmaz malikinin hakka riayet etmek için belirli davranışlardan kaçınması veya irtifak hakkı sahibinin hakkını yüklü taşınmazın malikine karşı ileri sürmesi suretiyle gerçekleşir. Taşınmaz yükünde ise kararlaştırılan edimlerin taşınmaz maliki tarafından yerine getirilmesi ya da alacaklı tarafından bu edimlerin yerine getirilmesinin talep edilmesi esas alınmaktadır. Hak zilyetliğinin söz konusu olabilmesi için olumsuz irtifak haklarının veya taşınmaz yükünün tapu siciline tescili şart değildir. Zilyetliğe ilişkin hükümlerden hangilerinin hak zilyetliğine de uygulanabileceği düzenlenmemiştir. Bu nedenle hangi hükümlerin uygulanacağı her bir somut olay bakımından belirlenir.

Anahtar Kelimeler

İrtifak hakkı, taşınmaz yükü, hakkın fiilen kullanılması, zilyetlik, zamanaşımı, zilyetliğin korunması

RIGHT POSSESSION IN TURKISH – SWISS LAW

Öz

Right possession is regulated in Article 973(2) of the Turkish Civil Code. According to the wording of the law, right possession is in question in the servitutes on the immovable property and in the real burden. However, it should be noted that in the case of positive predial servitudes, the holder of the right has possession over the servient property within the meaning of Article 973(1) of the Turkish Civil Code. On the other hand, in the negative predial servitudes, the holder of the right does not have possession over the property. Therefore, the scope of application of right possession is limited to the rights of negative servitudes and real burden. Right possession shall only exist if the holder of the right actually exercises the right. In the case of the negative servitudes, the exercise of the right within the meaning of the law is realised by the fact that the owner of the servient property has abstained from certain acts in order to respect to the right or the holder of the servitude has asserted his right against the owner of the servient immovable. In the case of real burden, it is taken as a basis the execution of the agreed considerations by the owner of immovable or demanding them by the creditor. Registration of the negative servitudes or real burden in the land registry is not required in order for the right possession is in question. The legislator has not regulated which of the provisions on possession are applicable to the right possession. Therefore, which of provisions applies is determined in each individual case.

Anahtar Kelimeler

Servitude, real burden, the actual exercise of the right, possession, prescription, protection of possession.

Kaynakça

• Abik, Y, “Kaynak Hakkına İlişkin Türk Medeni Kanunundaki Hükümler Hakkında Bir Değerlendirme”, Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1), 2010, <https://dergipark.org.tr/tr/pub/tabad/issue/34782/385071>, Erişim Tarihi 30 Eylül 2022, s. 79-91.
• Akçaal, M, Eşya Hukuku, Yetkin Yayınları, 2021 (Akçaal, Eşya).
• Akçaal, M, “NFT (Değiştirilemeyen Jeton) Sanat Eserlerinin Miras Yoluyla Geçmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 34(159), Mart 2022, <http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2022-159-2043>, Erişim Tarihi 4 Nisan 2023, s. 363-396 (Akçaal, NFT).
• Akipek, J G / Akıntürk, T, Ateş, D, Eşya Hukuku, 2. Baskı, Beta, 2018.
• Akkurt, S S, Dijital Varlıkların Miras Yoluyla Bırakılması, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Antalya, O G / Topuz, M, Eşya Hukuku, C. IV/1, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Atlan Gürer, H, “Taşınmaz Yükünün Türk/İsviçre Hukuk Sistemindeki Yeri ve Güncel Fonksiyonu Üzerine”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19(2), 2020, < https://www.jurix.com.tr/article/21407>, Erişim Tarihi 30 Ekim 2022, s. 309-332.
• Ayan, M, Eşya Hukuku -I- Zilyetlik ve Tapu Sicili, 14. Baskı, Adalet Yayınevi, 2020.
• Bayata Canyaş, A / Özbilen, A B, “Zilyetliğin Korunmasında Yabancılık Unsuru, Yetkili Mahkemenin Tayini, Uygulanacak Hukukun Tespiti İle Esasa Türk Hukukunun Uygulanışı Hakkında Bir İnceleme”, Ankara Barosu Dergisi, 80(2), 2022 <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2531916>, Erişim Tarihi 15 Ağustos 2022, s. 317-349.
• Breitschmid, P / Jungo, A (Ed.), CHK – Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Sachenrecht, Art. 641-977 ZGB, 3. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, 2016 (İşleyen, CHK ZGB).
• Büchler, A / Jakob, D (Ed.): Kurzkommentar ZGB, 2. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, 2018 (İşleyen, KUKO ZGB).
• Çekin, M S, “Kripto Varlıklar Üzerinde Gerçekleştirilen İşlemlerin Borçlar Hukuku ve Eşya Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(1), 2022, <https://dergipark.org.tr/tr/pub/imuhfd/issue/69681/1111043>, Erişim Tarihi 4 Nisan 2023, s. 187-216.
• Diehn, T / A. Heinze, C (Ed.), J. von Staudingers Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch mit Einführungsgesetz und Nebengesetzen: Buch 3, Sachenrecht, BGB. §§ 925-984; Anh zu §§ 929-931, Redaktor: Sebastian Herrler, Otto Schmidt / De Gruyter, 2020 (İşleyen, Staudinger BGB).
• Dural, M / Sarı, S, Türk Özel Hukuku, Cilt I, Temel Kavramlar ve Başlangıç Hükümleri, 17. Bası, Filiz Kitabevi, 2022. Ergüne, M S, “Üst Hakkının Tasarruf İşlemlerine Konu Olmasına İlişkin Hukukî Sorunlar”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 66(1), 2008, < https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuhfm/issue/9063/113026>, Erişim Tarihi 30 Temmuz 2022, s. 275-292.
• Ernst, W / Zogg, S, Sachenrecht, 3. Auflage, Dike Verlag, 2020.
• Eroğlu, O / Köslüoğlu, M N, “Sözleşmeye Dayalı Geçit İrtifakında Hak ve Yükümlülükler”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(2), 2019, <https://dergipark.org.tr/tr/pub/eruhfd/issue/50231/647813>, Erişim Tarihi 30 Temmuz 2022, s. 303-331.
• Ertaş, Ş, Eşya Hukuku, 12. Baskı, Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi, 2015.
• Esener, T / Güven, K, Eşya Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınları, 2019.
• Fuchs, N, Die Besitzesschutzklagen nach Art. 927 ff. ZGB, Mit rechtsvergleichenden Hinweisen und unter besonderer Berücksichtigung der Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), Dike Verlag, 2018.
• Gaier, R (Redakt.), Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch: BGB Band 8, Sachenrecht §§ 854-1296, WEG, ErbbauRG, 8. Auflage, C.H.Beck, 2020 (İşleyen, MünchKomm BGB).
• Geiser, T / Wolf, S (Ed.), Basler Kommentar Zivilgesetzbuch II, Art. 457-977 ZGB, Art. 1-61 SchlT, 6. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, 2019 (İşleyen, BSK ZGB II).
• Güleş, B, “Taşınmaz Manzarası Üzerindeki Hukukî Yararın Korunması”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 28(2), 2020, <https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1139219>, Erişim Tarihi 30 Ekim 2022, s. 631-673.
• Gürsoy, K T / Eren, F / Cansel, E, Türk Eşya Hukuku, Sevinç Matbaası, 1978.
• Hatemi, H, Eşya Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• Homberger, A, Kommentar zum Schweizerischen Gesetzbuch, Band IV: Das Sachenrecht, Dritte Abteilung: Besitz und Grundbuch, Art. 919-977, 2. Auflage, Schulthess & Co., 1938.
• Hrubesch-Millauer, S / Graham-Siegenthaler, B / Roberto, V, Sachenrecht, 5. Auflage, Stämpfli Verlag AG, 2017. İnce Akman, N / Öcal Apaydın, B, “İsviçre ve Alman Hukuku ile Karşılaştırmalı Olarak Taşınmaz Lehine İrtifak Haklarının İçeriğinin İncelenmesi”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 18(2), 2021, <https://dergipark.org.tr/tr/pub/yuhfd/ issue/66299/1021828>, Erişim Tarihi 31 Temmuz 2022, s. 813-842.
• Kainer, F, Sachenrecht, Mobiliar- und Immobiliarsachenrecht, 1. Auflage, Nomos, 2021. Kılıçoğlu, A M, Eşya Hukuku, Turhan Kitabevi, 2021.
• Kostkiewicz, J K / Wolf, S / Amstutz, M / Fankhauser, R (Ed.), ZGB Kommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch, OFK – Orell Füssli Kommentar, 4. Auflage, Orell Füssli Verlag AG, 2021 (İşleyen, OFK ZGB).
• Kuntalp, E, “Bağımsız ve Sürekli Sınırlı Aynî Hakların Özellikle Üst Hakkının Taşınmaz Olarak İşlem Görmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 4, 1961, <http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m1991-19914-1000>, Erişim Tarihi 30 Temmuz 2022, s. 528-551.
• Liver, P, Die Grunddienstbarkeiten, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, IV. Band: Das Sachenrecht, Die Dienstbarkeiten und Grundlasten (Art. 730-792), 2. Auflage, Schulthess Polygraphischer Verlag AG, 1980.
• Lötscher, C, Der digitale Nachlass, Schulthess Verlag, 2020.
• Markus, R / Christoph, H, Berner Kommentar, Materialien zum Zivilgesetzbuch, Band 2: Die Erläuterungen von Eugen Huber, Text des Vorentwurfs von 1900, Stämpfli Verlag AG, 2007.
• Nomer, H N / Ergüne, M S, Eşya Hukuku, 9. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2022.
• Oğuzman, M K / Barlas, N, Medenî Hukuk, Giriş, Kaynaklar, Temel Kavramlar, 28. Bası, On İki Levha Yayıncılık, 2022.
• Oğuzman, M K / Seliçi, Ö / Oktay – Özdemir, S, Eşya Hukuku, 23. Baskı, Filiz Kitabevi, 2021. Oğuzman, M K, “Eşyaya Bağlı Haklar ve Borçlar”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecm uası, 31 (1-4), 1965, < https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuhfm/issue/9100/113777>, Erişim Tarihi 15 Ağustos 2022, s. 209-219.
• Öcal Apaydın, B, “Roma Hukuku ve Türk Hukukunda Taşınmaz Lehine İrtifak Haklarının Özellikleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 69 (2), 2020, <https://dergipark.org.tr/tr/pub/auhfd/issue/58829/848694>, Erişim Tarihi 30 Temmuz 2022, s. 617-663.
• Özbilen, A B, “İrtifak Hakkının Kullanıldığı Yerin Değiştirilmesi”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 77 (2), 2019, <https://dergipark.org.tr/tr/pub/ihm/issue/52205/682306>, Erişim Tarihi 28 Temmuz 2022, s. 475-502.
• Özdemir, G, “Kripto Paraların Eşya Niteliği”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11 (1), 2021, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1772788>, Erişim Tarihi 4 Nisan 2023, s. 289-306.
• Özkaya, E, Eşya Hukuku, Zilyetlik ve Tapu Sicili, C. III, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Özlük, B, “Mülkiyet ve Zilyetlik Üzerine Düşünceler”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 27 (1), 2019, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/680637>, Erişim Tarihi 20 Temmuz 2022, s. 139-166.
• Palandt, O (Ed.), Palandt Bürgerliches Gesetzbuch mit Nebengesetzen, 79. Auflage, C.H.Beck, 2020 (İşleyen, Palandt BGB).
• Prütting, H, Sachenrecht, 37. Auflage, C.H.Beck, 2020.
• Reisoğlu, S, Türk Eşya Hukuku, C. 1, Giriş – Zilyedlik – Tapu Sicili ve Kadastro ve Tapu Tahriri Kanunu – Tapulama Kanunu, 6. Bası, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1980. Rey, H, Berner Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Schweizerisches Ziv ilgesetzbuch, Band IV, Das Sachenrecht, 2. Abteilung, Die beschränkten dinglichen Rechte, Die Dienstbarkeiten und Grundlasten, 1. Teilband, Die Grunddienstbarkeiten, Lieferung 1, Systematischer Teil und Kommentar zu Art. 730 und 731 ZGB, 2. Auflage, Verlag Stämpfli & Cie AG, 1981.
• Ring, G / Keukenschrijver, A / Grziwotz, H (Ed.), Nomos Kommentar BGB Sachenrecht, Band 3: § 854-1296, 4. Auflage, Nomos, 2016 (İşleyen, NK-BGB).
• Saymen, F H / Elbir, H K, Türk Eşya Hukuku Dersleri, Filiz Kitabevi, 1963.
• Schmid, J / Hürlimann-Kaup, B, Sachenrecht, 5. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, 2017.
• Serozan, R / Engin, B İ / Atamer, Y M, Serozan Medeni Hukuk Genel Bölüm Kişiler Hukuku, 9. Bası, On İki Levha Yayıncılık, 2022.
• Serozan, R, Eşya Hukuku I, 3. Bası, Filiz Kitabevi, 2014.
• Simonius, P / Sutter, T, Schweizerisches Immobiliarsachenrecht, Band I: Grundlagen, Grundbuch und Grundeigentum, Helbing Lichtenhahn Verlag, 1995.
• Sirmen, L, Eşya Hukuku, 9. Baskı, Yetkin Hukuk Yayınları, 2021.
• Stark, E W / Lindenmann, B, Berner Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Der Besitz, Art. 919-941 ZGB, 4. Auflage, Stämpfli Verlag AG, 2016.
• Stürner, R, Jauernig Bürgerliches Gesetzbuch, 18. Auflage, C.H.Beck, 2021, (İşleyen, Jauernig BGB). Sutter – Somm, T, Schweizerisches Privatrecht, Band 5, Sachenrecht, 1. Teilband, Eigentum und Besitz, 2. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, 2014.
• Şahin Şengül, E, “Türk Medenî Kanunu Kapsamında Taşınırlarda Zilyetliğin Korunması”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26 (2), 2022, < https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2443437>, Erişim Tarihi 20 Temmuz 2022, s. 169-206.
• Tek, G S, “İrtifak Hakkına Bağlı Taşınmaz Yükü”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 77 (1), 2019, <https://dergipark.org.tr/tr/pub/ihm/issue/47190/594125>, Erişim Tarihi 5 Ağustos 2022, s. 217-239 (Tek, Taşınmaz Yükü).
• Tek, G S, Yararı Kalmayan ya da Azalan İrtifak Haklarının Sona Ermesi (MK m. 785), On İki Levha Yayıncılık, 2017 (Tek, İrtifak Haklarının Sona Ermesi).
• Tekelioğlu, N, “Eşya Kavramını Yeniden Düşünmek: NFT’lerin Eşya Niteliği ve Eşya Hukuku Bakımından Geleceği Üzerine Bir İnceleme”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 30 (3), 2022, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2461007>, Erişim Tarihi 4 Nisan 2023, s. 1301-1329.
• Tekinalp, Ü, Fikrî Mülkiyet Hukuku, 5. Bası, Vedat Kitapçılık, 2012.
• Tekinay, S S / Akman, S / Burcuoğlu, H / Altop, A, Tekinay Eşya Hukuku, 5. Bası, Filiz Kitabevi, 1989.
• Troller, A, Immaterialgüterrecht, 3. Auflage, C. I, Helbing Lichtenhahn Verlag, 1983.
• Tuor, P / Schneyder, B / Schmid, J / Jungo, A, Das Schweizerische Zivilgesetzbuch, 14. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, 2015.
• Turanboy, A, “Kripto Paraların Ortaya Çıkmaları ve Hukukî Nitelikleri”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 35 (3), Eylül 2019, <https://www.jurix.com.tr/article/19959>, Erişim Tarihi 4 Nisan 2023, s. 47-62.
• Utku, D, Sınai Hakların Rehni, Yetkin Yayınları, 2009.
• Ünal, M / Başpınar, V, Şeklî Eşya Hukuku, 12. Baskı, Savaş Yayınevi, 2021.
• Ünal, M, “Taşınmaza Bağlı İrtifakın Kurulması”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22 (3), 2016, <https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruhad/ issue/36500/359738 >, Erişim Tarihi 15 Eylül 2022, s. 2839-2865 (Ünal, İrtifak).
• Ünal, M, Sınırlı Aynî Haklar, Savaş Yayınevi, 2021 (Ünal, Sınırlı Aynî Haklar).
• Vardar Hamamcıoğlu, G, Medenî Hukuk’ta Tasarruf İşlemi Kavramı, On İki Levha Yayıncılık, 2014.
• Wieland, C A, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Band IV, Das Sachenrecht, Art. 641-977 ZGB, Schulthess, 1909.
• Wolf, M / Wellenhofer, M, Sachenrecht, 35. Auflage, C.H.Beck, 2020.