FAHİŞ FİYATIN SÖZLEŞMENİN GEÇERLİLİĞİNE ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 4, 65 - 99, 31.10.2023

Rauf Karasu , Ayça Zorluoğlu Yılmaz

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1310689

Öz

Sözleşme özgürlüğü ilkesi çerçevesinde taraflar kural olarak edim miktarını serbestçe tayin edebilirler. Ancak sözleşme özgürlüğü ilkesine Kanunla belli sınırlar getirilmiştir. Buna göre bir sözleşme imkânsız olmayacağı gibi, hukuka, ahlaka, kamu düzenine ve kişilik hakkına da aykırı olamaz. Fahiş fiyat uygulamak suretiyle hâkim durumun kötüye kullanılması ve bu suretle zarara yol açılması hukuka aykırıdır. Bu sebeple fahiş fiyat uygulanan sözleşmelerin Türk Borçlar Kanunu ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’nun ilgili hükümleri bakımından değerlendirilmesi gerekir. Fahiş fiyatın belirlenmesinde belirsizlikler bu alandaki en büyük sıkıntıyı oluşturmaktadır. Çalışma içerisinde öncelikle fahiş fiyat kavramı izah edilmeye çalışılmış ve fahiş fiyatın bu alandaki mihenk taşı sayılan kararlar ışığında belirlenmesi hedeflenmiştir.
Bir sözleşmede fahiş fiyat uygulandığı tespit edildikten sonra fahiş fiyatın hukuki sonuçları incelenmelidir. Gerek Rekabetin Korunması Hakkında Kanun, gerekse Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da bir teşebbüsün, pazardaki hâkim durumunu kötüye kullanması ve haksız ticari uygulamalar yapması yasaklanmıştır. Fahiş fiyat uygulanması da bu emredici nitelikteki yasaklayıcı hükmün ihlali niteliğindedir. Kural olarak emredici hükümlere aykırılığın yaptırımı kesin hükümsüzlük olmakla birlikte, özellikle taraflarından birinin tüketicinin oluşturduğu sözleşmelerde bu hukuka aykırılık ilk başta fark edilmeyebilir. Bu sırada fahiş fiyatın uygulandığı ürün veya hizmet kullanılmış ve artık iadesi imkânsız hale gelmiş olabilir. Bu takdirde kesin hükümsüzlük yaptırımının tümüyle uygulanması özellikle tüketiciler açısından daha elverişsiz bir durum ortaya çıkarabilir. Bu sebeple meselenin derinlemesine değerlendirilmesi gereklidir.

Anahtar Kelimeler

Fahiş fiyat, kartel, kısmi hükümsüzlük, haksız ticari uygulama, tüketici

THE EFFECT OF EXORBITANT PRICE ON THE VALIDITY OF THE CONTRACT

Öz

As a rule, the parties can freely determine the amount of performance within the framework of the principle of freedom of contract. However, certain limits have been brought to the principle of freedom of contract by the Law. Accordingly, a contract cannot be impossible and cannot be contrary to law, morality, public order and personal rights. It is unlawful to abuse the dominant position by imposing exorbitant prices and thereby causing damage. For this reason, contracts with exorbitant prices should be evaluated in terms of the relevant provisions of the Turkish Code of Obligations and the Law on the Protection of the Consumer.Uncertainties in determining the exorbitant price constitute the biggest problem in this area. In the study, first of all, the concept of exorbitant price was tried to be revealed and it was aimed to determine the exorbitant price in the light of the decisions considered as the touchstone in this field.
After it is determined that an exorbitant price is applied in a contract, the legal consequences of the exorbitant price should be examined. In both the Law on the Protection of Competition and the Law on the Protection of the Consumer, it is prohibited for an undertaking to abuse its dominant position in the market and to engage in unfair commercial practices. Exorbitant pricing is also a violation of this imperative prohibitive provision. As a rule, the sanction of violation of mandatory provisions is absolute nullity, but this illegality may not be noticed at first, especially in contracts where one of the parties is the consumer. Meanwhile, the product or service for which the exorbitant price was applied may have been used and it may have become impossible to return. In this case, the full implementation of the nullity sanction may create a more unfavorable situation especially for consumers. For this reason, it is necessary to evaluate the issue in depth.

Anahtar Kelimeler

Exorbitant price, cartel, partial nullity, unfair trade practice, consumer

Kaynakça

• Arslan R/ Yılmaz E/ Taşpınar Ayvaz S, Medenî Usul Hukuku, Yetkin Yayınları, 2016.
• Başpınar V, Borç Sözleşmelerinin Kısmi Butlanı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1998.
• Binder A/ Geiser T / Roberto V, Einführung ins Privatrecht Obligationenrecht Allgemeiner Teil, Obligationenrecht Besonderer Teil, Gesellschaftsrecht, 2008, ˂https://www.binderlegal.ch/uploads/media/Binder_Geiser_Roberto_Einfuehrung_ins_Privatrecht_2008.pdf˃, Erişim Tarihi 09 Aralık 2022.
• Bucher E, Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil ohne Deliktsrecht, 2. Auflage, Schulthess, 1988. Diebold, N F/Schäke C, “Wirkungsanalyse von Kernbeschränkungen im Kartellrecht – eine Auslegeordnung, Recht”, Zeitschrift für juristische Weiterbildung un Praxis, 36(4), 2018, s. 228- 245, ˂https://www.unilu.ch/fileadmin/fakultaeten/rf/diebold/Publikationen/Wirkungsanalyse__recht_04_2018.pdf˃, Erişim Tarihi 20 Kasım 2022.
• Döner K, “Tüketici Mahkemelerinin Görevli Olduğu Uyuşmazlıklar”, DÜHFD, 22(36), 2017, s. 137- 185.
• Ercoşkun Şenol K, “Sözleşmenin İçeriğini Belirleme Özgürlüğü ve Bunun Genel Sınırı: TBK M. 27”, İÜHFM, 74(2), 2016, s. 709- 737.
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 24. Baskı, Yetkin Yayınları, 2019.
• European Commission, “Commission Staff Working Document, Practical Guide, Quantifying Harm In Actions For Damages Based On Breaches of Article 101 or 102 of The Treaty On The Functioning of The European Union”, SWD, 205, 2013.
• Evans D S/Padilla A J, “Excessive Prices: Using Economics To Define Administrable Legal Rules”, CEMFI Working Paper, 416, 2004.
• Furse M, “Excessive Prices, Unfair Prices and Economic Value: The Law of Excessive Pricing Under Article 82 EC and the Chapter II Prohibition”, European Competition Journal, 4(1), s. 59-83.
• Gauch P, “«Modifizierte» Teilnichtigkeit Anmerkungen zu BGE 10711216ff”, Recht, 1983 ˂https://www.unifr.ch/ius/stoeckli/de/assets/public/files/publications/PublikationenPeterGauch/ModifizierteTeilnichtigkeitAnmerkungenzuBGE107II.pdf˃, Erişim Tarihi 9 Aralık 2022, s. 95–100.
• Geradin D, “The Necessary Limits To The Control Of “Excessive” Prices By Competition Authorities – A View From Europe”, Tilburg University Legal Studies Working Paper, 2007, ˂ http://www.tilburguniversity.edu/research/institutes-and-research-groups/tilec/publications/discussion-papers/archive/˃, Erişim Tarihi 18 Kasım 2022.
• Hatemi H, Hukuka ve Ahlaka Aykırılık Kavramı ve Sonuçları, Sulhi Garan Matbaası, 1976.
• Huguenin C, Obligationenrecht - Allgemeiner und Besonderer Teil, 2. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, 2014.
• Karasu R/ Özdemir S S, “Fahiş Fiyata İlişkin Sınırlamalar Ve Aykırılığın Ticaret Hukuku Açısından Sonuçları”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(3), 2022, s. 3-25.
• Karslı A, Medeni Muhakeme Hukuku, Alternatif Yayıncılık, 2012.
• Kaşak F E, Sözleşme Özgürlüğünün Sınırı Olarak Kanunun Emredici Hükümlerine Aykırılık, Oniki Levha Yayıncılık, 2019. Kırkbeşoğlu N, Türk Özel Hukukunda Kısmi̇ Hükümsüzlük, Vedat Kitapçılık, 2011.
• Koyuncu T, “Rekabet Hukukunda Tazminat Davalarının Etkinliği Perspektifinden Toplu Dava Modelleri”, Rekabet Kurumu, Uzmanlık Tezleri Serisi, 128, 2012.
• Kut A, “Art. 1-183 OR”, Andreas Furrer, Anton K. Schnyder (Ed.), CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Obligationenrecht - Allgemeine Bestimmungen, 3. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, 2016.
• Lee Y A/ Brown D J, “Competition, Consumer Welfare, and the Social Cost of Monopoly”, Student Scholarship Papers, 19, 2006, ˂https://digitalcommons.law.yale.edu/student_papers/19˃, Erişim Tarihi 01 Aralık 2022.
• Mayras H, “Opinion Of Mr Advocate General Mayras Delivered on 8 November 1977”, ˂https://curia.europa.eu/juris/showPdf.jsf;jsessionid=7B3A10672BCA36FA236DE426F6837257?text=&docid=89335&pageIndex=0&doclang=en&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=996727˃, Erişim Tarihi 18 Kasım 2022, s. 312- 345.
• Narbay Ş/ Kesici B, “Rekabet Hukukunun İhlâlinden Kaynaklanan Tazminat Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme Üzerine Kısa Bir Değerlendirme”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), 2015, s. 195 – 249, O’Donoghue R/ Padilla J, “Excessive Pricing, Chapter 14”, The Law and Economics of Article 102 TFEU, 3rd Edition, Hart Publishing, 2020, s. 733- 799.
• Özbay İ, Grup Davaları, Yetkin Yayınları, 2009.
• Özbay İ, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Topluluk Davaları (HMK m. 113)”, Medenî Usȗl ve İcra- İflas Hukukçuları Toplantısı- X, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Değerlendirilmesi, Türkiye Adalet Akademisi Yayınları, 2012, s. 246- 306, Pekcanıtez H/ Taş Korkmaz H/ Özekes M/Akkan M, Pekcanıtez Usȗl, Medenî Usȗl Hukuku, C. I, Oniki Levha Yayınları, 2017.
• Selim A, “Haksız Ticari Uygulamalar”, Oya Şahin Mc Carthy/Mutlu Dinç (Ed.), Tüketici Hukuku Davaları, Seçkin Yayıncılık, 2017, s. 1037- 1092.
• Siedersleben D, “Zulässigkeit und Gestaltbarkeit von Preisanpassungsklauseln – Ein Überblick unter Berücksichtigung der neueren Rechtsprechung”, Recklinghäuser Beiträge zu Recht und Wirtschaft, 27, 2015, ˂https://www.logos-verlag.de/ReWirPDF/ReWir-27-2015.pdf˃, Erişim Tarihi 02 Aralık 2022, s. 1-22.
• Şahin E, “Tüketiciler İçin İyi Haber Mi Kötü Haber Mi?: Aşırı Fiyat Uygulamalarında AB Mahkemelerinin Yeni İstikameti”, Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, 5(1), 2019, s. 87- 114.
• Tanrıver S, Medenî Usȗl Hukuku, C. I, Yetkin Yayınları, 2016.
• Üçer M, Roma Hukukunda ve Karşılaştırmalı Hukukta Sözleşmelerin Kısmi Butlanı, Yetkin Yayınları, 2013.
• Ünal Ç, “Aşırı Fiyat Kavramı ve Aşırı Fiyatlama Davranışının Rekabet Hukukundaki Yeri”, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi, 103, 2009.
• Ünal Ç, “Rekabet Hukukunda Tek Taraflı Sömürücü Davranışlar”, Rekabet Dergisi, 11(4), 2010, s. 111-164.
• Zevkliler A/ Özel Ç, Tüketicinin Korunması Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 2016.