İdari Yargılama Usulünde Gizli Bilgi ve Belgelerin Yargılamaya Etkileri

Yıl 2025, Cilt: 29 Sayı: 1, 367 - 411, 31.01.2025

Miray Özhan

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1572074

Öz

Devletin veya bireylerin menfaatlerine ilişkin gizli bilgi ve belgeler, idari işlemin hukuka uygunluk denetiminde delil teşkil edebilmektedir. Bu halde, devletin veya bireylerin bu tür bilgilerinin korunmasındaki menfaatleri ile tarafların bilgi ve belgelere erişme hakkının korunmasındaki menfaatleri çatışmaktadır. Söz konusu menfaat çatışmasının nasıl çözüleceğini belirlemek kanun koyucunun ödevidir. 2577 sayılı İdari Yargılama Usul Kanunu’nun (İYUK) 20. maddesinde Devletin güvenliğine veya yüksek menfaatlerine veya Devletin güvenliği ve yüksek menfaatleriyle birlikte yabancı devletlere ilişkin bilgi ve belgelerin yargılamadan gizli tutulabileceğine ilişkin bir düzenleme yer almaktadır. Ayrıca 2020 yılında İYUK’un 31. maddesiyle düzenlenen Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’na (HMK) Atıf Yapılan Haller arasına dosyanın taraflar ve ilgililerce incelenmesi ibaresi eklenmiştir. HMK’nın atıf yapılan 161. maddesi hakime, bazı bilgiler hakkında gizli tutma kararı alma yetkisi vermektedir. Gizli bilgi ve belgelere ilişkin İYUK’un 20. maddesi ve HMK’nın 161. maddesi tarafların bilgi ve belgelere erişimini kısıtlayarak adil yargılanma hakkına müdahale etmektedir. Söz konusu düzenlemelerin belirsizliği ve gerekli güvenceleri içermemesi müdahalenin hukukiliğini tartışmalı hale getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gizli bilgi ve belge, Devlet sırrı, Adil yargılanma hakkı, Re'sen araştırma yetkisi, İptal davası

THE IMPACT OF CONFIDENTIAL INFORMATION AND DOCUMENTS IN ADMINISTRATIVE JUSTICE PROCEDURE

Öz

Confidential information and documents relating to the interests of the State or individuals may be evidence in the judicial review of an administrative act. In this case, the interests of the state or individuals in protecting such information conflict with the interests of the parties in protecting the right of access to information and documents. It is the duty of the legislature to determine how this conflict of interest is to be resolved. Article 20 of the Code on Administrative Procedure stipulates that information and documents relating to the security or high interests of the State or foreign states together with the security and high interests of the State may be kept confidential from the judicial proceedings. Furthermore, in 2020, the phrase “examination of the file by the parties and interested parties” was added to Article 31 regulating the referred circumstances to the Code of Civil Procedure. The relevant article authorizes the judge to order certain information to be kept confidential. These regulations interfere with the right to a fair trial by restricting the parties access to information and documents. The uncertainty of the regulations and the lack of necessary safeguards make the legality of the intervention questionable.

Anahtar Kelimeler

Confidental information and documents, State secret, Right to fair Trial, İnquisition without preoccupation, Action for nullity

Kaynakça

• Akıncı M, İdari Yargıda Adil Yargılanma Hakkı, Turhan Kitabevi, 2008.
• Akıncı M, “İdari Yargılama Hukukunda Savunmada Fırsat Eşitliği”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 1(2), 2010, s. 33-51.
• Akyılmaz B/ Sezginer M/ Kaya C, Türk İdari Yargılama Hukuku, 7. Baskı, Savaş Yayınevi, 2022.
• Asker S, İdari Yargıda Silahların Eşitliği ve Çelişmeli Yargılama İlkeleri, Yetkin Yayınları, 2023.
• Asya A, İdari İşlem Olarak Rekabet Kurulu Kararlarının Yargısal Denetimi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2024.
• Atay E E, İdari Yargılama Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2023.
• Boz S S/ Çakıcı B/ Ardıç S/Yekebaş D, Türk İdari Yargılama Hukukunda İspat ve Deliller, Adalet Yayınevi, 2022.
• Ceylan M, İdari Yargıya Hakim Olan İlkeler, On İki Levha Yayıncılık, 2017.
• Çağlayan R, İdari Yargılama Hukuku,14. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Çalışkan Z A, “İptal Davalarında İspat Yükü”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 13(1), 2023, s. 159-189.
• Çiftçi P, “Özel Hayatın Korunması Menfaati Kapsamında Medenî Yargılamada Alenîyet İlkesinin Sınırlandırılması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(2), 2018, s. 159-189.
• Eken M, “Kamu Yönetiminde Gizlilik Geleneği ve Açıklık İhtiyacı”, Amme İdaresi Dergisi, 27 (2), 1994, s. 174-195.
• Erdönmez G, Medeni Usul Hukukunda Belgelerin İbrazı Mecburiyeti, On İki Levha Yayıncılık, 2014.
• Evren C Ç, “İptal Davalarında Kendiliğinden Araştırma İlkesi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1), 2008, s. 701-724.
• Güçlü Y, Danıştay ve Yargıtay İçtihatları Işığında İdari Yargı Kararlarının Uygulanması, Seçkin Yayıncılık, 2010.
• Güngör B, Suç İsnadı Altında Bulunanlar Yönünden Silahların Eşitliği İlkesi ve Çelişmeli Yargılama Hakkı- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında, On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Hafızoğulları Z/ Özen M, “Türk Ceza Hukukunda Devlet Sırrına Genel Bir Bakış”, Ankara Barosu Dergisi, 68(1), 2010, s. 25-57.
• Hilal Üçüncü, Medeni Yargılama Hukukunda Kişisel Verilerin ve Sırların Korunması, On İki Levha Yayıncılık, 2019.
• İnceoğlu S, Adil Yargılanma Hakkı (Anayasa Mahkemesine Bireysel başvuru El Kitapları Serisi-4), Avrupa Konseyi, 2018.
• İnceoğlu S/Arat N/Duymaz E, İdari Yargıda Adil Yargılanma Hakkına İlişkin Emsal Kararlar, Avrupa Konseyi, Tam Pozitif Matbaacılık, 2022.
• İyimaya A, “Gizli Belgeli Adalet(!) (Yahut Savunmasız Yargı)”, TBB Dergisi, (1), 1988, s. 100-113.
• Karahanoğulları O, İdari Yargı- İdarenin Hukukla Zorlanması (Yargı Kararlarına Dayalı Bir İnceleme), Turhan Kitabevi, 2019.
• Kaya C, “Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Resmi Belgelere Erişme Konusunda Üye Devletlere Tavsiye Kararı REC (2002) 2”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 58, 2005.
• Kaya C, İdarenin Takdir Yetkisi ve Yargısal Denetimi, 3. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Kılıçoğlu E, “Medeni Usul Hukuku Yönünden Kişisel Verilerin Korunması”, Güncel Gelişmeler Işığında Kişisel Verilerin Korunması Hukuku- Marmara Hukuk Bilimsel Toplantılar Serisi I, İstanbul, Türkiye, 2019, s.147-162.
• Kopuz M, "Adil Yargılanma Hakkının Bir Unsuru Olarak Çelişmeli Yargılanma Hakkı", İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(19), 2022, s.13-32.
• Sarıaslan O, “Bireysel Başvuru Süreciyle Değişen Yargısal Paradigma ve Adil Yargılanma Hakkı Ekseninde İdari Yargıda Re’sen Araştırma İlkesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 12, 2018, s. 283-306.
• Şenlen Sunay S, İdari Yargılama Usulüne Hakim Olan İlkeler Karşısında İspat ve Delil Hususları, Kazancı Hukuk Yayınları, 1997.
• Şevki D, “Devlet Sırrı Kavramı ve İdari Yargı Denetimine Etkisi”, Terazi Hukuk Dergisi, 62(6), 2011, s. 66-71.
• Türkoğlu Üstün K, “Alman İdari Yargılama Usulünde İdari Makamların Bilgi ve Belge Verme Yükümlülüğü”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 18(3) 2014, s. 877-897.
• Türkoğlu Üstün K, İdari Yargılama Usulüne Hakim Olan İlkeler, Seçkin Yayıncılık, 2019.
• Özdil Taşolar B, İdari Yargı Uygulamaları ve Adil Yargılanma Hakkı, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
• Ulusoy D A, İdari Yargılama Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, 2022.
• Yasin M, İdari Yargılama Usulünde İspat, On İki Levha Yayıncılık, 2015.
• Yıldırım A / Kılıç A, “Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Silahların Eşitliği İlkesi”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 9(2), 2021, s. 341- 411.
• Yılmaz H, “İdari Yargıya İlişkin Bireysel Başvuru Kararlarında Silahların Eşitliği İlkesi”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 19, 2020, s. 27-46.
• Yılmaz Özel N, Adil Yargılanma Hakkı Kriterlerinin Türk İdari Yargılama Hukuku Açısından Muhtemel ve Gerçekleşen Etkileri, On İki Levha Yayıncılık, 2016.