Avrupa Birliği ve Türkiye için Ekonomik Göstergeler ile Sağlık ve Araştırma Geliştirme Göstergeleri Arasındaki İlişkiler

Yıl 2020, 20. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu EYİ 2020 Özel Sayısı, 1 - 21, 02.07.2020

Ebru Özgür Güler , Dilek Veysikarani , Didem Keskin

Öz

Günümüzde dünya ekonomisinde meydana gelen gelişmeler ve oluşan rekabet ortamına bağlı olarak yenilik ve yeniliğe yönelik yaklaşımlara olan ilgi gün geçtikçe artmaktadır. Araştırma ve geliştirme (AR-GE) harcamaları, yeni teknolojiler ve yeni ürünler üreterek sadece ülke ekonomisinin gelişmesinde önemli bir rol oynamayıp, aynı zamanda diğer ülkelerinde üretim kapasiteleri üzerinde de anlamlı etkilere sebep olacaktır. Bununla birlikte ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesinde önemli bir rol oynayan diğer bir faktörlerde sağlık göstergeleridir. Yapılan birçok çalışmada ülkelerin sağlık göstergeleri ile ekonomik gelişmişlik düzeyleri arasında yakın bir ilişki bulunduğu yönünde bulgular elde edilmiştir. Aynı zamanda sağlık göstergeleri beşerî sermayenin bir unsuru olarak ekonomik büyümenin belirleyicilerinden biri olmaktadır. Bu bağlamda, çalışmanın amacı, ekonomik büyümeye etki eden bazı ekonomik göstergeler ile temel sağlık göstergelerinin ve yine seçili ekonomik göstergeler ile AR-GE göstergeleri arasındaki ilişkilerin ayrı ayrı incelenmesi ve bu göstergelerden en etkili olanlarının belirlenmesi olarak özetlenebilir. Araştırmanın çalışma grubu olarak Avrupa Birliğine üye ülkeler ve aday ülke konumundaki Türkiye’nin dahil edildiği toplam 33 ülke seçilmiştir. Karşılaştırılmak istenen her bir değişken kümesinde en az iki değişken yer aldığından, bu değişken setleri arasındaki ilişkiyi belirlemek için, literatürde en karmaşık ilişki analizi olarak kabul edilen kanonik korelasyon analizi kullanılmıştır. Kanonik korelasyon analizi bulguları ışığında, en etkili sağlık göstergesi olarak doğum oranı belirlenirken, AR-GE göstergeleri içerisinden ise en etkili değişkenlerin yüksek teknoloji ihracatı ve patent sayısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ar-Ge Göstergeleri, Sağlık Göstergeleri, Ekonomik Büyüme

Kaynakça

• Albayrak, A.S., (2006). Uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti. ISBN 975-9091-98-4. Ankara
• Altıntaş, H. ve Mercan, M. (2015). Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: OECD ülkeleri üzerine yatay kesit bağımlılığı altında panel eşbütünleşme analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(2), 345-376.
• Anderson, T.W. (2003). An introduction to multivariate statistical analysis. Third Edition, A John Wıley & Sons, Inc., Publıcatıon, Canada.
• Antonio, J.ve Zamora. C. (2000). Investment in health and economic growth: a perspective from Latin America and the Caribbean. XXXV Meeting of the Advisory Committe on Health Research, Havana, Cuba.
• Bayaner, A. (2013). Tarımsal Ar-Ge ve ekonomik büyüme. https://www.turktob.org.tr/dergi/makaleler/dergi19/9-13.pdf , 9-13.
• Bhargava A., Jamison D. T., Lau L. J. ve Christopher J. M. (2001). Modeling the effects of health on economic growth. GPE Discussion Paper Series, No. 33.
• Bilbao-Osorio, B. ve Rodriguez-Pose, A. (2004). From R&D to innovation and economic growth in The EU. Growth and Change, 35 (4), pp.434-455.
• Chang, K. ve Ying, Y.H. (2006). Economic growth, human capital investment, and health expenditure: a study of OECD countrıes. Hitotsubashi Journal of Economics, 47(1),1-16.
• Cohen, J., Cohen, P., West, S. G. ve Aiken, L. S. (2003). Applied multiple regression/correlation analysis for the behavioral sciences. London: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
• Cooray, A. (2013). Does health capital have differential effects on economic growth?. Applied Economics Letters, 20, 244–249.
• Çetin, M. ve Ecevit, E. (2010). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: OECD ülkeleri üzerine bir panel regresyon analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11 (2), 166-182.
• Everitt, B. ve Hothorn, T. (2011). An introduction to applied multivariate analysis with R. New York: Springer.
• Falk, M. (2007). R&D Spending in the high-tech sector and economic growth. Research in Economics, 61, 140-147.
• Göçer, İ. (2013). Ar-Ge harcamalarının yüksek teknolojili ürün ihracatı, dış ticaret dengesi ve ekonomik büyüme üzerindeki etkileri. Maliye Dergisi, Temmuz-Aralık, 165, 215-240.
• Grossman, M. (1972). On the concept of health capital and the demand for health. Journal of Political Economy, 80, 223-255. ss.
• Hacıahmetoğlu, M.M. (2019). Kanonik korelasyon analizi ile işletmelerin finansal ve borsa performans oranları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hamarat, B. ve Özen, E. (2015). Türkiye’de tasarruf tercihlerini etkileyen değişkenlerin kanonik korelasyon analizi ile belirlenmesi. Journal of Life Economics, 1, 47-74.
• Heshmati A. (2001). On the causality between gdp and health care expenditure in augmented solow growth model. SSE/EFI Working Paper Series in Economics and Finance, 423, 1-19.
• Horvath, R. (2011). Research & development and growth: a bayesian model averaging analysis. Economic Modelling 28, 2669–2673.
• Huo, Y. ve Budescu, D. V. (2009). An extension of dominance analysis to canonical correlation analysis. Multivariate Behavioral Research, 44, 688-709.
• Işık, N. ve Kılınç, E. C. (2016). İnovasyon-temelli ekonomi: seçilmiş ülkeler üzerine bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 13-28
• İzgi, Ç. (2019). Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi (Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Johnson, R. ve Wichern, D. (2014). Applied multivariate statistical analysis. Pearson Education Limited, USA.
• Korkmaz, S. (2010). Türkiye’de AR‐GE Yatırımları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin var modeli ile analizi. Journal of Yasar University, 20(5), 3320‐3330.
• Mehmood, B., Raza, s. H.; Mureed, s., (2014). Health Expenditure, Literacy and Economic Growth: PMG Evidence from Asian Countries. Euro-Asian Journal of Economics and Finance, 2 (4), 408-417
• Özcan, B. ve Arı, A. (2014). Araştırma-geliştirme harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: panel veri analizi. Maliye Dergisi, Ocak-Haziran, 166, 39-55.
• Özçomak, M. S. ve Demirci, A. (2010). Afrika Birliği ülkelerinin sosyal ve ekonomik göstergeleri arasındaki ilişkinin kanonik korelasyon analizi ile incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (1), 261-274.
• Özçomak, M. S. ve Gündüz, M. (2012). Borsa performans oranları ve diğer finansal oranlar arasındaki ilişkinin kanonik korelasyon analizi ile incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (1), 453-466.
• Özdamar, K., (2010), Paket programlar ile istatistiksel veri analizi 2. Kaan Kitabevi. Eskişehir.
• Raykov, T. ve Marcoulides, G. A. (2008). An introduction to applied multivariate analysis. Routledge Pub., USA.
• Rencher, C. A. (2002). Methods of multivariate analysis. New York: A John Wiley & Sons, INC. Publication
• Samimi, A. J. ve Alerasoul, S. M. (2009). R&D and economic growth: new evidence from some developing countries. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 3(4), ISSN: 1991-8178, pp.3464-3469.
• Sherry, A. ve Henson, R.K. (2005): Conducting and interpreting canonical correlation analysis in personality research: A user-friendly primer. Journal of Personality Assessment, 84 (1), 37-48.
• Silaghi, M.I.P., Alexa, D., Jude, C. ve Litan, C., (2014). Do business and public sector research and development expenditures contribute to economic growth in Central and Eastern European Countries? A dynamic panel estimation. Economic Modelling, 36, 108-119.
• Stevens J., 2009, Applied multivariate statistics for the social sciences. 5th. Edtion. Lawrance Earlbaum Ass. Pub., London.
• Şen, A. ve Bingöl, N. (2018). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 9 (1), 89-106.
• Tabachnick, B.G. ve Fidell, L.S. (2007). Using multivariate statistics. Fifth Edition, Pearson Education Inc., USA, 1008 p.
• Taban, S. (2006). Türkiye’de sağlık ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi. Sosyoekonomi, Temmuz- Aralık, 2, 31-46.
• Tekin, M., (2007) Sağlık ve iktisadi göstergeler arasındaki ilişkinin ülkelerarası incelenmesi ve Türkiye örneği (Yüksek Lisans Tezi). Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Ülkü, H. (2004). R&D, Innovation, and economic growth: an empirical analysis. IMF Working Paper, No:04/185.
• Ünlükaplan, İ. (2009). Avrupa Birliği üyesi ülkelerde iktisadi kalkınma, rekabetçilik ve inovasyon ilişkilerinin kanonik korelasyon analizi ile belirlenmesi. Maliye Dergisi, Temmuz-Aralık, 157, 235-580.
• Wu, Y. (2010). Innovation and economic growth in China. Business School the University of Western Australia. DISCUSSION PAPER 10.10.
• Yanyun, Z. ve Mingqian, Z. (2004), R& D and economic growth: Panel Data Analysis in ASEAN+3 Countries. A Joint Conference of AKES, RCIE, and KDI: Korea and the World Economy, III, July 3-4, Sungkyunkwan University, Seoul, Korea.
• Yardımcıoğlu, F. (2012). OECD ülkelerinde sağlık ve ekonomik büyüme ilişkisinin ekonometrik bir incelemesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, 13(2), 27-47.
• Yaylalı, M., Akan, Y., Işık, C. (2010). Türkiye’de AR&GE yatırım harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki eş-bütünleşme ve nedensellik ilişkisi: 1990–2009. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 5(2), 13-26.
• Zhang, L., Song, W. ve He, J. (2012). Empirical research on the relationship between scientific ınnovation and economic growth in Beijing. Technology and Investment, 3, 168-173.
• https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators
• https://ec.europa.eu/eurostat/data/database
• http://www.tuik.gov.tr/Start.do