Erken Cumhuriyet’in Ulus İnşasında Bir Figür: Afet İnan’ın Tarih, Yurttaşlık ve Kadın Haklarına Dair Fikirleri

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 343 - 376, 11.04.2023

Satuk Buğra Çetinkaya

https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1220038

Öz

Bu çalışma, Erken Cumhuriyet Dönemi’nin kültür ve siyaset hayatında tarihsel bir aktör olan Afet İnan’ın düşünce ve fikirlerini, onun misyonu ve politik konumu ile ilişkili şekilde incelemeyi amaçlamaktadır. Afet İnan’ın tarihçi ve kadın olarak Mustafa Kemal Atatürk’e yakınlığı onun düşüncelerini incelemek için başlıca nedendir. Çünkü dönemin aktörleri arasında kadın hakları, yurttaşlık ve tarih alanlarının her birinde sembolik bir öneme sahip tek kişidir. Afet İnan'ın 1930ların tarih ve yurttaş bilgisi çalışmaları içerisinde aktif halde bulunması, onu kültür ve siyaset arasındaki ilişkinin sınır hattına yerleştirmektedir. Ayrıca Afet İnan, dönemin diğer aktörlerinden farklı olarak cumhuriyet projesine yönelik ayrıcalıklı bir konuma sahiptir. O, hem yaşı itibari ile cumhuriyet döneminin ürünüdür hem de cumhuriyet rejiminin yeşermesinde rol almıştır. Dönemin fikir hayatını Kemalist aktörlerin amaçları ve kaygılarını göz önüne alarak incelemek için Afet İnan verimli ve temsil edici bir örnektir. Bu çalışmanın bir diğer amacı İnan’ı bir ulus inşacısı olarak adlandırırken onu düşünce tarihi perspektifinden çalışmanın mümkün olduğunu gösterebilmektir.

Anahtar Kelimeler

Afet İnan, Ulus İnşası, Erken Cumhuriyet, Fikirler Tarihi

A Figure in the Nation Building of the Early Republic: Afet Inan's Ideas on History, Citizenship and Women's Rights

Öz

This study aims to examine the thoughts and ideas of Afet Inan, who was a historical actor in the cultural and political life of the Early Republican Period. Inan's mission and political position influenced his thinking. Afet Inan's closeness to Mustafa Kemal Ataturk as a historian and woman is another reason to examine his thoughts. Because among the actors of the period, she is the only person who has a symbolic importance in each of the fields of women's rights, citizenship and history. At 1930s, Afet Inan's involvement in history and civic studies has positioned him at the borderline of the relationship between culture and politics. In addition, Afet Inan, unlike other actors of the period, has a privileged position for the republic project. He is both a product of the republican period due to his age and played a role in the emergence of the republican regime. Afet Inan is a productive and representative example to examine the intellectual life of the period by considering the aims and concerns of Kemalist actors. Another aim of the study is to show that it is possible to study Inan from the perspective of the history of thought while calling him a nation builder.

Anahtar Kelimeler

Afet Inan, Nation-building, Early Republic, History of Ideas

Kaynakça

• Afet İnan’ın Eserleri:
• (1931) Vatandaş İçin Medeni Bilgiler Yurt Bilgisi Notlarından. İstanbul: Devlet Matbaası
• (1932) “Orta Kurun Tarihine Umumi Bir Bakış”. Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti. Birinci Türk Tarih Kongresi, 02-11 Temmuz 1932. Ankara: TTK Yayınevi.
• (1936). Güneș-dil teorisi üzerine ders notları. Devlet Basımervi.
• (1937) Bir Türk Amirali: 16. Asrın Büyük Geografı Piri Reis. Belleten, (1)2
• (1937) Türk-Osmanlı Tarihinin Karakteristik Noktalarına Bir Bakış. Türk Tarih Kurumu.
• (1947) Türkiye Halkının Antropolojik Karakteri ve Türkiye Tarihi Türk Irkının Vatanı Anadolu
• (1956) Tarih İlminin Dinamik Karakteri. Ankara Üniversitesi Yayınları
• (1962) The Emancipation of Turkish Woman. 1.Baskı. Amsterdam: Unesco,
• (1963) Atatürk & Emancipation of Women. The Unesco Courier
• (1969) M. Kemal Atatürk’ten Yazdıklarım, Altınok Matbaası
• (1970) Tarih’ten Bugün. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• (1971) Türk Tarih Kurumu 40 Yaşında. Belleten, Cilt:XXXv.
• (1973) Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi. Ankara: Baskı Yok. Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Yayınları, 53
• (1989) Atatürk’ten Mektuplar, Türk Tarih Kurumu Yayınları..
• (2005) Afet İnan (Der. Arı İnan). 1.Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ahmad, F. (2011). Cumhuriyet Türkiye’sinde siyaset ve siyasi partiler. Reşat Kasaba (Ed), Modern Türkiye Tarihi 1839-2010 Cilt 4. (Çev:Zuhal Bilgin). İstanbul: Kitap Yayınevi Akşam, 08 Eylül 1937
• Anderson, B. (1995). Hayali cemaatler: milliyetçiliğin kökenleri ve yayılması, (Çev. İskender Savaşır). İstanbul: Metis Yayınları.
• Arıkan, A. (2005). Doktora Tezi, Milli Türk Tıp Kongreleri (1923-1968) ve Türkiye Sağlık Politikalarına Etkileri, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Aristo (2018). Politika. (Çev: Özgüç Orhan). 1.Baskı. İstanbul: Pinhan Yayınları
• Aslan, S. (2007). “Citizen, speak Turkish!”: a nation in the making. Nationalism and Ethnic Politics, 13(2), 245-272.
• Aytürk, İ. (2022). Erken cumhuriyet’te modernleşme, laiklik ve milliyetçilik: mete tunçay’ın tek-parti’sinin kırk yıl gecikmiş eleştirisi. İlker Aytürk-Berk Esen (Der), Post-Post-Kemalizm: Türkiye Çalışmalarında Yeni Arayışlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Barnard, A. (2021). History and theory in anthropology. Cambridge University Press.
• Behar, B. E. (1996). İktidar ve tarih. İstanbul: Afa Yayınları,
• Berktay, H. (1983). Tarih Çalışmaları. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi Cilt 9. İstanbul: İletişim Yayınları, 2456-2478
• Bora, T. (2006). Medeniyet kaybı: Milliyetçilik ve faşizm üzerine yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bozkurt, M.E. (2008). Atatürk ihtilali I-II. Kaynak Yayınları.
• Buruma, I., & Margalit, A. (2005). Occidentalism: The West in the eyes of its enemies. Penguin. Copeaux, E. (1998). Tarih ders kitaplarında (1931-1993) Türk tarih tezinden Türk-islam sentezine. (Çev: Ali Berktay). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çağaptay, S. (2002). Reconfiguring the turkish nation in the 1930s. Nationalism and Ethnic Politics, 8(2), 67-82.
• Dumont, P. (1984) The origins of Kemalist ideology. Ed:Jacob M. Landau. Atatürk and Modernization of Turkey. Colarado: Westview Press.
• Eldem, E. (2021). “Mustafa Kemal’in Kara Tahtası”, Mitler, gerçekler ve yöntem içinde. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Elms, A. C., & Song, A. V. (2005). Alive and kicking: the problematics of political psychobiography. W. T. Schultz (Ed), Handbook of Psychobiography. Oxford Press, 301-310.
• Erimtan, C. (2008) Hittites, ottomans and turks: ağaoğlu ahmed bey and the kemalist construction of turkish nationhood in anatolia. Anatolian Studies. (58)
• Erişgil, M. E. (1930) Yurt bilgisi. Baskı Yok. İstanbul: Devlet Matbaası
• Gökalp, Z. (2014).Türkçülüğün esasları, Ötüken Yayıncılık.
• Göral, Özgür Selvi (2009) Afet İnan (Ed)Tanıl Bora ve Murat Gültekingil. Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce Cilt 2: Kemalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hanioğlu, Ş. (2011). Ataturk: an intellectual biography, Princeton.
• Hopkins, N. S. (2015). Mohamed Galal (1906–1943): A pioneering egyptian anthropologist. (Ed) François Puillon and Jean-Claude Vatin. After Orientalism (pp. 175-187). Brill.
• Kansu, Ş.A. (1940). Türk antropoloji enstitüsü tarihçesi, İstanbul: Maarif Matbaası.
• Karaosmanoğlu, Y. K. (2014) Sodom ve gomore, İstanbul: İletişim.
• Karaömerlioğlu, M. A., & Yolun, M. (2020). Turkish nationalism and the evolutionary idea (1923–1938). Nations and Nationalism, 26(3), 743-758. Lovejoy, A. O., ve Stanlis, P. J. (2017). The Great Chain of Being: A Study of the History of an İdea. Routledge.
• McCarthy, Thomas (2009) Race, Empire, and the Idea of Human Development. Cambridge: Cambridge Univesity Press
• Meşe, İ. (2012). İki kurgusal metin olarak otobiyografi ve tarih: Afet İnan örneği. Fe Dergi, 4(1), 27-41.
• Kuntay, M. C. (2008). Üç İstanbul. Oğlak Yayıncılık.
• Mutman, M. (2007). Şarkiyatçılık/oryantalizm.. (Ed) Tanıl Bora & Murat Gültekin. Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce, Cilt No:3, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pittard, E. (1927). Race and history an ethnological introduction to history, (Çev: V.C.C. Collum). London.
• R. Mesut, O. Taskinalp, C. Algunes (2005) Comparison of the anthropologial studies of -Metodi Popov in Bulgaria and Afet İnan in Turkey. Acta morphologica et anthropologica, 10.
• Said, E. (2014). Şarkiyatçılık. (Çev: Berna Ünler). İstanbul: Metis Yayınları,
• Skinner, Q. (1969). Meaning and understanding in history of ideas, History and Theory, (8)1.
• Steirnhell, Zeev (1986) Neither right nor left fascist ıdeology in France. (Çev: David Maisel) New Jersey: Princeton University Press
• Szurek, E. (2018). The Man Sick of Europe: A Transnatıonal Hıstory of Kemalıst Scıence, (Ed: Szurek, E., Giorni, F., & Clayer, N.) Kemalism: Transnational Politics in the Post Ottoman World. Bloomsbury Publishing, Tanyeri-Erdemir, T. (2006) Archaeology as a source of national pride in the early turkish republic. Journal of Field Archaeology.(31)4.
• Ter-Matevosyan, V. (2015). Kemalism and communism: from cooperation to complication. Turkish Studies, 16(4), 510-526.
• Toprak, Z. (2015) Darwin’den dersime cumhuriyet ve antropoloji. 3.Baskı. İstanbul: Doğan Kitap.
• Toprak, Z. (2020). Atatürk, kurucu felsefenin evrimi. İstanbul:Türkiye İş Bankası Yayınları
• Triggeri G. B. (2007) A history of archaeological thought. Cambridge: Cambridge University Press.
• Türk Ocağı Türk Tarihi Heyeti (1930). Türk Tarihinin Ana Hatları. İstanbul: Devlet Matbaası. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhurbaşkanlığı Arşivi, A-IV-6, D-54-F-84 ve A-IV-6, D-54-F-84-1
• Uslu, A. (2017). Siyasal düşünceler tarihine giriş, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Üstel, F. (2016) “Makbul vatandaş”ın peşinde II. Meşrutiyet’ten bugüne vatandaşlık eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları,
• Zürcher, E. J. (2002). How europeans adopted anatolia and created turkey. European Review, (13)3.
• Zürcher, E. J. (2012). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. (Çev: Yasemin Saner) . İstanbul: İletişim Yayınları.