Türkiye’de Siyasi Partilerin Kadın Kolları: Kamusal Görünürlük Ortasında Yalıtım mı?

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 2, 719 - 756, 12.08.2024

Zarif Songül Göksel

https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1442800

Öz

Burjuva erkek egemen zihniyet yıllarca kadınları ‘özel’ alana ait olduğu gerekçesiyle kamusal alandan dışlamış ya da kadınlara özel alan rollerinin uzantısı işleri yapmaları şartıyla kamusal görünürlük ‘hakkı’ vermiştir. Kadınlar çeşitli mücadelelerle kamusal alandaki varlıklarını yasal güvence altına alabilmişlerdir. Türkiye gibi birçok ülkede kadınların yasal haklarına kavuşmasının üzerinden oldukça uzun bir zaman geçmesine rağmen kadının kamusal alandaki –özellikle de siyasetteki- varlığı işlevsellikten uzak bir görünürlük ile sınırlı kalmıştır. Ancak kamusal alanda var olmak, görünürlüğün dışında, kamusal alanı etkileyecek ve değiştirecek eylem ve söylem geliştirme imkâna ve araçlarına sahip olmak demektir. Modern siyasetin kurumlarından biri olan siyasi partiler, formel işlevlerinin yanı sıra, kamusal alanın önemli aktörlerindendir ve bazı toplumsal grupların kamusal tartışmanın bir parçası olma sürecinde önemli roller üstlenebilmektedirler. Siyasi partilerin kadın kolları dünyanın farklı ülkelerinde uygulamada olan, kadının siyasal katılımını arttırmak amacıyla oluşturulmuş ve –tabi ki başka birçok faktörle birlikte- başarılı sonuçlar ortaya koymuş yapılardır. Türkiye’de de kadının siyasal katılımını arttırma söylemiyle, ilk defa 1950’lerin ikinci yarısında oluşturulan kadın kolları teşkilatları, günümüzde ulusal düzeyde örgütlenmesini tamamlamış birçok siyasi partinin bünyesinde çalışmalarını sürdürmektedir. Ancak yaklaşık 70 yıllık bu geçmişe rağmen kadının siyasal katılımının oldukça düşük düzeyde olması bu yapıların tartışılmasına yol açmaktadır. Bu makale, kadın kollarının siyasal katılım üzerindeki etkisini kamusal alan kavramı ve özel-kamusal alanların ataerkil cinsiyetçi temelde yapılandırılması üzerinden okumaktadır. Bu araştırmanın teorik altyapısını Habermasçı kamusal alan ve bu kavramın sınırlılıklarına yöneltilen -özellikle feminist- itirazlar oluşturmaktadır. Kadın kolları teşkilatlarıyla gerçekleştirilen derinlemesine görüşmelerin temel oluşturduğu alan araştırmasının sonuçları ışığında, kadının kamusal alana çıkmasının, ataerkil zihniyetin bir sonucu olarak özel alandaki konumu ve bu konumun kadına kamusal alanda getirdiği engeller nedeniyle sınırlandırıldığı tespit edilmiştir. Kadın kollarının, kadınların kamusal olarak görünür olmasına katkı sağlasa da, kendi adına söz söyleyebilen ve eyleyebilen birer özneye dönüşmesi sürecine katkı sağlayamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kamusal Alan, Özel Alan, Siyasal Katılım, Kadın Kolları.

Women’s Wing of Political Parties: Isolation Amid Visibility?

Öz

For centuries, the bourgeois male-dominated ideology has excluded women from the public sphere because they belong to the 'private' sphere, or has given women the 'right' to public visibility on the condition that they perform jobs that are extensions of their private sphere roles. Women were able to legally secure their existence in the public sphere through years of struggle. Although it has been a long time since women gained their legal rights in many countries such as Turkey, the presence of women in the public sphere - especially in politics - consists of pure visibility in many cases. However, publicity is not just about visibility. Political parties, one of the institutions of modern politics, are, in addition to their formal functions, significant actors of the public sphere and can play crucial roles in the process of some social groups becoming a part of the public debate. Women's wings of political parties are structures that are in practice in different countries of the world and produce successful results - along with many other factors - in terms of women's political participation. In Turkey, women's wing organizations, which were first established in the second half of the 1950s to increase women's political participation, continue to work within many political parties that have completed their organization at the national level. However, despite this history of approximately 70 years, the fact that women's political participation is still far below the world average makes it necessary to question the functioning of these structures. This article examines the impact of women's wings on political participation through the concept of public space and the structuring of private-public spaces on a patriarchal gendered basis. The theoretical basis of this research consists of the Habermasian public sphere and the -especially feminist- objections to the limitations of this concept. In light of the results of the field research, it was concluded that in a context where women are associated with private sphere roles even if they appear in the public space, they cannot turn into a public subject who can speak on their behalf, even if they are publicly visible. Although the women's wings of political parties contribute to the socialization of women, they are far from being a structure that paves the way for women's active participation in politics.

Anahtar Kelimeler

Public Sphere, Private Sphere, Political Participation, Women’s Wings.

Kaynakça

• Acar-Savran, G. (2009). Beden Emek Tarih Diyalektik Bir Feminizm İçin, Pusula Yayıncılık, İstanbul.
• Acar-Savran, G. (2011). Özel/Kamusal, Yerel/Evrensel: İkilikleri Aşan Bir Feminizme Doğru. Praksis 8. 255-306.
• Akal, C. B. (1994). Siyasi İktidarın Cinsiyeti. Ankara: İmge Kitabevi.
• Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Teşkilat İç Yönetmeliği https://akparti.org.tr/kadinkollari/parti/parti-t%C3%BCz%C3%BC%C4%9F%C3%BC/te%C5%9Fkilat-i%C3%A7-y%C3%B6netmeli%C4%9Fi/, Erişim Tarihi: 15 Şubat 2024.
• Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Tüzüğü, https://akparti.org.tr/media/sg3nhmoa/cep-boy.pdf, Erişim Tarihi: 15 Şubat 2024.
• Alkan, A. (2000) “Özel Alan - Kamusal Alan" Ayrımının Feminist Eleştirisi Çerçevesinde Kentsel Mekan. Kültür ve İletişim. 3 (1), ss. 71-95.
• Anbarlı Bozatay, Ş. ve Kutlu, S. Z. (2014), “Siyasette Kadın Temsili Açısından 30 Mart 2014 Yerel Seçimi Sonuçlarının Çanakkale İli Örneğinde Değerlendirilmesi”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 12 (16): 131-156.
• Ataman, N.(1998). Kadınsız Demokrasi Demokrasi Değildir. (Derleyen: Zeynep Göğüş). Kadınlar Olmadan Asla. İstanbul: Sabah Kitapları, 23-34.
• Benhabib, S. (1996). Models of Public Space: Hannah Arendt, the Liberal Tradition, and Jurgen Habermas. (Editör Craig Calhoun). Habermas and the Public Sphere. Massachussets: The MIT Press, 73-98.
• Berktay, F. (2009). Doğu İle Batı’nın Birleştiği Yer: Kadın İmgesini Kurgulanışı, (Editör Tanıl Bora ve Murat Gültekingil).Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 3- Modernleşme ve Batıcılık. İstanbul: İletişim Yayınları, s. 275-285.
• Berktay, F. (2012). Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Bilgen, A. C. (2007). Habermas ve Sosyal Hakların Meşruiyeti. Toplum ve Bilim- Eleştirel Teoriye Yeniden Bakmak, 110, 62-82.
• Bora, A. (2004). Kamusal Alan Sahiden “Kamusal” mı? (Editör Meral Özbek). Kamusal Alan. İstanbul: Hil Yayın, 529-538.
• Bora, A. (2009). “Kadın Sorunu” mu, Erkek Egemenliği mi?,(Editör Tanıl Bora ve Murat Gültekingil). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 9- Dönemler ve Zihniyetler. İstanbul: İletişim Yayınları, 818-824.
• Bryson, V. (1999) ‘Patriarchy’: A concept too useful to lose, Contemporary Politics, 5:4, 311-324.
• Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Kadın Kolları Yönetmeliği, https://content.chp.org.tr/98e01905779d4da599766f588587e485.PDF, Erişim Tarihi: 15 Şubat 2024.
• Çaha, Ö. (2003). Mahrem Kamusal Alan. Sivil Toplum, (1) 2, 79-88.
• Çaha, Ö. (2007). İdeolojik Kamusalın Sivil Kamusala Dönüşümü. Doğu Batı- Kamusal Alan, (5), 81-103.
• Çakır, S. (1996): Siyasal Yaşama Katılım Mücadelesinde Türk Kadını. İç. Kadınlar ve Siyasal Yaşam: Eşit Hak Eşit Katılım. Yayına Hazırlayan Necla Arat. İstanbul: Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Yayınları 4. ss. 131-142.
• Dacheux, E. (2012). Kamusal Alan. çev. Hüseyin Köse, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Esping-Andersen, G. (2011). Tamamlanmamış Devrim- Kadınların Yeni Rollerine Uymak. (Çev: Selin Çağatay). İletişim Yayınları: İstanbul.
• Fraser, N. (2004). Kamusal Alanı Yeniden Düşünmek. (Editör Meral Özbek) Kamusal Alan. İstanbul: Hil Yayın, 103-132.
• Göle, N.(2009). İslamın Yeni Kamusal Yüzleri. İstanbul: Metis Yayınları.
• Göle, N. (2003). Kamusal Alan ve Sivil Toplum Üzerine. Sivil Toplum, (1) 2 s. 89-98.
• Göle, N. (2011). Modern Mahrem. İstanbul: Metis Yayınları.
• Güçlü, S. (2012). Feminist Metodoloji Tartışmaları. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 2(1), 107-120.
• Güneş-Ayata, A. (2011). Türkiye’de Kadının Siyasal Katılımı. (Derleyen: Şirin Tekeli). 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar. İstanbul: İletişim Yayıncılık, 261-278.
• Güneş- Ayata, A. (1998). Aile, Özel Yaşam, Eşitlik Üçgeni. (Derleyen: Zeynep Göğüş). Kadınlar Olmadan Asla. İstanbul: Sabah Kitapları, 62-79.
• Habermas, J. (2004). Kamusal Alan. (Editör Meral Özbek). Kamusal Alan. İstanbul: Hil Yayın, 95-102.
• Habermas, J. (2010). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) Tüzüğü https://demparti.org.tr/Images/UserFiles/Documents/Editor/Parti%20metinleri/dem-parti-tuzuk.pdf, Erişim Tarihi: 15 Şubat 2024.
• Halkların Demokratik Partisi Kadın Meclisi Tanıtım https://hdp.org.tr/tr/kadin-meclisi-tanitim/8825/, Erişim Tarihi: 15 Şubat 2024.
• Harding, S. (1987.) Introduction: Is there a feminist method? Feminism and methodology, Indiana: Open University.
• Inter-Parliamentary Union, https://data.ipu.org/women-averages, Erişim Tarihi: 15 Şubat 2024.
• Kapani, M. (2010). Politika Bilimine Giriş. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Keyman, F. (2007), Kamusal Alan ve “Cumhuriyetçi Liberalizm”: Türkiye’de Demokrasi Sorunu, Doğu Batı- Kamusal Alan Özel Sayısı, 5, 63-80.
• Khelghat-Doost, Hamoon Sibly, Suzyrman (2020). The Impact of Patriarchy on Women’s Political Participation. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 10(3), 396–409.
• Korkmaz, A. ve Başer, M. (2019). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Ataerkillik ve İktidar İlişkileri. STED. 2019; 28 (1) :71-6.
• Köker, L. (2004). Çoğulculuk Olmadan Demokrasi ve Sivil Toplum Olmaz, Sivil Toplum Dergisi, 2( 5).
• Küçükalp, D.(2022) Kamusal Alan. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. TÜBİTAK Bilim ve Toplum Başkanlığı Popüler Bilim Yayınları. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr Erişim Tarihi 13.04.2024
• Martin Patricia M. (2004). Contextualizing Feminist Political Theory. Mapping Women, Making Politics. Ed. Lynn A. Staeheli, Eleonore Kofman, Linda J. Peake. Routledge: New York and London.
• Millett, K. (1987). Cinsel Politika. Çev. Seçkin Selvi. Payel Yayınları: İstanbul.
• Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Parti Tüzüğü https://www.mhp.org.tr/usr_img/_mhp2007/kitaplar/mhp_parti_tuzugu_2009_opt.pdf, Erişim Tarihi: 15 Şubat 2024.
• Negt, O. ve Kluge, A. (2004). “Kamusal Alan ve Tecrübe”ye Giriş, (Editör Meral Özbek). Kamusal Alan. İstanbul: Hil Yayınları.
• National Democratic Institute (2024). Political Party Women’s Wings Fact Sheet. https://www.ndi.org/sites/default/files/Handout%205%20-%20Women's%20Wings%20Fact%20Sheet.doc. Erişim Tarihi 15.02.2024.
• Okuducu, G. (1998). Kadınlar, Demokrasi, Siyaset ve Sosyal Demokrasi (Derleyen: Zeynep Göğüş). Kadınlar Olmadan Asla. İstanbul: Sabah Kitapları, 135- 149.
• Özbek, M.(2004), Kamusal Alanın Sınırları. (Editör: Meral Özbek). Kamusal Alan. İstanbul: Hil Yayın, 19-89.
• Öztürk, M. Y. (2012). Ataerki: Bir kavramın yeniden inşası eski ataerki'den ataerkil kapitalizme. Eğitim Bilim Toplum. 10 (38). ss. 72-115.
• Philips, A. (2012). Demokrasinin Cinsiyeti. (Çev: Alev Türker). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Rendall, J. (1999). Women and the Public Sphere. Gender and History. 11(3). ss. 475-488.
• Sancar, S. (2012). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Saktanber, A. (2011). Kemalist Kadın Hakları Söylemi.(Editör Tanıl Bora ve Murat Gültekingil). Modern Türkiye’de Siyasi Tarihi Cilt 2- Kemalizm. İstanbul: İletişim Yayınları, 323-333.
• Sennett, R. (2010). Kamusal İnsanın Çöküşü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sevindi, N. (1998). Refahlı Kadınlar. (Derleyen: Zeynep Göğüş). Kadınlar Olmadan Asla. İstanbul: Sabah Kitapları, 150-168.
• Sirman, N. (2009). Kadınların Milliyeti. (Editör Tanıl Bora ve Murat Gültekingil). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 4-Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları, 226-244.
• Talaslı, G. (1996). Siyaset Çıkmazında Kadın. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Tali, R. ve Tokuroğlu, B. (2018). Kamusal/Siyasal Alanda Görünürlük: Türkiye’de Kadın Belediye Başkanlarının Siyasi Temsili Üzerine Nitel Bir Araştırma. Journal of Institute of Economic Development And Social Researches. Cit: 4, Sayı: 8, ss. 111-122.
• Tansel İliç, D., & Yıldırım, P. (2018). Araçsal Akla ve Pozitivizme Karşı Çıkan Bir Feminist Metodoloji. Folklor/Edebiyat, 24(96), 201-209.
• Tekeli, Ş. (1996). Kadınların Siyasetten Dışlanmışlıklarının 55 Yıllık Öyküsü. İç. Kadınlar ve Siyasal Yaşam: Eşit Hak Eşit Katılım. Yayına Hazırlayan Necla Arat. İstanbul: Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Yayınları 4. ss.115-128.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), https://www.tbmm.gov.tr/sandalyedagilimi, Erişim Tarihi: 15 Şubat 2024.
• Uysal, A. ve Topak, O. (2010). Particiler-Türkiye’de Partiler ve Sosyal Ağların İnşası. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Wedel, H. (2013). Siyaset ve Cinsiyet. (Çev: Can Kurultay). İstanbul: Metis Yayınları.
• Yaraman, A. (1999). Türkiye’de Kadınların Siyasal Temsili. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, https://www.yargitaycb.gov.tr/icerik/1093/siyasi-parti-genel-bilgileri, Erişim Tarihi 15.02.2024.
• Yılmaz, Z. (2007). Hannah Arendt’te Özel Alan-Kamusal Alan Ayrımı ve Modern Çağda Toplumsal Alan, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü, Erzurum.
• Zihnioğlu, Y. (2009). Kadın Kurtuluşu Hareketlerinin Siyasal İdeolojiler Boyunca Seyri (1908-2008). (Editör: Tanıl Bora ve Murat Gültekingil). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 9- Dönemler ve Zihniyetler. İstanbul: İletişim Yayınları, 805-817.