Teacher Deputies: Grand National Assembly of Türkiye’s 1st Period (1920 – 1923)

Yıl 2024, , 1900 - 1916, 15.09.2024

Yakup Oflar , Cemal Avcı

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1407391

Öz

The first parliament in our history was opened in 1876 with the adoption of the Kânûn-i Esâsî. With the effect of the "93 War", the same parliament was indefinitely suspended in 1877. This short period is called the First Constitutional Monarchy. The Second Constitutional Monarchy is the process that started with the reopening of the parliament in 1908. The same parliament was officially terminated on April 11, 1920, after a short period of activity between January 12 and March 18, 1920. On April 23, 1920, the Grand National Assembly was inaugurated in Ankara, which has been one of the most important steps in the history of Turkish democracy and its activities have continued from this date until today.With Mustafa Kemal Pasha's circular dated March 19, 1920, it was requested that deputies from all regions of the country be sent to the parliament. This assembly also carries the identity of "Founding Assembly" as it prepared the way for the declaration of the republic in 1923. Members from all professions, from lawyers to teachers, doctors to scholars, merchants to farmers, participated in the Grand National Assembly. The participation of different professions in the Grand National Assembly of Türkiye has continued since the beginning of the Grand National Assembly in 1920. In this study titled Teacher Deputies of the Grand National Assembly of Türkiye I. Period, it is aimed to identify the deputies of teacher origin who entered the Grand National Assembly of Türkiye with the 1920 elections. In line with this purpose, the relevant sources were examined with the scanning method, data were collected with the document analysis technique and organized within a system. In the first period of the Grand National Assembly of Türkiye, 436 deputies participated in the Assembly during the process. Of these deputies, 93 (21.33%) were of teacher origin. Teacher deputies participated in the parliament from 47 different electoral districts. 26 of them continued to serve as deputies in the following periods. The presence of deputies who practiced the teaching profession under the roof of the Turkish Grand National Assembly is important both in terms of Turkish parliamentary history and the history of Turkish education.

Anahtar Kelimeler

Teacher deputy, TGNA, 1st period of TGNA

Öğretmen Milletvekilleri: Türkiye Büyük Millet Meclisi I. Dönemi (1920 – 1923)

Öz

Tarihimizde ilk parlamento 1876’da Kânûn-i Esâsî’nin kabulüyle açılmıştır. 93 Harbi’nin de etkisiyle bu parlamento 1877 yılında süresiz tatil edilmiştir. Bu kısa dönem I. Meşrutiyet olarak adlandırılmaktadır. II. Meşrutiyet ise 1908 yılında parlamentonun tekrar açılmasıyla başlayan süreçtir. I. Dünya Savaşı sonrasında kapatılan bu parlamento, Sivas Kongresinin ardından yeni üyelerle tekrar açılmıştır. Aynı parlamento 11 Nisan 1920’de, 12 Ocak ile 18 Mart 1920 arasındaki kısa süreli faaliyetlerinin ardından çalışmalarına resmi olarak son verilmiştir. 23 Nisan 1920’de Ankara’da açılan Büyük Millet Meclisiyse Türk demokrasi tarihinin en önemli adımlarından biri olmuş ve faaliyetleri bu tarihten itibaren başlayarak günümüze kadar devam ettirmiştir. Mustafa Kemal Paşa’nın 19 Mart 1920 tarihli genelgesiyle, memleketin her köşesinden, açılacak meclise vekiller gönderilmesi istenmiştir. 1923’te Cumhuriyet’in ilanına giden yolu hazırlaması sebebiyle bu meclis “Kurucu Meclis” hüviyetini de taşımaktadır. Büyük Millet Meclisi’ne avukatından öğretmenine, doktorundan müderrisine, tüccarından çiftçisine her meslekten katılımlar olmuştur. Farklı meslek gruplarının Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne katılımı Büyük Millet Meclisi’nin başlangıç tarihi olan 1920’den günümüze devam etmektedir. TBMM I. Dönem Öğretmen Milletvekilleri adlı bu çalışmada, 1920 seçimleriyle Türkiye Büyük Millet Meclisine giren öğretmen kökenli milletvekilleri tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda ilgili kaynaklar tarama yöntemiyle incelenmiş, doküman inceleme tekniğiyle veriler toplanmış ve bir sistem dâhilinde düzenlenmiştir. TBMM’nin I. döneminde Meclis’e süreç içerisinde 436 milletvekili katılmıştır. Bu vekillerin 93’ü (% 21.33) öğretmen kökenli milletvekilleridir. Öğretmen milletvekilleri 47 farklı seçim bölgesinden meclise katılmakla beraber 26’sı daha sonraki dönemlerde de vekilliklerine devam etmişlerdir. TBMM çatısında öğretmenlik mesleğini icra etmiş milletvekillerinin bulunması hem Türk parlamento tarihi hem de Türk Eğitim Tarihi açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen milletvekili, TBMM, I. Dönem TBMM

Kaynakça

• AnadoluAjansı. (2023, 10 12). Meclis'te 96 farklı meslekten milletvekili görev yapıyor. 12 16, 2023 tarihinde Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/politika/mecliste-96-farkli-meslekten-milletvekili-gorev-yapiyor/3016631# adresinden alındı
• Avcı, C. (2013). Saltanattan Cumhuriyete Demokratik Olgunlaşma Tarihi (1789-1938). IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Avcı, C., & Oflar, Y. (2020). Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nda Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne Katılan Milletvekilleri. Yeni Türkiye, 192 - 199.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. Ötüken Neşriyat.
• Çelebi, A. (1998). İslam Eğitim Öğretim Tarihi. Damla Yayınevi.
• Çoker, F. (1994). Türk Parlamento Tarihi Millî Mücadele ve T.B.M.M. I. Dönem 1919 - 1923 (Cilt 3). Ankara: TBMMi Vakfı Yayınları.
• Demirel, A. (2003). Birinci Mecliste Muhalefet İkinci Grup. İletişim Yayınları.
• Demirel, A. (2017). İlk Meclisin Vekilleri. İletişim Yayınları.
• Güneş, İ. (2017). Atatürk Dönemi Türkiye'sinde Milletvekili Genel Seçimleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hürriyet. (2023, 10 23). Öğrenci sayısı 20 milyona dayandı. 04 04, 2024 tarihinde hurriyet.com.tr: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/ogrenci-sayisi-20-milyona-dayandi-42338683#:~:text=Milli%20E%C4%9Fitim%20Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%2C%20'Milli%20E%C4%9Fitim,904% 20bin%20679'a%20ula%C5%9Ft%C4%B1. adresinden alındı
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karpat, K. H. (2017). Türk Demokrasi Tarihi. Timaş Yayınları.
• Kaya, E. (2002). İstanbul Basınına Göre Son Osmanlı Meclis-i Mebusanından Beklentiler. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 - 42.
• Kubbealtı Lügatı. (t.y.). muallim, müeddep, müderris, hoca. 12 21, 2023 tarihinde kubbealti.org.tr: https://kubbealti.org.tr/ adresinden alındı
• Lewis, B. (2017). Modern Türkiye'nin Doğuşu. Arkadaş.
• Oltu İlçe MEM. (2022, 05 26). Oltu Tarihi. 11 27, 2023 tarihinde Oltu İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü: https://oltu.meb.gov.tr/www/oltu-tarihi/icerik/168 adresinden alındı
• Resmi Gazete. (1927, 07 11). Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete, Sayı 630. 11 26, 2023 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Resmi Gazete: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/630.pdf adresinden alındı
• Resmi Gazete. (1956, 02 25). Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete, Sayı: 9243. 12 03, 2023 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Resmi Gazete: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/9243.pdf adresinden alındı
• TBMM. (2024). Türkiye Büyük Millet Meclisi. 04 04, 2024 tarihinde 28. Dönem Milletvekilleri Listesi: https://www.tbmm.gov.tr/SandalyeDagilimi adresinden alındı
• TBMM Genel Sekreterliği. (2010). TBMM Albümü 1920 - 2010 1. Cilt: 1920 - 2950. Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları.
• TBMM Zabıt Ceridesi. (1945). Devre: 1, Cilt: 8, İçtima Senesi: 1. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi. (t.y.). Devre: 2, Cilt 25, İçtima Senesi:3, . Ankara: TBMM Matbaası.
• TDK. (t.y.). Güncel Türkçe Sözlük. 12 21, 2023 tarihinde Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• Türkiye Parlamento Tarihi Araştırma Grubu. (1995). Türk Parlamento Tarihi Millî Mücadele ve T.B.M.M. I. Dönem 1919 - 1923 (Cilt III). Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları.
• Uygun, O. (2011). Demokrasi Tarihsel, Siyasal ve Felsefi Boyutlar. XII Levha.
• Ünlü, T. (2017). İttihatçıların Rejim ve İktidar Mücadelesi 1908-1913. Tarih Kritik Dergisi, Cilt 3 (Sayı 3), 42-45.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.