OKUL YÖNETİCİLERİNİN KİŞİLİK TİPLERİNİN ETİK LİDERLİK BECERİLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2019, , 1041 - 1053, 11.10.2019

Ruyam Küçüksüleymanoğlu

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.49440-514918

Cited By: 1

Öz

Hem kitle iletişim araçlarında hem de
akademik toplulukta, liderlerin etik ve etik dışı davranışlarına ilgi artmıştır
Bu araştırmanın amacı; ortaöğretim kurumlarında görev yapan okul yöneticilerin sıfatlara
dayalı kişilik tiplerinin (SDKT) etik liderlik performanslarına etkisinin
ölçülmesidir. Çalışma grubunun seçiminde amaçlı örnekleme yöntemlerinden,
maksimum çeşitlilik yöntemi tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemini 113
orta öğretim kurumu yöneticisi oluşturmaktadır. Bacanlı ve.diğ. (2009)
tarafından geliştirilen “Sıfatlara Dayalı Kişilik Ölçeği” ve Yılmaz (2006)
tarafından geliştirilen “Etik Liderlik Ölçek”leri kullanılmıştır.  Doğrusal regresyon analizi sonucunda, beş
boyutlu kişilik özelliklerinden dışadönüklük, uyumluluk ve gelişime açıklık
iletişimsel etik boyutunu; dışadönüklük, gelişime açıklık, duygusal denge
kişilik tiplerinin iklimsel etiği; sorumluluk tip özelliğinin davranışsal etiği
ve sorumluluk ve uyumluluk kişilik alt boyutlarının karar vermede etiği anlamlı
düzeyde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Sıfatlara dayalı kişilik özellikleri, etik liderlik, kişilik, okul yöneticisi

Kaynakça

• Anderson, C., Spataro, S.E. ve Flynn, F.J. (2008). Personality and organizational culture as determinants of influence. Journal of Applied Psychology, 93, 702-710.
• Ateş, H. ve Oral, B. (2003). Kamu yönetiminde etik: kültürel temeller ve örgütsel ruhçuluk kuramı ekseninde bir analiz. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 55-71.
• Aydın, İ. (2012). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bacanlı, H., İlhan, T. ve Aslan, S. (2009). Beş faktör kuramına dayalı bir kişilik ölçeğinin geliştirilmesi: sıfatlara dayalı kişilik testi (SDKT). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 261-279.
• Bandura, A. (1986). Social foundation of thought and action. NewJersey: Prentice-Hall, Englewood Cliffs.
• Barrick, M. R. ve Mount, M. K. (1991). The big five personality dimensions and job performance: A Meta-Analysis. Personnel Psychology, 44, 1-26.
• Barrick, M. R., Mount, M. K., ve Judge, T. A. (2001). Personality and performance at the beginning of the new millennium: What do we know and where do we go next? International Journal of Selection & Assessment, 9(1/2), 9–31.
• Barrick, M. R., ve Mount, M. K. (2005). Yes, personality matters: moving on to more ımportant matters. Human Performance, 18(4), 359-372.
• Barrick, M., Parks, L., ve Mount, M. K. (2005). Self-monıtorıng as a moderator of the relatıonshıps between personalıty traıts and performance. Personnel Psychology, 58, 745–767.
• Basım, H. N., Çetin, F. ve Tabak, A. (2009). Beş faktör kişilik özelliklerinin kişilerarası çatışma çözme yaklaşımlarıyla ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 24 (63), 20-34
• Bolat, T., ve Seymen, O. (2003) Örgütlerde iş etiğinin yerleştirilmesinde "dönüşümcü liderlik tarzı"nın etkileri üzerine bir değerlendirme. İşletme İktisadi Enstitüsü Dergisi, 14 (45) 3-19.
• Bitlisli, F., Dinç, M., Çetinceli, E. ve Kaygısız, Ü. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ile akademik güdülenme ilişkisi: Süleyman Demirel Üniversitesi Isparta meslek yüksekokulu öğrencilerine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 459-480.
• Bono, J. E., ve Judge, T. A. (2004). Personality and transformational and transactional leadership: A meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 89, 901–910.
• Brown, M. E., Trevino, L. K. ve Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: a social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Decision Processes, (97), 117-134.
• Brown, M. E., ve Trevino, L. K. (2006). Ethical leadership: A review and future directions. The Leadership Quarterly, 17 (6), 595-616.
• Clegg, S. R., Kornberger, M., ve Pitsis, T. (2005). Managing and Organizations: an introduction to theory and practice. London: SAGE.
• Costa, P. T., Jr., ve McCrae, R. R. (1996). The NEO PI/FFI manual supplement. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources.
• Costa, P. T., Jr., ve. McCrae, R.R. (1992). Four ways Five Factors are basic, Personality and Individual Differences, 13 (6), 653-665.
• Cullen, J.B., Praveen, K.P., ve Bart, V. (2003). The effects of ethical climates on organizational commitment: A two-study analysis. Journal of Business Ethics, 46, 127-141.
• Çağlar, A., Yakut, Ö. ve Karadağ, E. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretmenler tarafından algılanan kişilik özellikleri ve liderlik davranışları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Ege Eğitim Dergisi, 6(1), 61-80.
• Çekmecelioğlu, H. G. (2006). Örgüt iklimi, duygusal bağlılık ve yaratıcılık arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi: bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20 (2), 295-310.
• Çemberci, Y. (2003). Examination of leadership behaviors and personality traits of educational administrators. Unpublished Master's Thesis. Marmara University. Institute of Social Sciences, İstanbul.
• Çeribaş, E. (2007). Yöneticilerin kişilik özelliklerinin iş etiğine etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Daft, R.L. (2005). The Leadership Experience (Third Edition). Canada: Thomson South-Western College Publishing.
• De Hoogh, A. H. B., Den Hartog, D.N. ve Koopman, P.L. (2005). Linking the big five-factors of personality to charismatic and transactional leadership, perceived dynamic work environment as a moderator. Journal of Organizational Behavior ,26, 839–865.
• De Hoogh, A. H. B., ve Den Hartog, D. N. (2008). Ethical and despotic leadership, relationships with leader’s social responsibility, top management team effectiveness and subordinates’ optimism: A multi-method study. The Leadership Quarterly, 19, 297-311.
• Demirci, S. (2003). Öğretmenlerde beş faktör kişilik özellikleri ile iş doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Demirkan, S. (2006) . Özel sektördeki yöneticilerin ve çalışanların bağlanma stilleri, kontrol odağı, iş doyumu ve beş faktör kişilik özelliklerinin araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dinç, Ö. (2011). Kişilik Bakış Açısından Örgüt Yapısı ve İş Tatmini. İstanbul: Beta.
• Erkuş, A, ve Tabak, A. (2010). Beş faktör kişilik özelliklerinin çalışanların çatışma yönetim tarzlarına etkisi: savunma sanayiinde bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23 (2), 213-242.
• Eysenck, M. W. (2005). Cognitive approaches to trait anxiety. Advances in Personality Psychology. In Eliasz A., Hampson S.E., Raad B. D. (Ed). Newyork: Psychology Press, Taylor and Francis Group.
• Graham, L.N. (2009). Is employee personality more important than perceived leadership for the development of burnout and efficacy. Yayınlanmış Doktora Tezi. Utrecht Üniversitesi, Utrecht.
• Graziano, W. G. ve Eisenberg, N. (1997). Agreeableness: A Dimension of Personality’,
• Johnson, S. Ve Briggs, R. (ed.). ,Handbook of personality psychology. NewYork: Academic Press.
• Greenberg, J., ve Baron, R. A. (2000). Behavior in organizations: managing the human side of work (Seventh Edition). New Jersey: Prentice Hall International, Inc.
• Hammond, M.S. (2001). The use of the five factor model of personality as a therapeutic tool ın career counselling. Journal of Career Development, 27(3), 153-165.
• Hellriegel, D., ve Slocum, J.W. (2008). Organizational Behavior.(Thirteenth Edition). Mason: South-Western, Cengage Learning.
• Hogan, R. (2004). Personality psychology for researchers. New Jersey: Erlbaum.
• Hurtz G. M, ve Donovan, J.J. (2000). Personality and job performance: The big five revisited. Journal of Applied Psychology, 85(6), 869–879.
• İskele, A. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının okullardaki yaratıcı iklim üzerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Judge, T. A., ve Bono, J.E. (2000). Five-factor model of personality and transformational leadership. Journal of Applied Psychology, 85, 751-765.
• Judge, T. A., Heller, D. ve Mount, M.K. (2002). Five-factor model of personality and job satisfaction: A meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 87(3), 530-541.
• Judge, T.A., Higgins, C.A., Thoresen, C.J. ve Barrick, M.R. (1999). The big five personality traits, general mental ability, and career success across the life span. Personnel Psychology, 52, 621–653.
• Judge, T. A., J. E. Bono, R. Ilies ve Gerhardt, M.W. (2002). Personality and leadership: A qualitative and quantitative review. Journal of Applied Psychology, 87, 765-780.
• Kalshoven, K., Den Hartog, D. N., ve De Hoogh, A. H. B. (2011). Ethical leader behavior and big five factors of personality. Journal of Business Ethics, 100(2), 349–366.
• Kalshoven, K., ve Den Hartog, D.N. (2009). Ethical leader behavior and leader effectiveness: The role of prototypicality and trust. International Journal of Leadership Studies, 5, 102-119.
• Kalshoven, K., Den Hartog, D.N. ve De Hoogh, A.H.B. (2012). Ethical leadership at work questionnaire (elw): development and validation of a multidimensional measure. Leadership Quarterly, 22(1), 51-69.
• Kanungo, R. N.(2001). Ethical values of transactional and transformational leaders. Canadian Journal of Administrative Sciences, 18, 257-265.
• Kaşlı, M. (2009). Otel işletmelerinde işgörenlerin kişilik özellikleri, lider-üye etkileşimi ve tükenmişlik ilişkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Kentsu, J. (2007). Okul yöneticilerinin kişilik özelliklerinin örgütsel etik üzerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Lim, B.C., ve Ployhart, R.E. (2004). Transformational leadership: Relations to the five-factor model and team performance in typical and maximum contexts. Journal of Applied Psychology 89, 610-621.
• Lounsbury, J.W., Loveland, J.M., E. D. Sundstrom, L. W. Gibson, A. W. Drost ve Hamrick, F.L. (2003). An ınvestigation of personality traits in relation to career satisfaction. Journal of Career Assessment, 11 (3), 287-307.
• Mayer, D.M., Kuenzi, M., Greenbaum, R., Bardes, M.ve. Salvador, R. (2009). How low does ethical leadership flow? Test of a trickle-down model. Organizational Behavior and Human Decision Processes 108, 1-13.
• Mayer, D.M., Nishii, L., Schneider, B. ve Goldstein, H. (2007). The precursors and products of justice climates: Group leader antecedents and employee attitudinal consequences, Personnel Psychology 60, 929-963.
• Matthews, G., Deary I. J., Whiteman M.C. (2009). Personality traits. Newyork: Cambridge University Press
• McCrae, R. R., ve P. T. Costa Jr. (1997). "Personality trait structure as a human universal." American psychologist 52.(5), 509-516.
• McCrae, R. R. ve Costa, P. T. Jr. (1987). Validation of the five-factor model of personality across instruments and observers. Journal of Personality and Social Psychology, 52(1), 81-90.
• McCrae, R.R. ve Costa, P.T.(2006). Personality in adulthood, a five-factor theory perspective. (Second Edition) New York: Guilford Press.
• Merdan, E. (2013). Beş faktör kişilik kuramı ile iş değerleri ilişkisinin incelenmesi: bankacılık sektöründe bir araştırma, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 4(7), 140-159.
• Ötken, A., Cenkci, T. (2013). Beş faktör kişilik modeli ve örgütsel muhalefet arasındaki ilişki üzerine bir araştırma, Öneri Dergisi. 10 (39) 41-51.
• Özkalp, E. (2014). Davranış bilimlerine giriş (9. baskı). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Palmer, D.E. (2009). Business leadership: Three levels of ethical analysis. Journal of Business Ethics, 88, 525–536.
• Piccolo, R. F., Greenbaum, R., Den Hartog, D. N., ve Folger, R. (2010). The relationship between ethical leadership and core job characteristics. Journal of Organizational Behavior, 31(2–3), 259–278.
• Raja, U. (2004). The relationship of the big five personality dimensions to personal and organizational outcomes. answering the questions who? and when? Concordia University Libraries.
• Salgado, J. F. (1997). The five factor model of personality and job performance in the european community. Journal Of Applied Psychology, 82(1), 30-43.
• Robbins, S.P. ve Judge, T.A. (2008). Essentials of organizational behavior. (9th. Edition) USA: Pearson International Edition.
• Somer, O., Korkmaz, M. ve Tatar, A. (2011). Kurumdan uygulamaya beş faktör kişilik modeli ve beş faktör kişilik envanteri (5FKE). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Şentürk, F.K. (2017). Etik liderliğin belirleyicileri olarak kişilik, örgüt kültürü ve dini yönelim: antalya’daki dört ve beş yıldızlı otellerde bir uygulama. Journal of Travel and Hospitality Management, 14 (3), 186-206.
• Tekin, Ö.A., Turan, S.N., Özmen, M., Turhan, A. ve Kökçü, A. (2012). Beş faktör kişilik özellikleri ve örgütsel çatışma yönetimi arasındaki ilişkiler: Ankara’daki beş yıldızlı otel işletmeleri üzerine bir uygulama. Journal of Yasar University, 27(7), 4611-4641.
• Tepper, B. J. (2007). Abusive supervision in work organizations: review, synthesis, and directions for future research. Journal of Management, 33, 261–289.
• Tjsovold, D. Ve Van Knippenberg, B. (Ed). (2009). Ethical leadership: The positive and responsible use of power. In: Power and interdependence in organizations. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Tomrukçu, B., 2008, “Beş Faktör Kişilik Özellikleri ile İş Değerleri Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Uğurlu, C.T. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerin etik liderlik ve örgütsel adalet davranışlarının etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Üngüren, E. (2011). Psikobiyolojik kişilik kuramı ekseninde yöneticilerin kişilik özellikleri, karar verme stilleri ve örgütsel sonuçlara yansımaları. Yayımlanmamış doktora tezi. Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Yakut, Ö. (2006). Eğitim yöneticilerinin liderlik davranışları ve kişilik özellikleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisas tezi. Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, H. (2003). Empati ile beş faktör kişilik modeli arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2010). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (7. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldızoğlu, H. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve örgütsel çatışma yönetimi arasındaki ilişkiler: ankara'daki beş yıldızlı otel işletmeleri üzerine bir uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, E. (2006). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Walumbwa, F.O. ve Schaubroeck, J. (2009). Leader personality traits and employee voice behavior: mediating roles of ethical leadership and work group psychological safety. Journal of Applied Psychology American Psychological Association, 94 (5), 1275–1286.
• Weaver, G. R., Treviño, L. K., ve Agle, B. (2005). “Somebody I look up to”: Ethical role models in organizations. Organizational Dynamics, 34, 313−330.
• Zhu, W., May, D. R., ve Avolio, B. J. (2004). The ımpact of ethical leadership behavior on employee outcomes: the roles of psychological empowerment and authenticity. Journal of Leadership and Organizational Studies, 11 (1), 16-26.
• Zhu, W. (2008). The effect of leadership on follower moral ıdentity: The mediating role of psychological empowerment. Leadership Review, 8 (2), 62-73.