YÖNETİCİ VE LİDER KAVRAMLARINA İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ: BİR METAFOR ÇALIŞMASI

Yıl 2019, , 1190 - 1216, 31.12.2019

Kaya Yıldız , Ramazan Ertürk

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.47159-574232

Cited By: 9

Öz

Bu araştırmanın amacı; öğretmenlerin “Yönetici” ve “Lider” kavramlarına ilişkin
metaforik algılarını saptamaktır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2017-2018
eğitim-öğretim yılının 2. döneminde Bolu ili merkez ilçe sınırları içerisinde
yer alan okulöncesi, ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan toplam 493
öğretmen oluşturmaktadır. Öğretmenlerin “Yönetici” ve “Lider” kavramlarına yükledikleri
metaforik anlamların ortaya çıkartılıp incelenmesini amaçlayan bu çalışmada,
olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Araştırma verilerini toplamak
için, yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde
kodlama, temaların bulunması, verilerin kod ve temalara göre örgütlenmesi
aşamalarından oluşan içerik analizi kullanılmıştır. Öğretmenlerin algılarına dayalı olarak
“Yönetici” kavramına ilişkin 108 adet metafor üretilmiştir. Öğretmenler
tarafından üretilen 108 adet metafor araştırmacılar tarafından 10 kategori
altında toplanmıştır. Öğretmenler tarafından üretilen en çok beş metafor
incelendiğinde sırasıyla; Takım Kaptanı, Pusula, Orkestra Şefi, Gemi Kaptanı ve
Komutan olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin algılarına dayalı olarak “Lider”
kavramına ilişkin 163 adet metafor üretilmiştir. Öğretmenler tarafından
üretilen 163 adet metafor araştırmacılar tarafından 8 kategori altında
toplanmıştır.  En çok üretilen beş
metafor sırasıyla; Öğretmen, Güneş, Beyin, Komutan ve Atatürk olduğu
görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yönetici, Lider, Metafor, Öğretmen Görüşleri

Kaynakça

• Arıkan, S. (2001). Liderlik, yönetim ve organizasyon, (Ed. Salih Güney). Ankara: Nobel Yayınları.
• Avcı, U. ve Topaloğlu, C. (2009). Hiyerarşik kademelere göre liderlik davranışlarını algılama farklılıkları: otel çalışanları üzerinde bir araştırma. KMU İİBF Dergisi, 11(16), 1-30.
• Aydemir, Ş. S. (1997). Lider ve demegog. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aydın, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin “çevre” kavramına ilişkin metaforik algıları. Doğu Coğrafya Dergisi, 26, 25-44.
• Aydın, İ. S. ve Pehlivan, A. (2010). Türkçe öğretmeni adaylarının “öğretmen” ve “öğrenci” kavramlarına
• Aydın, M. (2005). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatipoğlu Yayınevi.
• Aydoğdu, E. (2008). İlköğretim okullarındaki öğrenci ve öğretmenlerin sahip oldukları okul algıları ile
• Aslan, S. (2013). Birleştirilmiş sınıflarda görev yapan öğretmenlerin “öğretmen” kavramı ile ilgili algılarının metaforik incelenmesi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(6), 43-59.
• Aytürk, N. (2007). Yönetim sanatı (5. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Barutçugil, İ. (2006). Yöneticinin yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Başaran, İ. E. (1998). Yönetim. Ankara: Gül Yayınevi.
• Bennis, W. (1996). Visionary Leadership, Beyond Leadership (Edit: VVarren Bennis, Jagdish Parikh ve Ronnie Lessem), Blackwell Publishers Inc.
• Bernardin, J. H. & Russel, J. E. (1998). Human resource management : an experiential approach, Irwin:McGraw-Hill.
• Beytekin, O. F. (2004). İlköğretim okul müdürleri için eğitim liderliği standartlarının araştırılması. Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Bozkurt, Ö. ve Ergun, T. (1998). Kamu yönetimi sözlüğü, (Fransızca ve İngilizce Karşılıklarıyla) (Ed: Seriye Sezen), Ankara: TODAİE Yayıncılık.
• Burgi, P. & Roos, J. (2003). Images of strategy. European Management Journal, 21(1), 69-78.
• Can, H. (2011). Organizasyon ve yönetim. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Cerit, Y. (2006) School metaphors: the views of the students, teachers and administors. Eğitim Bilimleri: Teori ve Uygulama, 3-13.
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
• Çelikten, M. (2006). Kültür ve öğretmen metaforları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 1-7.
• Çırpan, H. (1999). Lider mi, yönetici mi?, Active Bankacılık ve Finans Dergisi. 7, 1-5.
• Doğan, S. (2007). Vizyona dayalı liderlik (2. Baskı). İstanbul: Kare Yayınları.
• Dönmez, Ö. (2008). Türk eğitim sisteminde kullanılan yönetici metaforları (Kayseri ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Döş, İ. (2010). Aday öğretmenlerin müfettişlik kavramına ilişkin metafor algıları. Gaziantep Üniversitesi
• Dubrin, A. J. (1997), Fundamentals of organizational behavior: An applied approach, Ohio: South-Western College Publishing.
• Dumas, A & Fentem, A (1998). Totemies: new metaphor techniques to manage knowledge from discovery to strage and retrieval. Technovation, 18, 513-521.
• Elma, C. (2002). Öğrenen örgütlerde takım çalışması. (Ed. K. Demir ve C. Elma). Öğrenen örgütler. Ankara: Sandal Yayınları.
• Eraslan, L. (2011). Sosyolojik metaforlar. Akademik Bakış Dergisi, 27, 1-22.
• Erdoğan, İ. (2002). Eğitimde değişim yönetimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Eren, E. (2016). Yönetim ve organizasyon (çağdaş ve küresel yaklaşımlar) (12.Baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Ertürk, R. (2017). İlkokul öğrencilerinin öğretmen kavramına ilişkin metaforik algıları. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(3), 1-15.
• Ertürk, R. (2019a). Okul müdürlerinin etik liderlik davranışları, öğretmenlerin okul müdürüne güven algıları ve örgütsel bağlılıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. İnönü Üniversitesi
• Ertürk, R. (2019b). Öğretmenlerin lider yönetici ve okul müdürlerinin etkililiğine yönelik görüşleri. 28. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongre Özet Kitabı, 398-400.
• Ertürk, R. ve Argon T. (2019). Öğretmen görüşlerine göre okullarda takım çalışmaları ve sosyal kaytarma. 28. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongre Özet Kitabı, 378-280.
• Ertürk R. ve Aydın B. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel adalet ve içsel motivasyona yönelik algılarının incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi/The Journal of International Education Science, 2(4), 233-246.
• Gardner, J. W. (1986), Liderlik görevi: nesneleri harekete geçirmek, yetki devri (Ronald G Wells), (çev. Vedat Üner), İstanbul: Kişisel Gelişim ve Yönetim Dizisi.
• Glickman, C. D., Gordon, S. P. & Ross-Gordon, J. M. (2005). The basic guide to supervision and teaching leadership. Boston: Allyn-Bacon.
• Guerrero, M. C. M. & Villamil, O. S. (2002). Metaphorical conceptualizations of ESL teaching and learning. Language Teaching Research, 6(2), 95–120.
• Günay, R. (2015). Eğitim fakültesinde görev yapan öğretim elemanlarının yapılandırmacı öğretmen algıları. İlköğretim Online, 1(14), 845-861.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Heintel, P. (1995). Vizyon ve öz yapılanma (Çev: Veli Karagöz), Vizyon Yönetimi, İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Hogler, R., Gross M. A., Hartman J. L. & Cunliffe A. L. (2008). Meaning in organizational communication: why metaphor ıs the cake, not the ıcing. Management Communication Quarterly.
• Hoy, W. K. & Forsyth, P. B. (1986). Effective supervision theory into practice. New York: Random House.
• Ilgar, L. (2005). Eğitim yönetimi okul yönetimi sınıf yönetimi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Inbar, D. E. (1996). The free educational prison: metaphors and images. Educational research, 38(1), 77-
• Kanten, P. ve Ülker, F. (2014). Yönetim tarzının üretkenlik karşıtı iş davranışlarına etkisinde işe yabancılaşmanın aracılık rolü. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 16-40.
• Karriker, J. H. & Margaret, L. W. (2009). Organizational justice and organizational citizenship behavior: A mediated multifoci model. Journal of Management, 35, 112-135.
• Kıngır, S. ve Şahin, M. (2005). Örgütsel davranış boyutlarından seçmeler, İçinde: Yönetici ve Liderlik, (Editör: Mehmet Tikici ), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Kimbrough, R. B. & Burkett, C.W. 1990. The principalship: Concepts and practices. Englewood Cliffs,
• Koçel, T. (2011). İşletme yöneticiliği (13. Baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Koç, S. E. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen ve öğretmenlik mesleği kavramlarına ilişkin metaforik algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(15), 47-72.
• Küçük, M. (2008). Eğitim kurumlarında yöneticilerin liderlik davranışlarının örgüt iklimi üzerine ve eğiticilerin performansına Etkisi. Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Lamberg, J. A. & Parvinen, P. (2003). The River metaphor for strategic management. European Management Journal, 21(5), 549-557.
• Levine, P. M. (2005). Metaphorsandimages of classrooms. Kapa Delta Pi Record, 41(4), 172-175.
• Mahlios, M. & Maxson, M. (1998). Metaphors as structures for elementary and secondary preservice teachers’ thinking. International Journal of Educational Research, 29, 227-240.
• Marshall, J. (2010). Five ways to Integrate: Using strategies from contemporary art. Art Education, 63(3), 13-19.
• Martinez, M. A., Sauleda, N. & Huber, G. L. (2001). Metaphors as blueprints of thinking about teaching
• Maxwell, J. C. (2010). Liderlik 10. İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri, Çeviri Editörü: S. Turan). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis. Thousand Oaks, California: Sage Publications.
• Morgan, G. (1998). Yönetim ve örgüt teorilerinde metafor. (Çev: G. Bulut). İstanbul: MESS Yayınları.
• Nartgün, Ş. S. ve Ertürk, R. (2018). Okul müdürlerinin okul yönetim tarzları ile örgüt iklimi arasındaki ilişki. (Ed. Adem İşcan), Eğitim Bilimlerinde Örnek Araştırmalar, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Nikitina, L. & Furuoka, F. (2008). “A language teacher is like…”: Examining Malaysian students’ perceptions of language teachers through metaphor analysis. Electronic Journal of Foreign Language Teaching, 5(2), 192–205.
• Ogunola, A. A., Kalejaiye, P. O. & Abrifor, C. A. (2013). Management style as a correlate of job performance of employees of selected Nigerian brewing industries. African Journal of Business Management, 7(36), 1-8.
• Oswick, C. & Montgomery, J. (1999). Images of a organization: the use of metaphor in a multinational company .Journal of Organizational Change Mangement, 12(6), 501-523.
• Oxford, R., Tomlinson, S., Barcelos, A., Harrington, C., Lavine, R., Saleh, A. & Longhini, A. (1998). Clashing metaphors about classroom teachers: Toward asystematic typology for the language teaching field. System, 26, 3-50.
• Özdemir, S. (2000). Eğitimde örgütsel yenileşme. Ankara: Pegem Yayıncılık
• Öztaş, N. (2017). Yönetim: örgüt ve yönetim kuramları (5.Baskı). Antalya: Otorite Yayıncılık.
• Öztel, H. & Hinz, O. (2001). Changing Organizations with metaphors. The Learning Organization, 8(4), 153- 168.
• Palmquist, R. A. (2001). Cognitive style and users’ metaphors for the web: an exploratory study. The Journal of Academic Librarianship, 27(1), 24–32.
• Peker, Ö. (2004). Eğitim liderliğinin sorumluluğu. Çağdaş Eğitim Dergisi, 307, 41-49.
• Pektaş, M. ve Kıldan, A. O. (2009). Farklı branşlardaki öğretmen adaylarının “öğretmen” kavramı ile ilgili geliştirdikleri metaforların karşılaştırılması. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 271-287.
• Pfeffer, J. (1999). Güç merkezli yönetim: örgütlerde politika ve Nüfuz. İstanbul: Boyner Holding Yayınları.
• Robins, S. P. & Judge, T. A. (2015). Organizational behavior. İnci Erdem (Ed.), Örgütsel Davranış. Ankara: Nobel Yayınları.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 459-496
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326
• Saban, A. Koçbeker, B. N. ve Saban, A. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2), 461-522.
• Sabuncuoğlu, E. T. (2008). Liderlik, değişim ve yenilik, liderlik ve motivasyon, (Ed. Celalettin Serinkan),
• Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (2001). Örgütsel psikoloji. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Salman, Y. (2003). Dilin düş evreni: Eğretileme. Kitaplık, 65, 53-54
• Semerci, Ç. (2007). Program geliştirme kavramına ilişkin metaforlarla yeni ilköğretim programlarına farklı bir bakış. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(1), 139- 154.
• Senge, P. (1996). Beşinci Disiplin (Çev: Ayşegül İldeniz ve Ahmet Doğukan), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Starratt, R.J. (1995). Leaders With Vision, Corwin Press Inc.
• Shaw, D. M. ve Mahlios, M. (2008). Pre-service teachers' metaphors of teaching and literacy. Reading Psychology, 29(1), 31-60.
• Silman, F. ve Şimşek, H. (2006). Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri okulları ve merkezi eğitim kurumlarına mecazlar yoluyla bir bakış. Eğitim Araştırmaları, 23, 177-187.
• Sullivan, S. ve Glanz, J. (2005). Supervision. That Improves Teaching. California: Corwin Press.
• Şimşek, M. Ş. (1998). Yönetim ve organizasyon (4. Baskı), Konya: Damla Yayınevi.
• Taymaz, H. (2003). İlköğretim ve Ortaöğretim Okul Müdürleri İçin Okul Yönetimi, Pegem Yayıncılık, Ankara.
• Tekarslan, E., Tanıl, K., Hüner, Ş. ve Baysal, A. C. (2000). Davranışın Sosyal Psikolojisi İstanbul: İ.Ü.İşletme Fakültesi Yayınları.
• Thompson, P. & Mchugh, D. (1995). Work organisations: a critical introduction (Second Edition), London: Macmillan Press.
• Torrington, D. & Chapman, J. (1983). Personel management (Second Edition), London: Prentice-Hall.
• Töremen, F. ve Döş, İ. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin müfettişlik kavramına yönelik metaforik algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 9(4),1973-2012.
• Turan, S. ve Bektaş, F. (2014). Liderlik. (Ed. S. Turan). Eğitim yönetimi, teori, araştırma ve uygulama. Ankara: Pegem Akademi.
• Turhan, M. ve Yaraş, Z. (2013). Öğretmen ve öğrencilerin öğretmen, disiplin, müdür, sınıf kuralları, ödül ve ceza kavramlarına ilişkin metafor algıları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 23(1), 129-145.
• Yalçın, M. ve Erginer, A. (2012). İlköğretim okullarında okul müdürüne ilişkin metaforik algılar. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi. 1(2), 229-256.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (10. baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldırım, A., Ünal, A. ve Çelik, M. (2011). Öğretmen kavramına ilişkin öğretmen, yönetici ve müfettiş algılarının analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 2(8), 92-109.
• Yılmaz, F., Göçen, S. ve Yılmaz, F. (2013). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algıları: bir metaforik çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(9), 161-164.
• Zaccaro, S. J., Rittman, A. & Marks, M. A. (2001). Team leadership. Leadership Quarterly. Manuscript in preparation.
• Quine, W. V. (2003). Eğretileme üzerine son düşünceler. Kitaplık, 65, 75.