A Framework Program for Teaching Derivational Morphemes in Teaching Turkish as A Foreign Language

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 4, 2325 - 2353, 15.12.2023

Elif Çevik , Halit Karatay

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1353807

Öz

Derived words constitute a significant part of the vocabulary in Turkish, an agglutinative language. Although inflectional morphemes are a highly debated issue in teaching Turkish as a foreign language, derivational morphemes do not get enough attention. As Turkish is a quite rich language regarding derivational morphemes and derived words, teaching derivational morphemes needs to get more emphasis in teaching Turkish as the mother tongue and as a foreign language. This study presents a framework program for derivational morphemes that need to be included while teaching Turkish as a foreign language and the level required for their instruction. This descriptive study employed qualitative research methods. Data were collected through document analysis of three books to teach Turkish, including the dictionary titled “A Frequency Dictionary of Turkish”, the textbooks titled “Yabancılar İçin Türkçe”, and A1, A2, B1, and B2 level Turkish textbooks from “Yedi İklim Publishing House”. The derived words in those books were identified, and the frequency of their derivational morphemes was measured. The results were organized on separate charts based on the books and type of the derivational morphemes (from noun to noun, from noun to verb, from verb to noun, and from verb to verb). Finally, a chart that shows the frequency of derivational morphemes based on the total data from all resources without separating them based on the type was created. Six experts, who have been teaching Turkish as a foreign language for five to ten years, were asked to share their opinions on the order on this chart. A framework program regarding the types of derivational morphemes and the level for those to be taught was proposed based on expert opinions, derivational morphemes in some Turkish teaching resources, instructional themes in Turkish teaching books, and grammatical functions

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish as a foreign language, derivational morphemes, teaching morphemes, framework program

Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Yapım Eklerinin Öğretimine Yönelik Çerçeve Program

Öz

Eklemeli diller arasında yer alan Türkçenin söz varlığının önemli bir bölümünü türemiş sözcükler oluşturmaktadır. Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde çekim ekleri üzerinde çok fazla durulurken yapım ekleri üzerinde çok fazla durulmadığı görülmektedir. Yapım ekleri ve türemiş sözcükler bakımından oldukça zengin olan Türkçenin hem ana dili hem de yabancı dil olarak öğretiminde yapım eklerinin öğretimine yer verilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi sürecine dahil edilmesi gereken yapım eklerine ve bu eklerin öğretimine hangi seviyede yer verilmesi gerektiğine yönelik bir çerçeve program sunulmuştur. Bu çalışma, nitel araştırma yaklaşımı ile yürütülmüş betimsel bir çalışmadır. Çalışma verileri belge incelemesi yoluyla elde edilmiş, verileri toplamak için Türkçenin öğretiminde kullanılan “Türkçenin sıklık sözlüğü”, “Yabancılar İçin Türkçe” ve “Yedi İklim Türkçe” öğretim setlerinin A1, A2, B1 ve B2 seviyelerine ait ders kitapları incelenmiştir. Bu kaynaklardaki türemiş sözcükler belirlenerek Türkçe yapım eklerinin kullanım sıklığına ulaşılmaya çalışılmıştır. Ulaşılan sonuçlar çalışmaya dahil edilen üç kaynağa ve yapım eklerinin türlerine göre (isimden isim, isimden fiil, fiilden isim ve filden fiil yapan ekler) ayrı ayrı tablolar hâlinde gösterilmiştir. Son olarak tüm kaynaklardan elde edilen toplam verilere göre tür ayrımı yapılmaksızın yapım eklerinin kullanım sıklığını gösteren bir tablo oluşturulmuştur. Bu tablodaki sıralama göz önüne alınarak Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi alanında 5-10 yıldır çalışmakta olan 6 uzmanın görüşleri alınmış; uzman görüşleri, Türkçenin öğretimi için hazırlanan bazı kaynaklarda yer verilen yapım ekleri, Türkçe öğretim setlerindeki öğrenme temaları ve dilbilgisel işlevler dikkate alınarak hangi yapım ekinin hangi seviyede öğretilebileceğine yönelik bir çerçeve program önerilmiştir

Anahtar Kelimeler

Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi, yapım ekleri, eklerin öğretimi, çerçeve program

Kaynakça

• AAksan, Y., Aksan, M., Mersinli, Ü., ve Demirhan, U.U. (2017). A frequency dictionary of Turkish. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315733302
• Altıntop, E. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin kompozisyonlarındaki ek yanlışları ve nedenleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Bozel, M. (2008). Türkiye Türkçesindeki türemiş adların aldıkları yapım eklerine göre anlam ve görev özellikleri bu konudaki bilgi ve bulguların ilköğretim 2. kademe Türkçe (dilbilgisi) derslerinde kullanılışı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F., (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. (21. baskı). Pegem Akademi.
• Ergin, M. (2012). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
• Esawi, W, N, H. (2015). C1 düzeyindeki Türkçe öğrenirlerinin yazılı anlatımları üzerine bir hata analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Gazi Üniversitesi, Yabancılar İçin Türkçe Dil Bilgisi A1-A2-B1 (2015). (3. baskı). Kalkan Matbaası.
• Gazi Üniversitesi, Yabancılar İçin Türkçe Dil Bilgisi B2-C1 (2015). (2. baskı). Kalkan Matbaacılık.
• Gazi Üniversitesi, Yabancılar İçin Türkçe Öğretim Seti A1, A2, B1, B2. (2019). Kalkan Matbaası.
• Gökmen, E. (Ed.). (2015). Yabancı dil olarak türkçe öğretim programı. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Gültekin, İ. (Ed.). (2020). Türkiye Maarif Vakfi yabancı dil olarak Türkçe öğretimi programı. Bayem Ajans.
• İstanbul Üniversitesi Türkçe Öğretim Seti (2012). Dilmer A1, A2, B1, B2, C1. Kültür Sanat Basımevi.
• Karataş-Demirtaş, S. ve Karataş-Acer, E. (2016). Türkçe öğretiminde karşılaşılan sorunlara yönelik bir değerlendirme: Passau Üniversitesi örneği. A. Okur, B. İnce ve İ. Güleç (Ed). Yabancılara Türkçe öğretimi üzerine araştırmalar içinde (s. 177-184). Sakarya Üniversitesi Türk Dili Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Karatay, H. ve Kaya, S. (2019). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde dilbilgisi için çerçeve program. International Journal of Languages’ Education and Teaching 7(2), 1-59. https://doi.org/10.29228/ijlet.12377
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi (3. baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Memiş, M. R. (2018). Yapım eki öğretiminin Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin kelime hazinesi, kelime türetme becerisi ve okuduğunu anlama becerisi üzerindeki etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Okta, G. (2021). Türkçe yapım sisteminin tarihsel ve işlevsel ekliği ve bunun eğitimde kullanılması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Özden, M., ve Saban, A. (2019). Nitel araştırmalarda paradigma ve teorik temeller. A. Saban ve A. Ersoy (Ed.), Eğitimde nitel araştırma desenleri (3. baskı) içinde (s. 1-30). Anı Yayıncılık.
• Pilancı, H. ve Saltık, O. (2018). Yabancılara Türkçe öğretiminde dilbilgisi içeriğini etkileyen faktörler: A1, A2 düzeyleri. 70T70TUluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi70T70T 4(9), 122-149. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijhe/issue/39344/451105
• Vural, H. ve Böler, T. (2011). Ses ve şekil bilgisi. Kesit Yayınları.
• Yağmur-Şahin, E. (2013). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin yazılı anlatımlarındaki ek yanlışları. Tarih Okulu Dergisi, 6(15), 433-449. http://dx.doi.org/10.14225/Joh283
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H., (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (5. baskı). Seçkin Yayıncılık. Yılmaz, H. ve Sözer, Z. Yabancı dilim Türkçe 1-2-3-4-5. Dilmer Yayınları.
• Yunus Emre Enstitüsü Yedi İklim Türkçe (2015). Yedi İklim Türkçe Ders Kitabı A1, A2, B1, B2. Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi.