MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE YUNANLARDAN ELE GEÇİRİLEN GANİMET TAYYARELER

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 107 - 126, 16.04.2021

Davud Kapucu

https://doi.org/10.31463/aicusbed.871271

Öz

Mondros Mütarekesi sonrasında Anadolu’nun değişik bölge ve yerleri İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmeye başlanmıştır. Bu ortamda Osmanlı orduları terhis edilmiş sadece ülkeyi korumak için çok az bir kuvvetin kalmasına müsaade edilmiştir. İşgaller, Anadolu’da Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri ile Kuvayı Milliye’nin kurulmasına yol açmıştır. Bu sırada Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkışı ile Millî Mücadele başlamıştır.
Mustafa Kemal Paşa önderliğinde başlatılan Millî Mücadeleye havacılar da destek vermiştir. Bu kapsamda Konya’da toplanan havacılar, Birinci Dünya Savaşı’ndan kalma uçakların bakım ve onarımını, manifatura dükkânları, demirci, marangoz ve hurda malzeme satan yerlerden elde edilen malzeme ile yaparak cephe hattına vermiştir. Ancak elde çok az miktarda tayyare ve yedek malzeme bulunduğu için bu durum birçok problemi beraberinde getirmiştir. Savaş şartları sebebiyle ithalatın durması, sermaye yokluğu gibi etkenler tayyare teminini zora sokmuştur. Bu ortamda Yunanlarla yapılan hava muharebesi yâda Yunan tayyarelerinin benzin sıkıntısı gibi nedenlerle birçok uçak Türk cephe hattına zorunlu iniş yapmıştır. İlgili tayyareler Türk havacılar tarafından faal edilerek muharebelerde kullanılmıştır. İstiklal Harbi sırasında Yunanların 27 uçak kaybı olmuştur. Bu uçaklardan 10’u tamamen tahrip olmuş 17’si faal veya gayri faal durumda ganimet olarak ele geçirilmiştir. Ele geçirilen bu tayyarelerden dördüne “Ganimet, İsmet, Sakarya ve Garipçe” adı verilmiştir.
Bu çalışmada Yunanlardan ele geçirilen ve Türk havacılar tarafından Ganimet, İsmet, Sakarya ve Garipçe ismi verilen tayyarelerin faaliyetlerine arşiv belgeleri ve kaynaklar çerçevesince yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tayyare, Ganimet, Millî Mücadele, Yunanlar, Havacılık

BOOTY PLANES OBTAINED FROM GREEKS DURING NATIONAL STRUGGLE

Öz

After the Armistice of Mondros, different regions and part of Anatolia had been started to be occupied by the Entente States. In this environment, the Ottoman armies have been demobilized and only a small force was allowed to remain to protect the country. The occupations have led to the establishment of the Defense of Rights Societies and Kuvayı Milliye in Anatolia. Meanwhile, with the arrival of Mustafa Kemal Pasha to Samsun, the National Struggle had been started.
Aviators also supported the National Struggle that have initiated under the leadership of Mustafa Kemal Pasha. In this context, the aviators gathered in Konya made the maintenance and repair of the first World War aircraft with materials obtained from texting shops, blacksmiths, carpenters and places selling scrap materials and have given them to the front line. However, since there are very few aircraft and spare materials available, this situation have been brought many problems. Some factors such as cessation of imports and lack of capital due to war conditions, the procurement of aircraft had been made in difficult condition. In this environment, many aircraft had made a forced landing on the Turkish front line due to air combat with the Greeks or the gas shortage of Greek aircraft. The relevant aircraft had been used by Turkish aviators in combat. During the War of Independence, the Greeks lost 27 aircraft. 10 of these planes were completely destroyed and 17 of them were seized active or inactive as booty. Four of these captured aircraft were named as “Ganimet, İsmet, Sakarya and Garipçe”.
In this study, the activities of the aircraft captured from the Greeks and named by Turkish aviators as Ganimet, İsmet, Sakarya and Garipçe will be included in the framework of archive documents and sources.

Anahtar Kelimeler

Aircraft, Booty, National Struggle, Greeks, Aviation

Kaynakça

• ATASE Arşivi, BDH, Klasör: 51, Dosya: 198, Fihrist: 1.
• ATASE Arşivi, İSH, Kutu: 860, Gömlek: 38, Belge: 1-2.
• ATASE Arşivi, İSH, Kutu: 74, Gömlek: 110, Belge: 1-5.
• ATASE Arşivi, İSH, Kutu: 695, Gömlek: 19, Belge: 1.
• ATASE Arşivi, İSH, Kutu: 1110, Gömlek: 72, Belge: 1.
• ATASE Arşivi, İSH, Kutu: 671, Gömlek: 103, Belge: 1.
• ATASE Arşivi, İSH, Kutu: 671, Gömlek: 103, Belge: 2.
• Akçakayalıoğlu, C. ve Turhan, S. (1994). Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi, C.II, Ks.1, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Anadol, C. (1990). Türk Havacılık Tarihi, Ankara: Türk Hava Kurumu (THK) Yayınları.
• Aysal, N. (2015). “Çanakkale Savaşları 1915”, Dünya Türkleri Birliği (World Turkish Alliance) Turkish Forum Sosyal Bilimler e-Dergisi (Turkish Forum Social Science E-Journal), Özel Sayı (Special Issue), Cilt: 1, Sayı: 1, s.103-112. _________(2015). “Çanakkale Savaşlarında Hukuk İhlalleri: Kimyasal Gaz ve Domdom Kurşunu Kullanımı”, 4.Uluslararası Gelibolu Sempozyumu, İstanbul-Çanakkale, 15-18 Mart 2015, s.10-20.
• _________(2017). “Çöküşten Mütarekeye Osmanlı’da Haber Alma”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 9/40, s.530-540.
• _________(2016). “Kurtuluş Savaşı’nda Bir Kadın Örgütü: Sivas Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti: Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın”, Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın, C.II, Editör: Prof.Dr. Osman Köse, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, s.941-964.
• _________(2020). “Ulusal Direnişin ve Umudun Adı: Mustafa Kemal Paşa-Ankara”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6/10, (Millî Mücadele’den Milli Egemenliğe Karadeniz Özel Sayısı), ss.215-229.
• Bastem, M. (2010). Büyük Taarruzda Hava Muharebeleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon.
• Besbelli, S. ve Göymen, İ. (1964). Türk İstiklal Harbi, Deniz Cephesi ve Hava Harekâtı, C.V, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Çağlar, G. (1995). “Kuvayı İnzibatiye”, Ankara: Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 15, s.344-354.
• Demir, U. (1975). “Ölümünün Birinci Yıldönümünde Orgeneral Fahrettin Altay’ı Anıyoruz”, Belleten, Cilt XXXIX- Sayı 156, s.775-779.
• Erdemli, M. G. (2011). Dünden Bugüne Türk Havacılık Tarihi ve Eskişehir, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir.
• Erkal, M. (1996). “Ganimet”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, cilt 13, s.351-354.
• Fırtına, İ. H. (2009). Orgeneral Muzaffer Ergüder’in Havacılık Anıları 1922-1930, Ankara: THK Basımevi.
• Hava Kuvvetleri Komutanlığı (2009). Uçak Albümü 1911-2009, Ankara: Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü.
• Hürkuş, V. (2000). Bir Tayyarecinin Anıları, İstanbul: Yapı Kredi Bankası Yayınları.
• ____________(2008). Havada Vecihi (1915-1925), İstanbul: Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği Yayınları.
• Işın, M. (1946). İstiklal Harbi Deniz Cephesi, Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Yayınları.
• “İsmet Tayyaresi,” (2009). Tayyareci Vecihi Hürkuş Derneği.
• Kapucu, D. (2019). “Birinci Dünya Savaşı Osmanlı Ordusunda Hava Gücü”, M5 Ulusal Güvenlik, Savunma ve Strateji Dergisi, Sayı 337, s.72-79.
• Kapucu, D. ve Korkmaz, E. (2020). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Askeri Hava Seyahatleri (1909-1939), Ankara: Karakum Yayınevi.